Esej

Esej, szkic interpretacyjny na nowej maturze

Szkic a rozprawka

• Szkic krytyczny pisany przez Was na lekcjach języka polskiego powinien być wypowiedzią wykraczającą poza sztywny schemat treściowy i kompozycyjny rozprawki, przy tym jednak zachowywać cechy wypowiedzi argumentacyjnej, odznaczać się logicznym wywodem myślowym, przemyślaną kompozycją, z możliwością wprowadzenia dygresji i różnych kontekstów –zbliżając się w ten sposób do formuły eseju.

Szkic, czym jest

Szkic może być... •określany jako dłuższa wypowiedź pisemna o charakterze argumentacyjnym nawyraźnie określony temat(np.opisarzu,książce,utworach poetyckich–współczesnych lub dawniejszych), • wypowiedź, w której uczeń przedstawia przemyślenia na podstawie analizy załączonych do tematu tekstów lub fragmentów tekstów. Krytyczny, czyli taki ,w którym na plan pierwszy wysuwa się podmiotowość autora wypowiedzi (piszącego ucznia), subiektywny ogląd analizowanych przez niego treści, zagadnień, utworów–przy czym wartościowanie, opinie, wnioski powinny być formułowane na podstawie wiedzy o autorze, utworze, epoce, prądzie literackim itd.(stosownie do tematu pracy)..

schemat analizy

Schemat analizy szkicu krytycznego •interpretacja tytułu tekstu i określenie tematu; • analiza akapitów jako całości treściowych, określenie głównych myśli przedstawionych w tekście; • sporządzenie planu dekompozycyjnego; •wyróżnienie wskaźników nawiązania, spójności tekstu; •przeanalizowanie warstwy językowej tekstu, określenie wyróżników stylu.

przeczytaj dwukrotnie tekst

1. Jak rozumiesz tytuł utworu? 2. Wypisz z tekstu, podkreśl, zwroty trudne, wymagające wyjaśnienia. 3. Sformułuj temat tego szkicu. 4. W pięciu punktach przedstaw główne zaganienia ukazane w szkicu.

Sprawdź się

Analiza szczegółowa

Każdy z akapitów streść w dwóch zdaniach.

Akapity

Zwróć uwagę na rodzaje akapitów występujące w tekście. Rozpoznaj je. Które akapity przeważają? Zwróć również uwagę na kompozycję tekstu.

+ odpowiedź

Ukształtowanie językowe

1. Jakich form używa autor? 2. jaką funkcję pełnią zastosowane zwroty i wyrażenia? 3. Wskaż cechy stylu autora.

Ćwiczenia

Tematy szkiców krytycznych do Trenu IX i fraszki O żywocie ludzkim Jana Kochanowskiego. 1. Czym kierować się w życiu? Rozważ problem/odpowiedz na pytanie i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do podanych tekstów oraz lektury obowiązkowej. 2. Refleksje poety na temat ludzkiej egzystencji. Rozwiń temat, odwołując się do fraszki Jana Kochanowskiego O żywocie ludzkim, Trenu IX oraz innych tekstów kultury. Wykorzystaj konteksty interpretacyjne. 3. Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy… Czy istnieją wartości ponadczasowe, które gwarantują satysfakcję i szczęście w życiu człowieka? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do Trenu IX, fraszki O żywocie ludzkim Jana Kochanowskiego i innej lektury obowiązkowej lub tekstu kultury. 4. Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława? Co nadaje życiu ludzkiemu sens? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do Trenu IX , fraszki O żywocie ludzkim Jana Kochanowskiego oraz wybranej lektury obowiązkowej. 5. Jakie wartości w życiu człowieka można uznać za istotne? 6. Czy doświadczenia życiowe wpływają na wyznawane zasady/wartości? 7. Czy człowiek ma wpływ na przebieg własnego życia, czy decydują za niego siły niezależne? 8. W jaki sposób literatura ukazuje ludzkie życie? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do Trenu IX , fraszki O żywocie ludzkim Jana Kochanowskiego oraz wybranej lektury obowiązkowej.

