Zemsta I

STAROPOLSKIM OBYCZAJEM... ŻYCIE ALEKSANDRA FREDRY I GENEZA ZEMSTY

Zemsta Zemsta, 1866, afisz teatralny, domena publiczna

Pamiętam siebie bardzo dokładnie i jeżeli chcecie wiedzieć, jakim byłem, proszę słuchać. Łeb rudy w loki, jak w zawijane zrazy, zafryzowany, mocno pudrem przykryty, frak brązowy z czarnym aksamitnym kołnierzem i dużymi, żółtymi guzikami, spodnie jasne, dość przestronne, jak była moda, i buty węgierskie, a czasem buty po kolana z dwunastocalowymi sztylpami.

urywek z pamiętnika Trzy po trzy, w którym Aleksander Fredro opisuje swój wygląd

Aleksander Fredro 1793–1876

jeden z najznakomitszych polskich komediopisarzy, pamiętnikarz, poeta i bajkopisarz, także społecznik, żołnierz i polityk, pochodził z galicyjskiej rodziny średnioszlacheckiej. Fredro to także utalentowany gracz karciany, wielbiciel spotkań towarzyskich, aktywny uczestnik balów, barwna postać życia społeczno‑kulturalnego, doskonały obserwator czasów mu współczesnych. Pisarz nigdy nie zdobył formalnego wykształcenia, nie chodził do szkół publicznych, nie studiował na uniwersytecie, ale otrzymał edukację domową od pobłażliwego guwernera, Płachetki. Ten uczył młodego Fredrę tylko muzyki, francuskiego i znajomości obyczajów.

Aleksander hr. Fredro Karol Auer, 1858, domena publiczna

Zemsta Aleksandra Fredry powstała w 1833 roku, została wystawiona na scenie we Lwowie w 1834 roku. Dzieło opublikowano cztery lata później – w 1838 roku. Utwór nawiązuje do autentycznego konfliktu, związanego z podziałem zamku w Odrzykoniu – miejscu, w którym komediopisarz osiadł po ślubie z Zofią z Jabłonowskich Skarbkową. Połowę zamku Fredro otrzymał w posagu, natomiast druga połowa należała do innej rodziny. Z dokumentów majątkowych tego rejonu wynika, że w XVII wieku w Odrzykoniu toczył się proces między sąsiadami zamieszkującymi dolny i górny zamek: Piotrem Firlejem i Janem Skotnickim. Osią niezgody stały się m.in. rynny zalewające dolną część zamku oraz… mur. Długi konflikt zakończył ślub dzieci przedstawicieli obu rodzin: syna wojewody lubelskiego – Mikołaja Firleja i córki kasztelana połanieckiego – Zofii Skotnickiej.

miejsce akcji – stary zamek na wsi czas akcji – ok. II poł. XVIII w. (Cześnik wspomina o konfederacji barskiej, świadczy o tym także ubiór Papkina), zmierzch czasów szlacheckich i staropolskiego obyczaju, akcja trwa jeden dzień!

sarmatyzm – kultura i obyczajowość polskiej szlachty od końca XVI do XVIII w., nazwa opierała się na przekonaniu, że szlachta pochodzi od starożytnego legendarnego ludu Sarmatów, co daje jej szczególną pozycję; od swoich rzekomych przodków polscy sarmaci mieli przejąć ziemiańsko-patriarchalny styl życia oparty na umiłowaniu wolności, gościnność, dobroduszność, tradycjonalizm, a także niezwykłe męstwo i odwagę

Lekcja

Temat:

STAROPOLSKIM OBYCZAJEM... ŻYCIE ALEKSANDRA FREDRY I GENEZA ZEMSTY

Dzieło powstało w 1833 roku, a rok później zostało wystawione na scenie we Lwowie. W wersji książkowej Zemsta ukazała się cztery lata później – w 1838 roku. Komedia ta nawiązuje do autentycznego konfliktu dotyczącego zamku w Odrzykoniu koło Krosna. Dobra te wniosła w posagu żona Fredry, Zofia z Jabłonowskich Skarbkowa.

Trudno jest precyzyjnie określić czas akcji dramatu. Powołując się na wspomnienia Cześnika o udziale w konfederacji barskiej w latach1768–1772 można przyjąć, że akcja rozgrywa się pod koniec XVIII wieku lub na przełomie XVIII/XIX wieku, w ciągu jednego dnia. Miejscem akcji jest wieś (o czym można przeczytać w didaskaliach). Wydarzenia opisane w Zemście rozgrywają się w starym zamku, którego właścicielami są: Rejent Milczek i Cześnik Raptusiewicz.

Aleksander Fredro (1793–1876) jeden z najznakomitszych polskich komediopisarzy, pamiętnikarz, poeta i bajkopisarz, także społecznik, żołnierz i polityk, pochodził z galicyjskiej rodziny średnioszlacheckiej.