Znak interpunkcyjne

Znaki Interpunkcyjne w języku polskim

Start

Co to jest?

01

Znaki interpunkcyjne

W skład interpunkcji wchodzą znaki interpunkcyjne, inaczej zwane znakami przestankowymi. Znaki umożliwiają nam w tekście wyodrębnić, podreślić pewnych wyrazów lub fragmentów tekstu, a także na ujednoznacznienie napisanego przez nas tekstu. Obecnie w polszczyźnie występuje ich 10. Zaliczamy do nich:

• kropkę = "."
• przecinek - ","
• dwukropek - ":"
• średnik - ";"
• wykrzyknik - "!"
• pytajnik - "?"
• wielokropek - "..."
• myślnik - "-"
• nawiasy - "()"
• cudzysłów - ""

02

Przecinek

Kropka

03

Znaki Interpunkcji

Znaki Interpunkcji

Kropka to najważniejszy znak przestankowy. To ona kończy naszą wypowiedź, zdanie czy równoważnik zdania. Jednak należy pamiętać, że można ją zastąpić pytajnikiem, wykrzyknikiem oraz wielokropkiem.Kropkę stawiamy:

• na końcu zdania;
• tworząc skrót (np., godz., ul.);
• tworząc skrót zawierający ostatnią literę i występujący w innym przypadku niż mianownik (dr. = doktora, doktorowi, doktorze, doktorem);
• pisząc daty (np. 17.11.2020r.);
• po cyfrze rzymskiej w tytule rozdziału (III. Użycie kropki.);
• po zamykającym nawiasie/ cudzysłowie.

Przecinek to najpopularniejszy znak interpunkcyjny, który oddziela mniejsze całości w obrębie wypowiedzenia.Przecinek stawiamy:

• pomiędzy zdaniem nadrzędnym i podrzędnym, w których występuje spójnik (przykład: Jestem ciekawa, co dzisiaj się wydarzy);
• często przed imiesłowem zakończonym na -ąc, -łszy, -wszy (przykład: Mama, przygotowując nam obiad, cicho tłumaczyła coś tacie);
• gdy wymieniany rzeczy;
• po wyrazach wyrażających okrzyk: ach, hej, halo, o, ho, oj;
• we wtrąconych wypowiedziach w zdaniach złożonych lub zdaniach podrzędnych wplecione w część nadrzędną, używajamy dwóch przecinków (Za rok, być może, wyjadę do Australii, krowa, która dużo ryczy, mało mleka daje);
• po takich słowach jak: chyba, ewentualnie, na przykład, nawet, prawdopodobnie, przynajmniej, raczej, taki jak.

03

PRZECINEK

Przecinek

03

Znaki Interpunkcji

Znaki Interpunkcji

Przecinek stawiamy też przed spójnikami:

• przeciwnymi np. a, ale, aliści, inaczej, jednak, jednakże, jedynie, lecz, natomiast, przecież, raczej, tylko, tylko że, tymczasem, wszakże, zaś, za to;
• wynikowymi np. więc, dlatego, toteż, to, zatem, stąd, wobec tego, skutkiem tego, wskutek tego, i, przeto, tedy;
• synonimicznymi (wyjaśniającymi) np., czyli, to jest, to znaczy, innymi słowy;
• po powtórzonym spójniku np. albo to robisz, albo nie.

Podwójny przecinek stawiamy, aby:

• wyodrębnić wyraz lub grupę wyrazów w zdaniu np. ciepło było, pamiętam, jak w Afryce;
• wyodrębnić dopowiedzenie np. lubię muzykę, zwłaszcza poważną, choć ceni również bluesa;
• wyodrębnić wtrącenia np. bez wątpienia, bynajmniej, doprawdy, istotnie, na odwrót, naturalnie, niestety, niewątpliwie, niezawodnie, oczywiście, odwrotnie, owszem, przeciwnie, rzecz jasna, rzeczywiście, zapewne, być może, jak widać, niestety, przypuszczam, rzekłbyś, sądzę, wiadomo, zdaje się.

04

Dwukropek

05

Średnik

Znaki Interpunkcji

Znaki Interpunkcji

Średnik jest rozdzielającym znakiem interpunkcyjny, stworzony z połączenia kropki i przecinka. Jest słabszy od kropki, ale ma większą moc niż przecinek. Średnik stawiamy:

• kiedy mamy do czynienia z długimi zdaniami;
• kiedy rozdzielamy dwa zdania pojedyncze;
• kiedy stosujemy rozbudowane wyliczenia;
• kiedy oddzielamy wyrażenia matematyczne.

