Klasa I 7.4.Od Andegawenów do Jagiellonów

Od Andegawenów do Jagiellonów

• Kazimierz Wielki pomimo 4-krotnego zawierania związku małżeńskiego nie doczekał się syna, a tylko męski potomek mógł odziedziczyć tron.
• Powodowało to zagrożenie dla dynastii piastowskiej ale i dla państwa. Dlatego też kwestię sukcesji starano się zabezpieczyć jeszcze za życia panującego władcy.
• 1339r. w Wyszehradzie Kazimierz potwierdził zawarty za Łokietka układ z węgierskimi Andegawenami. W myśl tego porozumienia w razie bezpotomnej śmierci monarchy jego następca miał zostać król Węgier- Ludwik. (król Węgier Karol Robert ożenił się z Elżbietą siostrą Kazimierza Wielkiego. Jego syn i następca Ludwik był więc siostrzeńcem polskiego króla).
• 1370- niespodziewana śmierć Kazimierza Wielkiego, na skutek rany która król poniósł w trakcie polowania.
• Na Wawel przybywa Ludwik, którego ukoronowano na króla Polski.
• Panowanie Ludwika = 12 letnia unia personalna łącząca Polskę i Węgry (pomimo jednego władcy oba państwa zachowały odrębność prawna i ustrojową)

Koniec rządów Piastów

1370

Panowanie Ludwika Węgierskiego

• Polska jako jedno z rządzonych krajów, mniej ważne niż Węgry.
• Nowy król szybko powrócił na swój dwór w Budzie.
• W Polsce zastępowała go jego matka, a zarazem siostra Kazimierza Wielkiego- Elżbieta Łokietkówna, a po jej śmierci grupa polskich możnowładców najbardziej zaufanych.
• Za swoich rządów Ludwik przyłączył do Węgier Ruś Czerwoną tą którą zdobył Kazimierz Wielki i o którą z Kazimierzem rywalizował.
• Nieobecność władcy w kraju przyczyniła się do wzrostu znaczenia szlachty, która miała część bieżących spraw rozwiązywać samodzielnie, bez uzgadniania decyzji z monarchą. Znacznie większe zmiany w statusie szlachty przyniosły decyzje samego króla.
• Ludwik również nie doczekał się męskiego potomka.
• Zdecydował się nakłonić szlachtę do zgody na koronację jednej ze swoich córek – w tym celu wydał przywilej w 1374 r. w Koszycach (tereny dziś. Słowacji), który radykalnie zmienił ekonomiczną i polityczną pozycję szlachty.

Przywilej koszycki- szlachta płaci tylko jeden podatek stały w wysokości 2 groszy od łana chłopskiego, a pobór podatków nadzwyczajnych władca mógł przeprowadzić tylko za zgodą rycerstwa.

Jadwiga -król Polski

• 1382- umiera Ludwik Węgierski

spór, która córka Ludwika ma wstąpić na tron? -sam Ludwik chciał by to była Maria – najstarsza córka, której mężem był cesarz Zygmunt Luksemburski (polscy możni sprzeciw, nie chcieli by kolejny król na stałe przebywał poza krajem) -Jadwiga – urodzona w 1374r (w roku nadania przywileju koszyckiego).

• Młoda królewna zostawała początkowo pod opieką matki na Węgrzech, a w Polsce rządzili możnowładcy oraz rycerstwo zbierające się na zjazdach.
• Długotrwałe bezkrólewie powodowało niepokoje, były plany, aby koronę przekazać jednemu z żyjących Piastów mazowieckich- Siemowitowi IV, którego chciano ożenić z Jadwigą (sprzeciw możnowładcy z Małopolski, którzy mieli innego kandydata).
• Ostatecznie Jadwiga przybyła do Krakowa i w 1384 r. przyjęła koronę.

1384

4. Przyczyny unii z Litwą:

• Jadwidze należało znaleźć męża. Panowie polscy nie chcieli się zgodzić na jej ślub z narzeczonym Albrechtem Habsburgiem, którego kochała zaręczeni byli w wieku 8 lat)
• Byli skłonni zapłacić karę za zerwanie zaręczyn i znaleźć dla niej bardziej odpowiedniego kandydata. Ich wybór padł na Jagiełłę, księcia litewskiego (ok.20 lat starszy od Jadwigi)

Polacy

Litwini

• Litwa była krajem rozbitym wewnętrznie ze względu na system dziedziczenia (państwo dzielone między wszystkich synów), zamieszkanym przez ludy o różnej tradycji, języku i kulturze (Rusini – prawosławni, Słowianie), Litwini – poganie, lud Bałtów). Liczono, że unia przyczyni się do centralizacji państwa.
• Litwa była jedynym parostwem pogańskim w tym rejonie Europy. Musiała przyjąć chrzest gdyż w przeciwnym razie zostałaby schrystianizowana siłą. Litwini obawiali się przymusowej chrystianizacji ze strony Zakonu Krzyżackiego. Woleli przyjąć chrzest na drodze pokojowej. Unia z Polską mogłaby im w tym dopomóc
• Państwo polskie stało na wyższym poziomie cywilizacyjnym. Dzięki unii Litwa mogłaby korzystać z osiągnięć cywilizacji zachodniej za pomocą Polski i Kościoła

