NIE-BOSKA KOMEDIA

"NIE - BOSKA KOMEDIA"

ZYGMUNT KRASIŃSKI

Największym dziełem Krasińskiego jest niewątpliwie „Nie-Boska komedia”. Oto, jak Krasiński pisał o dramacie tuż po jego stworzeniu: „Mam dramat dotyczący się wielu rzeczy wieku naszego – walka w nim dwóch pryncypiów: arystokracji i demokracji; tytuł „Mąż” [pierwotny tytuł „Nie-Boskiej komedii”]. Rzecz sądzę dobrze napisana. Jest to obrona tego, na co się targa wielu hołyszów: religii i chwały przeszłości. Bezimiennie powinno być wydrukowane, nikt nie powinien domyślić się autora”.

MIĘDZY MIŁOŚCIĄ A CIERPIENIEM

NA SKRÓTY

WPROWADZENIE

ANTYNOMIE W RELACJACH OJCIEC-SYN

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA UTWORU

BOHATEROWIE

REWOLUCJA

REWOLUCYJNE INFERNO

PORTRET ARTYSTY

ROZRACHUNEK Z ROMANTYCZNYM MITEM POETY

OBÓZ REWOLUCJONISTÓW I ARYSTOKRATÓW

PORTRET HRABIEGO HENRYKA

SŁOWO POCIECHY I MORDU

OBRAZ STOSUNKÓW RODZINNYCH

DIALEKTYKA RACJI CZĄSTKOWYCH

FANTAZMAT BOHATERA

PANKRACY KONTRA MĄŻ

DRAMAT RODZINNY

ORCIO

GALILAEE VICISTI ?

ILE DRAMATU W DRAMACIE?

01

ZYGMUNT KRASIŃSKI

MIĘDZY MIŁOŚCIĄ A CIERPIENIEM

02

WPROWADZENIE

03

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA UTWORU

Temu dramatowi wiele miejsca poświęcił w swoich wykładach paryskich Adam Mickiewicz (obaj poeci się znali). Doskonale wykształcony, obeznany z tradycją kultury europejskiej Krasiński stworzył dzieło intertekstualne. a) Boska komedia Dantego – podróż po kolejnych kręgach rewolucyjnego piekła, ale także piekło rodzinne; b) Faust J.W. Goethego – walka dobrych i złych duchów o duszę hrabiego Henryka; c) widoczna fascynacja romantycznymi powieściami grozy, poezją grobów – upiorna wizja dziewicy uwodzącej hrabiego.

Utwory romantyczne należy w dużej mierze interpretować poprzez pryzmat biografii ich autorów. Owe autobiograficzne inspiracje stają się źródłem głębokiej, uniwersalizującej refleksji.

04

POSTACIE REALISTYCZNE

05

POSTACIE FANTASTYCZNE

06

PORTRET ARTYSTY

Artysta romantyczny = natchniony wieszcz, geniusz, przewodnik narodu, twórca żądny sławy, wyrastający ponad tłum indywidualista

Co oprócz talentu tworzy osobowość artysty?

Co charakteryzuje romantycznego artystę.?Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński czy Fryderyk Chopin - w jaki ci artyści kreowali swój artystyczny mit, legendę?

ARTYSTA

Przywołane cechy tworzą mit poety romantycznego.

07

ROZRACHUNEK Z ROMANTYCZNYM MITEM POETY

08

JAKIE ELEMENTY SKŁADAJĄ SIĘ NA ŚWIAT "FAŁSZYWEGO POETY"- HRABIEGO HENRYKA?

09

PORTRET HRABIEGO HENRYKA

W jaki sposób postrzega siebie i świat hrabia Henryk?

Jak postrzega hrabiego Henryka czytelnik?

właściwy poecie egotyzm oraz podążanie za mrzonkami, ułudą doprowadzają do rodzinnej tragedii

10

OBRAZ STOSUNKÓW RODZINNYCH

„Każda nieszczęśliwa rodzina jest nieszczęśliwa na swój sposób”

OBRAZ NIESZCZĘŚLIWEJ RODZINY W KULTURZE

11

FANTAZMAT BOHATERA

12

DRAMAT RODZINNY. POEZJA- BŁOGOSŁAWIEŃSTWO I PRZEKLEŃSTWO

ORCIO

HENRYK

MARIA

13

ORCIO

DLACZEGO ORCIO JEST WYJĄTKOWY? CO JEST CIĘŻAREM W JEGO ZYCIU?

UZUPEŁNIJ PONIŻSZY SCHEMAT I ODPOWIEDZ NA PYTANIA

DZIWNE ZACHOWANIA CHŁOPCA ORAZ ICH POWODY

OBRAZ DZIECIŃSTWA

RELACJE Z OJCEM

RELACJE Z MATKĄ

Echa biografii Krasińskiego można odnaleźć nie tylko w kreacji postaci hrabiego Henryka, ale także Orcia. Zygmunt Krasiński w wieku 10 lat został osierocony przez matkę. W dzieciństwie był zagrożony utratą wzroku, co sprawiło, że wiele czasu musiał spędzać w zaciemnionych pomieszczeniach. Z ojcem łączyły go trudne, pełne napięcia relacje. Zdaniem badaczki romantyzmu, prof. Marii Janion, źródeł postaci Orcia można doszukiwać się także w postaci romantycznego poety angielskiego Johna Keatsa, który zmarł w wieku 26 lat. Krasiński z jednej strony go podziwiał, z drugiej zarzucał mu brak wiary w swe poetyckie zdolności. W 1843 r. Krasiński pojął za żonę Elizę Branicką. Ożenek ten wymógł na Krasińskim apodyktyczny ojciec, poeta zakochany był wówczas w Delfinie Potockiej. Dopiero pod koniec życia Krasiński zwierzył się przyjacielowi: „Głupi! – Zmarnowałem życia połowę, najlepszą straciłem, zużyłem siły, duszę i zdrowie na to, by fałsz, próżność i pychę znaleźć – tam gdzie widziałem anioła, a miałem tego właśnie przy sobie i pod bokiem moim i zapoznałem go, aż nareszcie odkryć go musiałem! Tak jest, Jerzy, i takim aniołem jest Eliza”.