Dwukropek używamy gdy, chcemy wyodrębnić wyliczanie np. tytuł, czy pojęcie, które dalej są omawiane. Dwukropek stawiamy:

• gdy wymieniamy rzeczy, jednak gdy występuje "i" nie używamy dwukropka;
• gdy występuje podmiot szeregowy poprzedzony czasownikiem w liczbie mnogiej;
• aby wyodrębnić cytat;
• aby wyodrębnić uzasadnienie;
• np. w wyniku meczowym;
• aby wyodrębnić przydawkę rzeczowną.

06

Pytajnik

07

Wykrzyknik

Znaki Interpunkcji

Znaki Interpunkcji

Pytajnik to inaczej znak zapytania. Używamy go do stawiania pytań. Pojawił się w epoce renesansu w twórczości Jana Kochanowskiego. Oczywiście możemy też użyć pytajnika do tworzenia pytań ironicznych, wyrażające zdziwienie czy niepewność. Ciekawostka: W języku hiszpańskim stosujemy znak zapytania na początku i na końcu w postaci: ¿De donde eres? W języku francuskim pytajnik jest otoczony dwoma spacjami.

Wykrzyknik inaczej jest nazywany znakiem wykrzyknienia i używamy jest po zawołaniach, okrzykach, ostrzeżeniach czy rozkazach. Znak ten jest stosowany do podreślenia naszej wypowiedzi, aby przykuć uwagę adresata do czegoś. Gdy miejsce kropki zastępujemy wykrzyknikiem to zastępujemy ją. Wykrzyknik w poszczególnych językach: Jak w większości języków, w polskim nie stawia się spacji przed wykrzyknieniem. W języku hiszpańskim zdanie kończy się i zaczyna wykrzyknikiem. W języku francuskim wykrzynik występuje pomiędzy dwoma spacjami. W niektórych językach, np. z rodziny khoisan (Afryka Południowa) znak ten jest używany do mlasku zadziąsłowego (specyficzny dźwięk mowy), dlatego też występuje w takich nazwach jak !Xóõ czy !o!kung.

08

Myślnik

Cudzysłów

09

Znaki Interpunkcji

Znaki Interpunkcji

Cudzysłów najczęściej używany jest do wyodrębnienia cytatów, pseudonimów lub ironii.

• ,," używany jest do brania cytatów w cudzysłów;
• >> << używany jest do wyróżnienia cudzysłowa w cudzysłowiu;
• << >> używany jest do wyodrębnienia znaczeń (w pracach naukowych i w słownikach) oraz do wyodrębnienia przytoczeń oraz partii dialogowej.

Myślnik jest reprezentowany przez pauzę i półpauzę. Stosujemy go:

• przy wtrąceniach, na zmianę z przecinkiem, np.: Gdzieś tam na stole – tym takim drewnianym – stała szklanka.
• w zapisie dialogów, np.: — Nie widziałeś gdzieś szklanki? — spytał Bazyli.
• gdy powtarzamy czasownik być, np.: Jutro będę w Krakowie, pojutrze – w Kielcach, za tydzień – w Warszawie.

10

nawias

11

Wielokropek

Znaki Interpunkcji

Znaki Interpunkcji

Nawias jest znakiem interpunkcyjnym, który służy do wydzielania tekstu o charakterze pobocznym, drugoplanowym albo uzupełniającym. Podobną rolę pełnią dwa przecinki oraz dwa myślniki, wydzielenie za pomocą nawiasu jest jednak najsilniejsze. W języku polskim najczęściej stosuje się trzy rodzaje nawiasów: okrągły ( ), kwadratowy [ ] i prosty / /. W tekstach specjalistycznych można spotkać jeszcze nawiasy ostrokątne < > i klamrowe { }. Najczęściej popularnego nawiasu okrągłego używamy np. do wydzielania wypowiedzi uzupełniających lub objaśniających tekst główny, np. Mincel dawał nam podarunki, a jego matka w największym sekrecie urządzała nam (i swemu synowi) choinkę. (B. Prus „Lalka”).

Wielokropek składa się z trzech kropek umieszczonych obok siebie. Znak ten wstawiamy, gdy:

• urywamy opowieść, np.: Dawno, dawno temu ...
• chcemy użyć nieoczekiwanych słów, np.: Konsument wysłał list wprost do ... prezydenta

Wielokropek w nawiasie oznacza pominiętą część wypowiedzi, np.: Pewnego razu zdarzyło się, że latarnik w Aspinwall, niedaleko Panamy (...).

Nieoczywiste zastosowania znaków interpunkcyjnych

12

Znaki interpunkcyjne z połączeniem liter lub innych klawiszy na klawiaturze możemy też wykorzystywać do robienia emotek. Stały się one na tyle popularne, że możemy je spotkać nawet w emailach od nauczycieli. Najbardziej znane są następujące "kombinacje":

• :) - oznacza zadowolenie
• :( - oznacza dezaprobatę
• ;) - oznacza "puszczenie do Kogoś oka"
• :-> - oznacza ironię
• :-/ - oznacza zdziwienie

dziękuję za uwagę