Czasownik kl. VI

START

Czyli o jednym takim, bez którego nigdy nic się nie dzieje...

Czasownik

Czasownik i jego ważne sprawki

Ciekawostka

Ćwiczenia utrwalące

Pisownia z "NIE"

Bezokolicznik

Rodzaje

Liczby

Osoby

Aspekty

Strony

Tryby

Czasy

Część mowy

1.

Czasownik uważany jest za najważniejszą część mowy, ponieważ bez niego nic się nie dzieje. Dosłownie. On określa czynność, stan.Odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje? co się dzieje?Jest SAMODZIELNY (czyli znaczy coś nawet wtedy, gdy jest zupełnie sam) I ODMIENNY (czyli ma różne formy, odmienia się np. przez czasy i osoby - koniuguje).

Czasownik = część mowy

Obecnie w języku polskim mamy trzy czasy (kiedyś były cztery :)- czas przeszły, który mówi o tym, że coś działo się lub wydarzyło się w przeszłości. Nie ma znaczenia, czy działo się milion lat temu, czy też przed minutą. Czas przeszły dotyczy każdej z tych sytuacji. Przykłady: chodziłem, zobaczyłaś.- czas teraźniejszy, który mówi o czynnościach trwających w tej chwili. Przykłady: czytasz, mówię, myślimy.Zdarza się również, że używamy czasu teraźniejszego, by omówić jakieś wydarzenie z przyszłości, o którym jesteśmy pewni, że będzie miało miejsce, np. Jutro spotykam się z Hanią. Widzimy się pojutrze! W przyszły piątek mam wizytę u dentysty.- czas przyszły, który mówi nam o tym, co stanie się lub będzie się działo w przyszłości. Znów nie ma tu znaczenia, czy zdarzy się to za chwilkę, czy za siedemdziesiąt osiem lat. Przykłady: Pójdą do szkoły. Będziemy oglądali film. Zobaczysz.

2.

Zaczynamy odmieniać - czyli czas na czasy

+ INFO

W języku polskim wyróżniamy trzy tryby:1. oznajmujący 2. rozkazujący3. przypuszczający

3. Jak zatrybić tryby?

Jest wtedy, gdy ktoś PODLEGA czynności - gdy jest, ale nie robi.Przykłady:Od dawna jesteśmy śledzeni.W przyszłości oni będą oceniani sprawiedliwiej.Film został przyjęty entuzjastycznie.

Bierna

4. Czasownik z każdej strony

To taka strona, gdy ktoś jest zarówno tym, który coś robi, jak i tym, który podlega czynności. Gdy ktoś czyni coś sobie.Przykłady:Wykąpałem się w zimnej wodzie.Wszystkiego nauczył się sam.

Zwrotna

Jest wtedy, gdy ktoś WYKONUJE czynność - gdy ktoś coś robi.Przykłady:Kasia tańczyła całą noc.Jurek pójdzie do lasu.Ty nie lubisz naleśników.

Czynna

Strona bierna czasownika może nam przypominać czas przyszły złożony.Tak jak on składa się z czasownika "być" w formie osobowej i drugiego składnika. Jednak to właśnie ten drugi składnik ma tu znaczenie: w stronie biernej nie mamy tam czasownika, lecz inny wyraz (imiesłów przymiotnikowy bierny), zakończony na: -ny, -na, -ne; -ty, -ta, -te.

Strona bierna - jeszcze raz

cały trud podejmowany jest przez kogoś innego

PRZEZ kogo jest to robione?

dlatego zawsze możemy zapytać:

ale nie przez podmiot w zdaniu

czynność jest wykonywana,

czyli "leży i pachnie"

podmiot podlega tej czynności

NIE

• Jeśli czasownik może "przechodzić" ze strony czynnej na bierną i odwrotnie, nazywamy go czasownikiem przechodnim. Przykład: Pies ugryzł kota. Kot został ugryziony przez psa.
• Jeśli nie da się tego zrobić, wtedy mamy do czynienia z czasownikiem nieprzechodnim. Przykład: Szedłem tędy. (Nie powiemy przecież: "Byłem szednięty.")

Czasowniki przechodnie i nieprzechodnie

5. ASPEKTY

Są na szczęście tylko dwa :)(Zajrzyj za drzwi.)

OSOBY

Myślą. Uczą. Byli. Przeskoczyły. Przeczytają. Będą jedli.

ONI, ONE = 3. osoba

"Myśli. Uczy. Był. Przeskoczyła. Przeczyta. Będzie jadł.

ON, ONA, ONO = 3. osoba

liczba mnoga

liczba pojedyncza

Myślicie. Uczycie. Byliście. Przeskoczyłyście. Przeczytacie. Będziecie jedli.

WY = 2. osoba

Myślimy. Uczymy. Byliśmy. Przeskoczyliśmy. Przeczytamy. Będziemy jedli.

MY = 1. osoba

"Myślisz. Uczysz. Byłeś. Przeskoczyłaś. Przeczytasz. Będziesz jadł

TY = 2. osoba

Myślę. Uczę. Byłem. Przeskoczyłem. Przeczytam. Będę jadł.

JA = 1. osoba

W liczbie mnogiej mężczyźni są wyróżnieni.Występują tu dwa rodzaje:- męskoosobowy (czyli mężczyźni, chłopcy oraz grupy osób, w których wystąpi choćby jeden facet!) np. zrobiliśmy, poszliśmy, zobaczyliśmy;- niemęskoosobowy (kobiety, dzieci, zwierzęta i przedmioty) np. zrobiłyśmy, poszłyśmy, zobaczyłyśmy.

LICZBA MNOGA NIE JEST SPRAWIEDLIWA

No, prawie... Ale o tym za chwilkę.Występują tu trzy rodzaje:- żeński (zrobiłam, poszła, zobaczyłaś)- męski (zrobił, poszedł, zobaczył)- nijaki (zrobiło, poszło, zobaczyło)Wszystkie rodzaje mają swoją nazwę, są wyszczególnione. Trochę słabo wypada tutaj rodzaj nijaki, ponieważ nie utworzymy w nim pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej (słońce nie powie: "świeciłom").

LICZBA POJEDYNCZA JEST SPRAWIEDLIWA

W języku polskim wyróżniamy inne rodzaje w liczbie pojedynczej, inne zaś w mnogiej.

7. Rodzaje czyli o dyskryminacji kobiet...

Czyli taka forma czasownika o której nie możemy powiedzieć nic oprócz tego, że jest czasownikiem.Jest BEZOSOBOWĄ formą czasownika zakończoną na -c lub -ć (móc, robić).

Bezokolicznik

Czasownik zapisujemy ODDZIELNIE od słówka "nie":Nie idź tam.Nie chciał.Nie obejrzałbym tego.Nie wolno!

Czasownik + NIE = im dalej, tym lepiej

Zagrajmy!

Czasownik jest ciekawy, nawet jeśli trochę przerażający. Sam sprawdź!

Ciekawostki

Wasza polonistka, J.B.-K.

Dziękuję za uwagę