W pustyni i w puszczy

cykl lekcji

Henryk Sienkiewicz

W pustyni i w puszczy

Lekcja 01-02

TEMAT

Wyprawa do egzotycznej krainy. Elementy świata przedstawionego w powieści „W pustyni i w puszczy" Henryka Sienkiewicza.

1. Pisarz i jego dzieło.

Henryk Sienkiewicz

KRZYŻÓWKA

Jeśli masz taką możliwość, wydrukuj i uzupełnij krzyżówkę. Następnie wklej ją do zeszytu. Jeśli nie masz takiej możliwości - zapisz w zeszycie notatkę na podstawie diagramu.

2. Elementy świata przedstawionego.

A.

D.

Czas akcji.

Wydarzenia.

B.

E.

Narracja.

Miejsce akcji.

C.

Bohaterowie.

Jakie są, według Ciebie, zalety powieści Henryka Sienkiewicza? Które fragmenty zainteresowały Cię najbardziej, a które - znużyły? Uzasadnij swoje zdanie.

Lekcja 03-04

TEMAT

Szlakiem Stasia i Nel.

Opisz okoliczności porwania Stasia Tarkowskiego i Nel Rawlison.

1. Afrykańska wędrówka.

2. Środki transportu.

Nelly Rawlison i Stanisław Tarkowski,odesłani z Chartumu do Faszody, a z Faszody prowadzeni na wschód od Nilu, wyrwali się z rąk derwiszów. Po długich miesiącach podróży przybyli do jeziora leżącego na południe od Abisynii. Idą w kierunku ocenau. Proszą o śpieszną pomoc.

Czego nauczyli się Staś i Nel podczas swojej podróży?Czego my nauczyliśmy się śledząc podróż Stasia i Nel ?

Lekcja 05-06

TEMAT

Egzotyka afrykańskiego lądu.

Wyjaśnij znaczenie podanych słów.

egzotyka

fauna

flora

1. Pustynia.

Wyobraź sobie ogromny teren pozbawiony roślinności. Obszar ten jest pokryty kamieniami lub piaskiem unoszonym przez stale wiejący wiatr. W dzień podłoże rozgrzewa się do takiej temperatury, że można na nim usmażyć jajko. Nocą jest tak zimno, że przydaje się ciepły koc. Tak włanie wygląda pustynia.

Zwierzęta, które żyją na pustyni. Dugotrwały brak wody, niewielka wilgotnoć powietrza, wysoka temperatura powietrza za dnia i niska nocą powodują, że warunki życia zwierząt na pustyni są bardzo trudne. Dodatkowo mała ilość roślin sprawia, że brakuje pożywnienia dla zwierząt roślinożernych. W rezultacie na pustyniach żyje mało gatunków zwierząt.

Zjawiska atmosferyczne.

2. Sawanna.

Słońce codziennie wznosi się bardzo wysoko. W rezultacie przez cały rok jest tam bardzo gorąco. Deszcze padają przez kilka miesięcy, w okresie, kiedy Słońce w południe jest najwyżej. Okres ten nazywamy porą deszczową. Rośliny mają wody pod dostatkiem, więc bujnie się wówczas rozwijają, kwitną i wydają owoce. Drugą porą roku jest pora sucha. Nadal jest gorąco, ale brakuje wody, więc roślinność zamiera aż do następnej pory deszczowej.

Zwierzęta na afrykańskiej sawannie. Na afrykańskich sawannach spotkamy duże ssaki roślinożerne: słonie, nosorożce, żyrafy i bawoły. W wielkich stadach wędrują po sawannnie zeby i różne gatunki antylop. W roślinożercami podążają liczne drapieżniki, m.in. lwy, lamparty oraz gepardy. Mniejsze od nich hieny, szakale i likaony, które zespołowo polują lub zadowalają się resztkami po uczcie większych drapieżników.

3. Puszcza afrykańska.

Wiecznie zielona formacja leśna strefy międzyzwrotnikowej. Występuje na ubogich glebach laterytowych, w klimacie przez cały rok jednostajnie gorącym i wilgotnym. Na skutek szybkiego rozkładu materii organicznej roślinność jest gęsta i bujna. Lasy te cechuje brak sezonowej rytmiki w życiu roślin, ogromne bogactwo gatunkowe drzew, wielowarstwowy układ drzewostanu oraz obfitość lian i epifitów. Drzewa mają proste, wysokie pnie. Dość pospolite jest zjawisko kauliflorii (kwiaty wyrastają bezpośrednio z pnia). Wnętrze lasu jest bardzo cieniste, wskutek czego słabo wykształca się warstwa krzewów i runa.

