Potop szwedzki

Prezentacja

Potop szwedzki

Z dziejszej lekcji dowiesz sie...

• jakie były przczyny szwedzkiego najazdu na Polskę w 1635 r;
• w jaki sposób społeczeństwo polskie odparło najazd Szwedów
• jakie były skutki potopu szwedzkiego

Potop szwedzki - największa wojna polsko-szwedzka w XVII wieku, nazywana tak z powodu początkowych błyskawicznych postępów Szwedów i braku skutecznego oporu ze strony Polaków.

W połowie XVII wieku Szwecja była jednym z najsilniejszych państw w rejonie Morza Bałtyckiego. Szwedzi zaczęli myśleć o rozszerzeniu swych wpływów i całkowitym opanowaniu wybrzeży Bałtyku. Szukali też możliwości wzbogacenia się.

Przyczyny konfliktu polsko-szwedzkiego

• Rzeczpospolita Obojga Narodów była łatwym celem, ponieważ była uwikłana wówczas w walki z Rosją, a także wyczerpana powstaniem Chmielnickiego.

• używanie przez króla Polskiego Jana Kazimierza tytułu króla Szwecji (Szwedów drażnił fakt, że polscy Wazowie nadal tytułowali się królami Szwecji, chociaż ich zdaniem - nie powinni.)

• Król szwedzki dążył do zajęcia całości wybrzeży Morza Bałtyckiego, by uczynić z niego wewnętrzne morze Szwecji, co z kolei wpłynęłoby na uzyskanie większych korzyści ekonomicznych.

Latem 1655 r. Szwedzi zaatakowali Rzeczpspolitę, uderzając jednocześnie na Wielkopolskę i Litwę. Szwedzi bardzo szybko opanowali znaczną część kraju. Polskie pospolite ruszenie nie radziło sobie z silną armią szwedzką. Pod Ujściem wojska polskie skapitulowały. Na Litwie magnaci i szlachta poddała siię Szwedom w Kiejdanach. Liczne też były przypadki przechodzenia polskiej szlachty na stronę szwedzką. Król Polski Jan Kazimierz schronił się poza granicami kraju, na Śląsku.

Wojska Karola X Gustawa dotarły w końcu pod Kraków. Jego obroną dowodził Stefan Czarniecki - jeden z najbardziej znanych polskich dowódców wojskowych, który brał udział w wielu wojnach i bitwach. Chociaż Czarniecki nie dysponował wystarczającą liczbą wojska - zdołał utrzymać miasto przez ponad 2 tygodnie. Później musiał skapitulować. Zdobycie Krakowa nie było jednak dla Szwedów łatwe, a król szwedzki w dowód uznania męstwa Czarnieckiego wydał nawet ucztę na jego cześć. Postanowiono, że wojsko Czarnieckiego będzie mogło bezpiecznie opuścić miasto.

Szwedzi w krótkim czasie opanowali prawie całą Polskę. Były jednak miejsca, których nie udało im się zdobyć. Należał do nich klasztor Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie. Trwające 40 dni oblężenie nie przyniosło Szwedom sukcesu.

Obroną Jasnej Góry dowodził przeor zakonu Paulinów Augustyn Kordecki. W czasie oblężenia Jasnej Góry nie prowadzono otwartej walki. Obie strony ostrzeliwały się z armat. Załoga klasztoru kilkukrotnie podejmowała też wypady poza mury. Ich celem było zniszczenie dział przeciwnika, a także przeszkodzenie Szwedom w robieniu podkopu pod murami fortecy.

27 grudnia 1655 roku Szwedzi zakończyli oblężenie Jasnej Góry. Nie udało im się ani wejść do środka, ani też uzyskać żądanego przez nich okupu. Udana obrona klasztoru była jednym z wydarzeń, które przyczyniły się do podjęcia nowych walk przeciwko Szwedom i wyparcia ich z kraju.

W 1656 r. do kraju powrócił Jan Kazimierz, który złożył 1 kwietnia śluby we lwowskiej katedrze. Ogłosił wówczas Bogurodzicę Królową Korony Polskiej, podkreślając w ten sposób religijny charakter wojny. Zobowiązał się też do ulżenia losowi chłopów i mieszczan, chcąc zachęcić ich do walki przeciwko najeźdźcy. Później nie wywiązał się ze złożonych obietnic.

W 1656 r. na czele polskiej armii stanął Stefan Czarniecki. Jego żołnierze w walce ze Szwedami zaczeli stosować taktykę wojny podjazdowej, która polegała na atakowaniu wroga z zaskoczenia. Taktyka ta okazała się skuteczna - Szwedzi byli coraz bardziej wyczerpani wojną. W kwietniu 1656 r. Czarniecki pokonał Szwedów w bitwie pod Warką.

W 1660 roku podpisano pokój w Oliwie. Na mocy tego pokoju:

• Inflanty przypadły Szwedom;
• Jan Kazimierz zrzekł się pretensji do tronu szwedzkiego, ale mógł do końca życia tytułować się królem szwedzkim;
• Szwecja obiecała dotrzymać wolności handlu na Bałtyku.

Pokój ten ostatecznie zakończył wojny między Rzecząpospolitą a Szwedami.

Skutki potopu szwedzkiego

Skutki kilkuletniej wojny ze Szwecją były dla Rzeczypospolitej bardzo dotkliwe. Szwedzi rabowali wszystko, co tylko zdołali przetransportować do swojego kraju: meble, stroje, kosztowności, broń, obrazy. Rabowano i niszczono miasta, rezydencje magnackie, dwory, folwarki i wsie. Głód i choroby przyczyniły się do spadku liczby ludności. Rzeczpospolita długie lata podnosiła się ze zniszczeń.

Notatka

1655-1660 - Potop szwedzki. 1656 r. - śluby lwowskie. 1660 r. - pokój w Oliwie. Wojna podjazdowa- sposób prowadzenia walki polegający na atakowaniu wojsk z zaskoczenia.

Praca domowa

Przedstaw dwa postanowienia pokoju w Oliwie w 1660 r. 1. ......................................................................................... 2. ........................................................................................

Przygotuj się. Zobaczymy ile zapamiętałeś z lekcji.....