• możnowładcy liczyli na litewską pomoc w odzyskaniu Rusi Czerwonej, którą ojciec Jadwigi przyłączył do Węgier
• liczyli na zdobycie nowych i większych majątków na rozległych terenach Rusi (tereny Rusi znajdowały się pod władzą litewską)
• liczyli na zakończenie litewskich najazdów na Mazowsze

Unia personalna w Krewie 1385r.- w zamian za polską koronę Jagiełło zobowiązał się do przyjęcia chrztu i chrystianizacji swego kraju,a także do odzyskania ziem utraconych wcześniej przez Królestwo Polskie. Skutki i znaczenie unii polsko-litewskiej:  Dzięki unii Litwa przyjęła chrzest i mogła za pośrednictwem Polski i Kościoła korzystać z osiągnięć cywilizacji zachodniej.  Nastąpiła polonizacja Litwy, a w szczególności wyższych warstw społecznych (bojarów litewskich), którzy pragnęli uzyskać te same przywileje co szlachta polska.  Dzięki otwarciu się na Wschód Polska zaczęła przyjmować za pośrednictwem Litwy wiele elementów kultury wschodniej. Skutkiem tego było wykształcenie się kultury, która łączyła elementy kultury wschodniej i zachodniej i która była ewenementem w Europie.  Zmienił się kształt terytorialny państwa. Co prawda ostatecznie Litwa nie została włączona w granice państwa polskiego jednakże od tej pory najważniejszym kierunkiem polskiej polityki zagranicznej stała się polityka wschodnia. Tym bardziej, że Polska musiała się odtąd liczyć z nowymi wrogami: Moskwą i Tatarami.  Na tronie polskim zasiadł Władysław Jagiełło zapoczątkowując nową dynastię – Jagiellonów, z którą będą się musieli liczyć tak Luksemburgowie jak i Habsburgowie.  Związek Polski i Litwy doprowadził ostatecznie do powstania mocarstwa, z którym będą się musiały liczyć inne państwa, a przede wszystkim Zakon Krzyżacki.

1386

1386

Panowanie Jagiełły

• 1386r. - Jagiełło przybywa do Krakowa zostaje ochrzczony, przyjmuje imię Władysław i poślubia Jadwigę, na koniec zostaje koronowany na króla polski.
• Początki jego rządów były trudne. Wielu z litewskich możnych postrzegało unię jako zagrożenie dla swojej pozycji. Unii sprzeciwiał się Witold Kiejstutowicz (syn Kiejstuta).
• Witold rozpoczął wojnę domową o tron litewski. W tym celu sprzymierzył się z Zakonem Krzyżackim, który nie uznał chrztu Litwy.
• Witold nie zgadzał się na „włączenie” Litwy do Polski; chciał zachować niezależność Litwy.
• Wojnę domową przegrał.
• Witold pojednał się z Jagiełłą; uznał zwierzchność króla polskiego w zamian za dożywotni tytuł wielkiego księcia litewskiego

1386

Unia w Horodle nad Bugiem 1413r. -

• wspólnego władcę będą wybierać przedstawiciele obu państw
• nowe litewskie urzędy- wojewodowie i kasztelanowie
• polskie herby dla najbardziej znaczących rodów litewskich

• Zgodnie z umową polsko - litewską tron polski miał dziedziczyć syn Jagiełły i Jadwigi Andegaweńskiej.
• Niestety z tego małżeństwa nie urodził się męski potomek (Jadwiga wraz z córką zmarła po połogu w 1399 r.).
• Po śmierci Jadwigi polscy dostojnicy zgodzili się na pozostanie Władysława Jagiełły na tronie ale w zamian za zwiększenie uprawnień rady królewskiej.
• Pod koniec życia Władysławowi Jagielle urodziło się dwóch synów: Władysław (Warneńczyk) i Kazimierz (Jagiellończyk) z czwartego małżeństwa z Zofią Holszańską.
• Nie mieli oni praw do tronu polskiego. By zapewnić im sukcesję Władysław Jagiełło wydał przywileje w Jedlni (1430)neminem captivabimus (nikogo nie uwięzimy) i Krakowie (1433) – tzw. przywileje jedleńsko – krakowskie, które nadawały szlachcie nietykalność osobistą i majątkową.
• Podczas wojen husyckich Czesi ofiarowali Jagielle tron czeski, którego on jednak nie przyjął.
• Władysław Jagiełło zmarł w 1434r.