Zwierzęta afrykańskiej puszczy. Najbardziej rozpoznawalne zwierzęta puszczy to oczywiście wielkie ssaki, roślinożercy: słonie, nosorożce, hipopotamy i antylopy, oraz mięsożercy: głównie wielkie koty - lwy, lamparty, gepardy. Wszystkie te zwierzęta są doskonale przystosowane do życia w afrykańskich warunkach. Staś i Nel na swojej drodze spotykają na przykład groźnego „wobo” – tajemniczego drapieżnika z rodziny kotów, którego miejscowi uważają za straszliwszego od lwów. Nie do końca wiadomo, jakie to mogło być zwierzę, niektórzy twierdzą, że Sienkiewicz miał na myśli serwala. Afrykę zamieszkuje również bardzo wiele gatunków małp, w tym człekokształtnych.

4. Góra Lindego.

Naprzód, pod względem bezpieczeństwa góra Lindego była jakby wybranem miejscem w całej Afryce. Zbocza jej okazały się dostępne chyba dla szympansów. Lwy, ani pantery nie mogły się po nich wdrapać na szczytową płaszczyznę. (...) W środku wyspy biło źródło chłodnej, czystej jak kryształ wody, które zmieniało się w strumień i, biegnąc wężowato wśród bananowych gajów, spadało wreszcie ze stromego wiszaru do rzeki, tworząc wązki, podobny do białej taśmy wodospad.

Na jakie niebezpieczeństwa były narażone dzieci podczas wędrówki przez pustynię, step, sawannę i busz?

Lekcja 07-08

TEMAT

Obraz rdzennych mieszkańców Afryki sprzed ponad stu lat.

Opisana przez Henryka Sienkiewicza Afryka w dużej mierze była zajęta przez państwa europejskie. Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Hiszpania, Portugalia, Włochy czy Belgia zakładały tam kolonie lub obejmowały niektóre tereny „protektoratem”, co oznaczało utratę niepodległości.

Zwolenników Mahdiego sprzeciwiających się wpływom angielskim Henryk Sienkiewicz opisuje jednoznacznie negatywnie: jako rządnych krwi barbarzyńców. Walczący z nimi generał Gordon jest natomiast idealizowany. To „rycerz bez skazy i bojaźni”, jako obrońca chrześcijaństwa i kultury europejskiej będący bohaterem dla Stasia. Takie przedstawianie Europejczyków jako przynoszących cywilizację dzikim krajom nie jest zgodne z prawdą. Rzekomi „barbarzyńcy” w rzeczywistości mieli swoje kultury, wartościowe i często bardzo stare. Rządy kolonizatorów nierzadko hamowały ich rozwój, również ekonomiczny. Granice wyznaczane przez Europejczyków w Afryce często nie respektowały już istniejących podziałów ludności, co stało się źródłem konfliktów, czasem bardzo tragicznych w skutkach.

Co to jest plemię?

Opisz sposób myślenia i zachowanie osób reprezentujących plemię Dangalów: Idrysa, Gebhra oraz Fatmy.

Uzupełnij tabelę informacjami na temat organizacji życia w plemionach afrykańskich na przykładzie ludu M'Ruy i Wa-himów.

MZIMU

Korzystając z tekstu lektury, wyjaśni w formie kilkuzdaniowej wypowiedzi, na czym polegały obrzędy i zwyczaje opisane przez Henryka Sienkiewicza.

braterstwo krwi

święte miejsce

ścinanie niewolników

O co walczyły ze sobą plemiona Wa-himów i Samburu? Jaki przebieg miała wojna między nimi?

Lekcja 09

TEMAT

Charakterystyka Stanisława Tarkowskiego.

Lekcja 10

TEMAT

Czy utwór Henryka Sienkiewicza jest powieścią?

Utwór pisany prozą.O wydarzeniach opowiada narrator. Utwór obszerny, często podzielony na rozdziały. Występuje duża liczba postaci. Utwór wielowątkowy. Wątek główny tworzy akcję. W zakończeniu często dowiadujemy się o dalszych losach bohaterów. Przedstawia szerokie tło, np. historyczne, geograficzne.

Uzupełnij wniosek dotyczący poznanej lektury.

Utwór Henryka Sienkiewicza pt. „W pustyni i w puszczy" według kryterium czasowego jest przykładem powieści .............................., a według kryterium tematycznego - ............................... .

Skorzystaj z informacji podanych w tabeli.