Dialekty i gwary

Dialekty i gwary

DIALEKT

Odmiana języka, którą posługuje się ludność wiejska danego regionu kraju. Charakteryzuje się dużą odmiennością od języka ogólnego głównie w zakresie fonetyki (wymowy) i leksyki (słownictwa).

Zapisz

Dialekty wywodzą się z odległej przeszłości, sięgającej nawet okresu plemiennego.

Współczesne dialekty

Kaszubszczyzna !

obejmuje Mazowszę i Podlasie

obejmuje Wielkopolskę i Kujawy

obejmuje Małopolskę

obejmuje głównie Górny Śląsk

zapisz

UWAGA!

Język kaszubski

w przeszłości uznany był za dialekt. Obecnie na status jedynego w Polsce języka regionalnego. Oznacza to, że:- jest językiem różniącym sie od języka ogólnonarodowego, - jest językiem tradycyjnie używanym na danym terytorium, - nie można zaliczyć go do dialektów.

zapisz

Współczesny alfabet kaszubski zawiera 34 litery: A Ą Ã B C D E É Ë F G H I J K L Ł M N Ń O Ò Ó Ô P R S T U Ù W Y Z Ż. Alfabet kaszubski ma więc litery nie występujące w alfabecie polskim: – ã – czyta się an lub yn, brzmi z francuska jak w słowie „saint” – é – dźwięki pośredni między i a y – ë – e (krótko) przechodzące w „i” – ò – czyta się łe – ô – jest podobne do niemieckiego „ö”, litera wprowadzona w XIX w. przez pisarza Floriana Ceynowę – ù – czyta się łu lub łi Odmiennie niż w języku polskim głoski cz, sz, ż, dż wymawia się w kaszubskim bardziej miękko, jako [ć], [ś], [ź], [dź].

Modlitwa Pańska po kaszubsku: Òjcze nasz, jaczi jes w niebie, niech sã swiãcy Twòje miono, niech przińdze Twòje królestwò, niech mdze Twòja wòlô jakno w niebie tak téż na zemi. Chleba najégò pòwszednégò dôj nóm dzysô i òdpùscë nóm naje winë, jak i më òdpùszcziwómë naszim winowajcóm. A nie dopùscë na nas pòkùszeniô, ale nas zbawi òde złégò. Amen

Z dialektami związane są cztery podobne do siebie zjawiska fonetyczne

kaszubienie

mazurzenie

szadzenie

jabłonkowanie

Dialekt małopolski

Dalej

Dialekt wielkopolski

Dalej

Dialekt mazowiecki

Play

Dialekt śląski

Dalej

Umieść w odpowiednim miejscu regionalne nazwy ziemniaków

Poznań - pyry

Podhale - grule

Pomorze - bulwy

Śląsk - knule

Dalej

strój kaszubski

czepc

szlips

koszela

westka

szorc

bukse

bote

skórznie

Dalej

strój śląski

dalej

strój małopolski - krakowski

dalej

strój wielkopolski

dalej

strój mazowiecki - łowicki

Dalej

Słowa, przez które nie możemy sie porozumieć

Wychodzę... no właśnie, gdzie? Krakusi wychodzą "na pole". W innych regionach Polski idzie się "na dwór".

Do grudnia jeszcze daleko, ale już teraz może dojść do sporu między Małopolską i resztą świata. Krakusi wieszają na choince bańki. W pozostałych regionach są to bombki.

Coś dla amatorów słodkości. Ślązacy powiedzą, że to kołaczyki, mieszkańcy Wielkopolski, że szneki. Ważne, żeby drożdżówki były smaczne, prawda?

Według Poznaniaków, to na nosie nosimy bryle. Reprezentanci innych regionów stoją na stanowisku, że to jednak okulary.

W większości regionów Polski na takie obuwie mówi się "kapcie". Na Śląsku i w Wielkopolsce funkcjonuje określenie "laczki", na wschodzie mówi się "ciapy", a w Częstochowie "chapcie".

Mątewka to przyrząd kuchenny wykorzystywany najczęściej do mieszania składników surowego ciasta. Na Śląsku mówi się na to rogolka, w Poznaniu kwirlejka, koziołek na Kujawach, kołotuszka na wschodzie.

W okolicach Warszawy i przeważającej części Polski to chaber, w okolicach Krakowa - bławatek, a Poznania - modrak.

dalej

GWARA

tradycyjna mowa ludności niewielkiego terytorium

to termin o węższym znaczeniu niż dialekt - w obrębie jednego dialektu wyróżnia się różne gwary

zapisz

Ćwiczenia