14

ANTYNOMIE W RELACJACH OJCIEC-SYN

POETA

EGOCENTRYK ZYJĄCY W ŚWIECIE UŁUDY- ŹRÓDŁO RODZINNEGO NIESZCZĘŚCIA

JEDNOSTKA WYBITNA, KREATOR NIEMALŻE NA MIARĘ BOGA

poeta prawdziwy

poeta fałszywy

15

REWOLUCJA

16

REWOLUCYJNE INFERNO

„Obie walczące strony mają rację tylko w proteście, w oskarżeniu, w obalaniu racji strony przeciwnej”. (Maria Janion, Zygmunt Krasiński. Debiut i dojrzałość, Warszawa 1962, s. 222).

17

OBÓZ REWOLUCJONISTÓW I ARYSTOKRATÓW

Arystokracja jest zepsuta i odchodzi już w przeszłość, ale na koniec musi za swe zbrodnie krwawo zapłacić. Świadom tego jest również hrabia Henryk, ale mimo to postanawia objąć dowództwo Okopów Św. Trójcy. Staje się w ten sposób ostatnim obrońcą starego porządku społecznego i religii. Jako bohaterski przedstawiciel arystokratycznej tradycji Henryk jest jednocześnie spadkobiercą wszystkich zbrodni swojej klasy, za które sądzony jest przez duchy ofiar feudalizmu w podziemiach zamkowych. On także należy do skazanej na zagładę arystokracji i dlatego musi zginąć. Przekonanie o zbliżającym się końcu tej klasy wyrażone zostało w pierwszym motcie do dramatu.

Motto „Do błędów, nagromadzonych przez przodków, dodali to, czego nie znali ich przodkowie – wahanie się i bojaźń; i stało się zatem, że zniknęli z powierzchni ziemi i wielkie milczenie jest po nich.” Bezimienny

Krasiński deprecjonuje obóz rewolucji. Wynika to z przekonania, że klasy biorące w niej udział wymierzą wprawdzie sprawiedliwość klasom posiadającym – ale równocześnie zastąpią dawne zbrodnie nowymi, na miejscu dawnej nierówności wprowadzą nową. Krasiński zdawał sobie sprawę z nieuchronności rewolucji, a jednocześnie odnosił się do niej z arystokratyczną dezaprobatą. Stylizował jej obraz na wzór niektórych wydarzeń i akcesoriów Wielkiej Rewolucji Francuskiej (parodia drzewa i tańca wolności, kluby lokai, czapka frygijska). Nadawał jej równocześnie cechy „nowej wiary” stworzonej przez uczniów francuskiego przedstawiciela utopijnego socjalizmu, Saint-Simona.

18

SŁOWO POCIECHY I MORDU

Obóz arystokracji

Obóz rewolucjonistów

Kim są przywódcy walczących stron?

Mąż – hrabia Henryk

Pankracy

Kogo reprezentują przywódcy?

Jaki jest stosunek przywódców do grup, które reprezentują?

Jakie cele stawiają przed sobą bohaterowie w związku z rewolucją?

W jaki sposób realizują swoje cele?

19

DIALEKTYKA RACJI CZĄSTKOWYCH

20

PANKRACY KONTRA MĄŻ

Pankracy

Mąż

Temat rozmowy

arystokracja

religia

rewolucja

Prowidencjalizm (łac. providentia) – przekonanie o istnieniu Opatrzności, która czuwa nad światem; Bóg, poprzez zdarzenia w dziejach narodów (pomyślne lub zgubne) realizuje własne zamierzenia i decyzje; ludzkość, według Boskiego planu, zmierza ku celowi ostatecznemu, jakim jest powrót do stanu sprzed upadku człowieka. Millenaryzm lub milenaryzm (łac. mille – tysiąc) – pogląd religijny głoszący bliskie nadejście tysiącletniego panowania Królestwa Bożego, oparta na Biblii wiara w Millenium, czyli Tysiąclecie, które – po okresie katastrof (rewolucji) – ma być okresem zbawienia i szczęśliwości na ziemi.

21

GALILAEE VICISTI ?

SYNKRETYZM – a) łączenie w jedną całość różnych, często sprzecznych, poglądów filozoficznych, religijnych, społecznych; b) zespolenie się, skrzyżowanie się różnych elementów. (Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 2008).

22

ILE DRAMATU W DRAMACIE?

SYNKRETYZM

GATUNKOWY

RODZAJOWY

wykorzystanie w utworze elementów różnych rodzajów literackich: liryki, epiki, dramatu

połączenie kilku gatunków literackich w jednym utworze, np. bajka, gawęda, przypowiastka, ballada, hymn

Nie-Boska komedia to także dzieło niejednorodne pod względem gatunku i rodzaju literackiego, utwór synkretyczny. Badaczka romantyzmu, prof. Alina Kowalczykowa, wskazuje na obecność w dramacie Krasińskiego następujących elementów budujących jego synkretyzm: stylizacja biblijna, proza poetycka, nawiązania do średniowiecznego moralitetu, powieści grozy (romantyczna frenezja), opery (inspiracje Wolnym strzelcem Karola Marii Webera). (Alina Kowalczykowa, Ciemne drogi szaleństwa, Kraków 1978, s. 147).

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!