Ćwiczenia

Tematy szkiców krytycznych do Przedmowy do III cz. Dziadów, treści całości dramatu oraz wybranego tekstu kultury.1. Prawda a fikcja literacka. Jaki wpływ na literaturę mają autentyczne wydarzenia? Rozwiń temat, wykorzystując Przedmowę do Dziadów cz. 3, znajomość całego dramatu i innych tekstów literackich. Wykorzystaj konteksty interpretacyjne (np. Inny świat, literaturę faktu, odczyt noblowski O. Tokarczuk).2. Rządy autorytarne a wolność jednostki! Rozważ problem, odwołując się do podanego fragmentu III cz. Dziadów, całego utworu oraz wybranych tekstów kultury.3. Jaki obraz społeczeństwa polskiego w zaborze rosyjskim został ukazany w Przedmowie do III cz. Dziadów, treści całości dramatu oraz wybranym teksie kultury.4. Przedstaw wpływ działań aparatu władzy (w zaborze rosyjskim) na życie (Polaków) ludzi! Rozważ problem, odwołując się do podanego fragmentu III cz. Dziadów, całego utworu oraz wybranych tekstów kultury.

Esej

"Nadal lepiej wiadomo, czym to nie jest, niż czym jest" Czesław Miłosz

"Esej nie powołuje do życia fikcyjnych światów. Składnikami dyskursu eseistycznego są rozmaite elementy-anegdoty autobiograficzne i historyczne, reminiscencje z lektur, cytaty, streszczenia i interpretacje, refleksje, komentarze, głosy" K. Wyka

Esej-szkic krytyczny

• Podmiotowość
• Erudycyjność
• Dojrzałość
• Swoboda
• Dygresyjność
• Intertekstualność
• Polemiczność

• Fragmentaryczność
• Indywidualność
• Subiektywizm
• Szerokość perspektywy w ujęciu tematu
• Otwartość
• Zaproszenie do przygody intelektualnej

Odmiany eseju

formalny

nieformalny (literacki)

publicystyczny, filozoficzny, naukowy

subiektywny, nastrojowy, pisany stylem poetyckim

Esej

francuski - dysertacja

Angielski-rozprawka

• Zrygoryzowana forma
• Brak dygresji
• Tworzony według schematu:
• definicja
• prezentacja za i przeciw
• temat podsumowany, ale w szerszym kontekście, w finale pojawia się kompromis

• Tematyka obyczajowa (bliska uczniowi)-komputer, Netflix, telewizja'
• Temat to gotowa teza
• Wymaga jasnego określenia swojej postawy - tak lub nie

Schemat eseju

Wstęp: wprowadzenie do tematu, sentencje, aforyzmy,teza

Rodzaje akapitów

synonimiczne

Łącznikowe

analityczne

syntetyczne

Budowa akapitu

Tworzenie wypowiedzi. Budowa argumentu Argument–rozwinięcie–przykład Argument to stwierdzenie uzasadniające lub obalające tezę. Rozwinięcie to przemyślenia nadawcy tekstu na temat tezy, pytania, problemu wynikające z jego doświadczeń, refleksji, obserwacji. Przykład to fakt, sytuacja lub zdarzenie ilustrujące argument, pomagające wyjaśnić jego znaczenie oraz wspierające argumentację.

Przykład argumentu

Argument:Człowiek sam wybiera sobie pracę. Rozwinięcie:Mamy możliwość wyboru naszego zajęcia. Od nas zależy, czy i czego się uczymy, do jakiej pracy pójdziemy. Możemy też zmieniać zatrudnienie, jeśli nam nie odpowiada. Przykład: Przykładem takiej postawy jest Wokulski, który zmieniał swoje zajęcia w trakcie życia, także kapitał gromadził, dokonując operacji finansowych na różnych obszarach –a przy swoich talentach miał wiele możliwości wyboru..

Tworzenie wypowiedzi. Budowa argumentu. Przykład Są również inne siły 1, które nieodwracalnie zmieniają życie. Największą, najbardziej zagadkową, najsilniejszą z nich jest 2 miłość. Ona uderza 3 niespodziewanie i nie ma sposobu, by się przed nią uchronić. W jej sidła wpadł również 4 Stanisław Wokulski, który bez pamięci zakochał się w Izabeli Łęckiej. Był w stanie zrobić dla niej wszystko[...].

Wskaźniki zespolenia

zakończenie

Brak rozstrzygnięcia

Podążanie po śladach

Esej nr 2

Esej nr 1

Esej do analizy

Powodzenia!

Dziękuję!