Folklor

olklor

Tradycja to nie przechowywanie popiołów,lecz przekazywanie płomienia. (Thomas Moore)

START

mgr Ewa Cudzich

rEGIONALIZM

REGIONALIZM

• Regionem jest umownie wydzielony, względnie jednorodny obszar odróżniający się od terenów przyległych określonymi cechaminaturalnymi lub nabytymi – fizyczno-geograficznymi, fizjograficzno-krajobrazowymi, przyrodniczymi, przestrzenno-funkcjonalnymi, gospodarczymi, administracyjnymi, etnograficznymi, społeczno-kulturowymi.

Definicja regionalizm

regionalizm jest ideologią historycznie ukształtowanych zbiorowości terytorialnych odznaczających się żywą świadomością więzi lokalnych i poczuciem odmienności od innych zbiorowości Anatol Jan Omelaniuk (1932 -2017)

• regionalizm „zjawisko poszukiwaniaprzez zbiorowość terytorialną, wewnątrz większego systemu państwowego, własnej tożsamości”*

*G. Gorzelak, Regionalizm i regionalizacja w Polsce na tle europejskim, w: Czy Polska będzie państwem regionalnym, red. G. Gorzelak, B. Jałowiecki, Warszawa 1993, s. 45.26

Regionalizm

Współczesny regionalizm można rozpatrywać z trzech perspektyw:

indywidualnej (powiązanie jednostki z terytorium),

wspólnotowej (więź regionalna mieszkańców)

ideologicznej (aktywność na rzecz odrębności regionalnej)

stary i nowy regionalizm

• „nowy regionalizm” określa współczesny etap rozwoju regionalizmu, który rozpoczął się umownie pod koniec XX w.

„nowy regionalizm” związany jest z rozwojem procesów globalizacji, integracji europejskiej, zmianą sposobu myślenia o regionie oraz osłabieniem znaczenia i roli państw narodowych. Nowy regionalizm charakteryzuje nowe podejście do terytorium, które ma znaczenie już nie tylko z punktu widzenia symboliki czy też eksploatacji jego zasobów. Jest ono ważnym elementem konstruowania strategii ekonomicznych, określa możliwości współpracy, kreowania konkurencyjności regionu, wyznacza szanse i zagrożenia rozwoju społeczności regionalnej

• „start regionalizm” nawiązuje do tych tradycji regionalizmu, których początek miał miejsce w XIX w.

oddolny ruche społeczny oparty na tradycjonalistycznych założeniach ideologicznych. Odwołuje się on do potrzeby ochrony wartości regionu i kładzie szczególny nacisk na rozwój obiektywnych elementów regionalnej kultury, jak język, folklor, dialekt itp. Tożsamość regionalna związana jest z ukształtowanymi i akceptowanymi na danym obszarze systemaminorm i wartości, które przejawiają się w specyficznym stylu życia i gospodarowania, kulturze, obyczajach.

• W ujęciu tradycyjnym regionalizm utożsamiany jest także z takimi pojęciami, jak:
• folklor, kultura ludowa i tradycja ludowa. Dotyczy zatem różnych form zachowywania i kultywowania „zabytkowych form obyczajów, gwary, pieśni, tańca, strojów, sztuki i literatury ludowej”

Folklor w teoretycznym ujęciu

Pojęcie folklor (ang. folk – lud, lore – wiedza), wprowadzone do naukowego obieguw 1846 r. przez brytyjskiego archeologa i pisarza Williama Thomsa, awyrosłe z romantycznych fascynacji kultur­ prostego luduwiejskiego, w polskim dyskursie naukowym pozostawał nieobecnym przeznieomal pół wieku. (*W. Thomas, Folklor, „Literatura Ludowa” 1975, nr 6, s. 37-39; V. Krawczyk-Wasilewska, Współczesna wiedza o folklorze, Warszawa 1986, s. 9-10.

rodzący się termin

• na gruncie polskim folklor kszałtował się na "kanwie" sytuacji politycznej kraju, rozbiory RP

• „wędrowali pieszo całymi tygodniami, o głodzie i chłodzie pokraju, a zdarzało się, że przez okno uciekać musieli przed atakiem przesą­dnych chłopów, usiłuj­cych zniszczyć porobione zapisk i irysunki”

• Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Oskar Kolberg

Pierwsza wzamianka w polskiej literaturze pojawiła się dopiero w 1888 r., kiedy to Jan Karłowicz zamieścił w redagowanym przez siebie geograficzno–etnograficznym miesięczniku „Wisła” artykuł pt. Folklore. Donosił w nim, że od kilku lat w Europie „wszedł w użycie wyraz powyszy na oznaczanie wszystkiego, co się do tak zwanej literatury niepiśmiennej ludu odnosi. Folklorem przeto francuzi, niemcy, włosi, hiszpanie it. d. nazywaj­ą same pieśni, podania, zabobony, przysłowia it. d., atakże i naukę, mającą na celu zebranieprzedmiotzbieranie, porównywanie i wyjaśnianie rzeczy ludowych; osoby, zajmujące się gromadzeniem i badaniem, nazywają folklorystami. /M. Karłowicz, Folklore, „Wisła”, T. 2, Warszawa 1888, s. 38/

Mieczysław Karłowicz - samotna wędrówka

Przyszły etnograf dorastał w Przysusze w rodzinie inteligenckiej. Wzrastał w cieniu Fryderyka Chopina, który był rówieśnikiem i przyjacielem jego brata. Muzycznej pasji nie popierała rodzina Oskara, która obawiała się o przyszłość syna. Ten ostatecznie nie został wielkim kompozytorem. Poświęcił się działalności etnograficznej.

