PLUTONIZM I WULKANIZM

LITOSFERA

plutonizm i wulkanizm

PLUTONIZM - to ogół procesów zachodzących we wnętrzu Ziemi, związanych z powstawaniem magmy, jej przemianami, przemiszczaniem się, gromadzeniem oraz krystalizacją. MAGMA - to płynny lub półpłynny stop skalisty, w którym dominuje krzeminkoa oraz występują gazy - głównie para wodna i tlenek węgla(IV). Gorąca magma we wnętrzu Ziemi.

INTRUZJE MAGMOWE

Ciało skalne powstałe z zastygłej w głębi skorupy ziemskiej magmy, która wdarła się pomiędzy starsze utwory skalne. Intruzje magmowe moga być zgodne lub niezgodne z warstawami skalnymi w które się wbijają.

INTRUZJE ZGODNE

a.sille - inaczej żyły pokładowe, powstają w skutek wniknięcia intruzji pomiędzy dwie warstwy skalne. Ich grubość waha się od kilki mulimetrów do kilkudziesięciu metrów.b.lakkolity -ciała magmowe w kształcie bochenka lub grzyba wciśnięte między warstwy.c.lopolity - ciała magmowe w kształcie odwórconego bochenka .d.fakolity - ciała magmowe wciśnięte między warstwy w przegubach fałdów.

INTRUZJE nieZGODNE

a.dajka - intruzje w formie żył biegnących w poprzek warstw. Dajki czesto wystepują w skupiskach tzw "roje dajek". Dajki mają małą szerokość w stosunku do długości.b.żyła kominowa - inaczej pień. Intruzja w kształcie pionowego walca.c.batolit - olbrzymia intruzja o bezpośrednio nie znanym spągu i zwykle nieregularnych kształtach.

WULKANIZM

To ogół procesów geologicznych związanych z wydobywaniem się magmy na powierzchnię Ziemi.

• LAWA - to magma, która po wydostaniu się na powierzchnię Ziemi utraciła gazowe składniki.
• WULKAN - jest miejscem wydobywania się z głębi ziemi na jej powierzchnię produktów erupcji wulkanicznych.
• Erupcja - proces wydobywania się lawy oraz pozostałych substancji stałych i gazowych na powierzchnię Ziemi. Erupcje występują zarówno na powierzchni lądowej, jak i na dnie mórz i oceanów.

budowa wulkanu

• OGNISKO MAGMOWE - zbiornik z magmą, który znajduje się w skorupie lub płaszczu ziemskim i jest połączony z jej powierzchnią kominem wulkanicznym.
• KOMIN WULKANICZNY - kanał który łączy ognisko magmowe z powierzchnią ziemi.
• KRATER - ujście komina wulkanicznego.
• STOŻEK WULKANICZNY - wzniesienie ufomowane z produktów kolejnych erupcji wulkanicznych.
• STOŻEK PASOŻYTNICZY - mały wulkan powstały na stokach głównego wulkanu.
• KALDERA - zapadnięta cześć krateru.
• NEK - zakrzepły komin wulkaniczny.

produkty erupcji wulkanicznychekshalacje wulkaniczne

• FUMAROLE - wyziew gazowy zawierajacy głównie chlorowodór, tlenek siarki i parę wodną. Gazy o temperaturze od 200 do 800 °C.
• SOLFATARY - wyziewy gazowe zawierajace głównie parę wodną, tlenek węgla i siarkowodór. Gazy o temperaturze od 100 do 200 °C.
• MOFETY - wyziewy gazowe zawierające głównie tlenek węgla. Gazy o temperaturze poniżej 100 °C.

produkty erupcji wulkanicznychciekłe

• LAWA ZASADOWA
• Jest ubogwa w krzemionkę.
• Ma mniejsza lepkość i gęstość dlatego rozlewa się na dużych przestrzeniach.
• Buduje głównie wulkany efuzywne.

• LAWA KWAŚNA
• Zawiera znaczną ilośc krzemionki (ponad 50%).
• Jest gęsta, lepka i szybko krzepnie.
• Głównie w wulkanach eksplozywnych.

produkty erupcji wulkanicznych stałe

• BOMBY WULKANICZNE - bryły lawy, powstałe podczas jej zastygania w powietrzu.
• LAPILLE - okruchy skalnej o średnicy do 6cm.
• POPIÓŁ WULKANICZNY - okruchy skalne do 2mm.
• PUMEKS - porowata skała powstała w skutek uwalniajnia gazów z lawy podczas jej stygnięcia.

WULKAN STOŻKOWY

WULKAN TARCZOWY

ze względu na rodzaj produktów erupcji

EKSPLOZYWNE - takie wulkany w czasie erupcji wyrzucają materiał piroklastyczny. Gęsta i lepka lawa często zatyka komin co powoduje rozerwanie czesci górnej srożka i powstanie zgłębienia zwanego kalderą. Np.: wulkan Agua w Gwatemali

EFUZYWNE - z teg typu wulkanów podczas erupcji wydobywa się tylko lawa. np.: Manua Loa na Hawajach.

STRATOWULKANY - Stratowulkany łącza w sobie cechy wulkanów eksplozywnych i efuzywnych np.: Fudżi w Japoni, Etna i Wezuwiusz we Włoszech.

ZE WZGLĘDU NA AKTYWNOŚĆ

DRZEMIĄCE

WYGASŁE

CZYNNE

Wulkany które nie były aktywne w czasach hisotycznych. Np.: Kibo.

Był aktywne w czasach historycznych, ale od pewnego czasu (nawet do setek lat) nie wykazują aktywności. Po okresie uśpienia mogą ponownie wybuchnąć. Np.: Fudżi czy Tambora.

Są aktywne, ich erupcja nastąpiła przynajmniej raz w czasach historycznych. Obecnie jest ich ok.500. Przykładem sa wulkany Etna, Wezuwiusz.

ZADANIE DOMOWE

Wypisać pozytywne i negatywne skutki erupcji wulkanicznych. W formie tabeli.