Jan Kochanowski Treny

GRA O TREN

Runda 1. Poetyckie puzzle. Ułóżcie z pociętych kawałków wiersz.

Nieszczesne ochędóstwo, żałosne ubiory Mojej namilszej cory, Po co me smutne oczy za sobą ciągniecie? Żalu mi przydajecie. Już ona członeczków swych wami nie odzieje, Nie masz, nie masz nadzieje. Ujął ją sen żelazny, twardy, nieprzespany. Już letniczek pisany I uploteczki wniwecz, i paski złocone - Matczyne dary płone. Nie do takiej łóżnice, moja dziewko droga, Miała cię mać uboga Doprowadzić, nie takąć dać obiecowała Wyprawę, jakąć dała. Giezłeczkoć tylko dała a lichą tkaneczkę, Ociec ziemie bryłeczkę W główki włożył. Niestetyż, i posag i ona W jednej skrzynce zamkniona.

Tren VII

Objaśnienia: 1. ochędóstwo - stroje, ozdoby (zob. ochędożne w Trenie XII, 5); żałosne - smutne, wywołujące smutek, żal. 2. cory - córy (tj. córki). 4. przydajecie - przydawać - dodawać 6. nadzieje - nadziei. 7. ujął - ująć - chwycić; nieprzespany * - taki, z którego nie można się obudzić. 8. letniczek - letnia suknia kobieca; pisany * - wzorzysty, barwny, malowany (pisankami nazywa się do dziś jajka malowane na Wielkanoc w różne wzory). 9. uploteczki - wstążki do włosów, które się wplata we włosy; wniwecz - na nic. 10. płone - niepotrzebne, daremne (dziś: płonne). 11. do łóżnice - do łożnicy, czyli do łoża małżeńskiego. 12. mać uboga - biedna, nieszczęśliwa matka. 14. wyprawę - wyprawa * - aluzja do wyprawy dawanej pannie młodej przed ślubem i będącej częścią posagu. 15. giezłeczko - koszula z białego płótna; lichą tkaneczkę - sukienkę ze skromnej tkaniny lub opaskę wiążącą włosy. 16. ziemie - ziemi. 17. w główki - w miejsce, gdzie spoczywa głowa. 18. W jednej skrzynce - skrzynka - oznacza jednocześnie trumnę, a także przedmiot, w którym chowano rzeczy cenne, pieniądze, klejnoty, kosztowną odzież; zamkniona - zamknięta.ice,

Tren VII

Najlepszy pod względem artystycznym tren z grupy początkowych utworów w cyklu. Rozpoczyna go apostrofa skierowana do ubrań zmarłej, które nie mają już swojego właściciela. Częsty to w liryce żałobnej motyw, ale Kochanowski poświęca mu cały utwór i umiejętnie rozwija w większą całość. Chętnie używa tu także poeta kunsztownych zestawień epitetowych, które decydują o podniosłym charakterze utworu i nadają mu rytm („ujął ją sen żelazny, twardy, nieprzespany…”). Utwór kończy żałosne wykrzyknienie oparte na porównaniu niedoszłej skrzyni z posagiem Orszulki do trumny.

ARCHAIZMY

Runda 2. Przydzielcie fragment trenu każdemu z członków zespołu – jego zadaniem jest wytropić archaizmy i przetłumaczyć wersy na współczesną polszczyznę.

Skorzystajcie ze strony: https://sjp.pwn.pl

Znaczenia wyrazów oraz poszczególnych fraz należy zapisać nad tekstem.

KONKURS NA NAJLEPSZY ARCHAIZM

Runda 3. Słowa klucze. Wybierzcie swoje trzy słowa klucze (najważniejsze trzy słowa z całego tekstu).

Runda 4. Pomaluj wiersz! W grupie każdy opracowuje swój fragment trenu: - zaznacza ciemnym kolorem słowa wywołujące nieprzyjemne emocje/obrazy, - jasnym kolorem wyrazy przywołujące dobre, przyjemne emocje/obrazy, - wypisuje środki stylistyczne (+ apostrofa i zdrobnienie), - liczy sylaby w każdym wersie, - bada rymy.

Runda 5. Scena filmowa. Obmyślcie scenę filmową zatytułowaną ,,Tren VII". Do wyboru: w konwencji horroru, w konwencji dramatu obyczajowego, w konwencji science-fiction, w konwencji thrillera.

Runda 6. Czym jest tren?

Treny wywodzą się ze starogreckiej poezji, wyrażały żal, smutek po odejściu zacnego wodza, męża stanu, wychwalając jego cnoty, zasługi – stąd nietypowość trenów Kochanowskiego, który opisuje żal po śmierci trzydziestomiesięcznej córki, nazywając ją poetką: „Safo słowieńską”. Kochanowski napisał 19 trenów, prawdopodobnie tuż po śmierci ukochanego dziecka (data śmierci Urszuli nie jest pewna). Pieśni zostały wydane w 1580 r. i cieszyły się dużym powodzeniem wśród czytelników, ale nie wśród krytyków. Zarzucano poecie, że się rozkleja, rozdrapuje rany, a przecież mężczyźni nie płaczą! Kochanowski jako pierwszy polski poeta wprowadził do swojej twórczości przeżycia wewnętrzne, intymność, dał upust swoim emocjom – to bardzo renesansowe podejście.

Treny

Jan Kochanowski

Runda 7. Podsumujcie zajęcia dowolną apostrofą, zapisując ją w zeszycie. Np. O lekcjo, dlaczego kończysz się tak szybko, kiedy nabieram apetytu na więcej ;)

Tren VIII

Rozbudowany zostaje dramatyzm związany z sytuacją po śmierci córki, napięcie rośnie i zmierza do punktu kulminacyjnego, jaki przyniosą kolejne treny. Poeta zauważa pustkę w domu, tu gdzie niegdyś bawiła się Orszulka. Odczuwa ogromny ból, którego nie sposób nijak ukoić. Ogromy smutek potęgowany jest dodatkowo przez nagromadzenie słowa „wszytki”, co służy określeniu wielkości straty osoby zmarłej.

Zadania egzaminacyjne

Środki stylistyczne

Porównanie homeryckie

Peryfraza

Apostrofa

Pytanie retoryczne

Archaizm

Sprawdź

Środki stylistyczne

Zadanie

W zaświatach