Oskar Kolberg (1814-1890)

Poszukiwania folkloru Kolberg rozpoczął od okolic Warszawy. Później ze swoimi badaniami wyruszał dalej. Materiał często opierał na korespondencji, gdyż nie zawsze było go stać, aby docierać w najdalsze zakątki kraju. Pierwszą wyprawę badawczą na Mazowsze odbył w 1839 roku. Rozpoczął pracę nad dokumentacją folkloru muzycznego, między innymi uzupełniając wcześniej wydane zbiory pieśni ludowych o zapis melodii. Jako pierwszy w historii polskiej etnografii zebrał i usystematyzował według regionów rodzimą kulturę ludową w monumentalnym dziele zatytułowanym "Lud, jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy,pieśni, muzyka i tańce". W latach 1857-1890 wydał 33 tomy "Ludu...". Całość jego dorobku zajmuje 85 tomów, czyli 39780 stron druku (w tej chwili w Instytut im. Oskara Kolberga przygotowuje do wydania kolejne 4 tomy suplementów).

oskar kolberg

• Myśl, że ludem tym mog­być nie tylko chłopi, zaznaczyła się w pierwszej dekadzie XX w., rozwinięcia tej refleksji dokonał Stefan Czarnowski. „Nieulega w­ątpliwości – mówił on w 1929 r. – że folklor polski jest bardzo zróżnicowany w poszczególnych grupach, z których składa się nasze państwo. Istnieje folklor (czy raczej folklory, jego grupy lokalne), który w miastach jest inny niż nawsi (...) istnieje folklor klasowy, właćciwy drobnej czy średniej szlachcie, inteligencji czy proletariatowi miejskiemu”.

Folklor - lud

• W 1922 r. Adam Fischer pisał: „warto zaznaczyć przytej sposobności, czem jest folklor". Był zdania, że „mimo pozorów swojskości w wyrazie »ludo-znawstwo«, należy raczej dla uniknięcia nieporozumień, pozostaraczej przynazwach etnografa, etnologja i folklor” definiowany jako „wiedza ludu, a nie wiedza o ludzie".

Definicja folkloru

Folklor ang. folk-lore znaczy odrębną kulturę umysłową ludu, wyraz bowiem lore określa kulturę jakiejś grupy społecznej. jej swoisty sposób mówienia. jej pieśni, opowiadania, wierzenia itp. /definicja za Słownikiem Folkloru Polskiego pod red. Juliana Krzyżanowskiego, Waraszawa 1965./ Julian Krzyżanowski (1892-1979)

Józef Burszta (1914-1987)

LOREM IPSUM

Józef Burszta - etnolog, socjolog i historyk. Kulturę ludową, w której wyrósł, nie idealizował, traktował ją jako zjawisko o charakterze społecznym, zmienne w czasie i przestrzeni. Był pierwszym etnologiem polskim, który zwrócił uwagę na utratę przez kulturę ludową statusu żywej kultury środowiskowej i osiągnięciu przez wyselekcjonowane jej elementy pozycji dziedzictwa narodowego.

J. Burszta

W pracy pt. "Kultra ludowa - kultura narodowa" (1974) wyróżnił trzy zakresy pojęcia folkloru:

senu stricto - ludowa twórczośc literacka, literatura ustna

sensu largo - wierzenia, zwyczaje, obrzędym dramat i muzyka, tradycyjna wiedza i muzyka, religia, magia, wróżby, gry i zabawy, taniec, prawo zwyczajowe

sensu largissimo - potoczne rozumienie folkloru, jako synonimu całe tradycyjnej kultury ludowej

Folklor podlegał i nadal podlega, wielorakim zmianom i przekształceniom, pozostając w stałym związku z przemianami zachodzącymi w całej kulturze, poziomie wykształecenia, warunkach społecznych, także w związku z rozwojem techniki i wpływu mass-mediów.

folklor jest:

• określoną wiedzą i twórczą, artystyczną umiejętnością pewnej społczności. Jest on sciśle związany ze społecznym podłożem, z warunkami życia i samym życiem tej społeczności, jest w swych treściach i formach odbiciem warunków tego życia. Jest on utrzymywany w świadomoci członków społeczności i przekazywany przez transmisję bezpośrednią, a więc ustnie w pełnym kontekście życia tej społczności. Zmienia sięi przekształca wraz ze zmianami w życiu społczności loklanych.
• /Józef Bursza, Lubli 1983\

podział

tradycyjny folklor jest już dziś zamkniętą kartą i niektóre jego gatunki są żywe. Wyodrębniamy folklor, za j. Bursztą:

folklor tradycyjny

rekonstruowany

spontaniczny folklor współczesny

Nieco inną próbe usystematyzowania zajwiska folkloru podjął w 1985 r.Dionizjusz Czubala

Przyjmując za najważniejsze kryterium folkloru przekaz ustny, bezpośrredni kontakt nadawcy z odbiorcą.

• Folklor zawodów i środowisk (rolniczy, robotniczy, rzemieślniczy, inteligencji)

• Folklor środowiskowy (dziecięcy, młodzieżowy, studencki, żołnierski)
• Folklor ogólnospołeczny