1.8. Naród i mniejszości narodowe

Naród i mniejszości narodowe

Jakie są czynniki narodotwórcze? Jakimi koncepcjami kieruje się naród? Jakie są postawy we współczesnej Polsce? Jakie mniejszości narodowe i etniczne są w Polsce?

Narody mogą funkcjonować bez państwa, ale nie mogą istnieć bez własnej kultury

Czynniki narodotwórcze

• Integracja społeczna
• Wspólne pochodzenie etniczne
• Wspólny język
• Kultura
• Terytorium
• Gospodarka
• Państwo
• Świadomość narodowa
• Symbole narodowe

KONCEPCJE NARODU

KONCEPCJA ETNICZNO KULTUROWA

JOHANN G. HERDER

KONCEPCJA POLITYCZNA

ROMAN DMOWSKI

grunt grup etnicznych z własnym językiem, kulturą

Przede wszystkim wspólnota polityczna

Ukształtowane narody na pewnym etapie wytwarzają instytucję zapewniającą byt

Chęć poddania się wspólnej organizacji politycznej

Podstawa istnienia narodu to wartości kulturowe i historyczne

Państwo umożliwia kształtowanie się narodu

„narody kulturowe”: Niemcy, Czeczeni, Irlandczycy

Państwo tworzy obszar niezbędny

TOŻSAMOŚĆ NARODOWA

ODCZUWANIE WIĘZI IPODOBIEŃSTWA Z POZOSTAŁYMI CZŁONKAMI NARODU, CO PROWADZI NA WYTOWORZENIE PRZEŚWIADCZENIA O ODRĘBNOŚCI OD INNYCH NARODÓW ELEMENTY KSZTAŁTUJĄCE: ŚWIADOMOŚĆ WSPÓLNEGO POCHODZENIA, WSPÓLNE DZIEJE HISTORYCZNE, BOHATEROWIE NARODOWI WYRAŻANE W POSTAWACH PATRIOTYCZNYCH

Czynniki występowania i przebiegu asymilacji

• Liczebność grupy mniejszościowej
• Panująca ideologia
• Skupienie przestrzenne grupy
• Skala różnic między grupami
• Nastawienie społeczne
• Nastawienie grup mniejszościowych

Postawy wobec ojczyzny i narodu

KSENOFOBIA

Patriotyzm

• Przywiązanie do własnego narodu
• Miłość do swojego kraju
• Postawa naturalna
• Wytwarza poczucie solidarności
• Bezinteresowna praca na rzecz ojczyzny
• Wywiązywanie się z obowiązków obywatelskich
• Potrafi być krytyczny wobec władz państwowych

Kosmpolityzm

• Obywatel świata
• Podziały kulturowe, polityczne, terytorialne wpływają negatywnie na jednostkę
• Nawołuje do jedności we wszystkich wymiarach życia społecznego
• Przeciwieństwo patriotyzmu, jednak z pokojowym nastawieniem

Nacjonalizm

• Narodziny – rewolucja francuska (1789-1799)
• Wymiar pozytywny: władza narodu
• Obecnie: własny naród jako najwyższe dobro
• Realizacja interesów własnego narodu wszystkimi możliwymi środkami
• Uważany za ideologię prowadzącą do: agresji, podziałów i konfliktów.

Ksenofobia

• Wrogość wobec ludzi obcych, cudzoziemców
• Źródło ideowe- nacjonalizm, społeczne – zła sytuacja ekonomiczna kraju
• Może prowadzić do przemocy wobec cudzoziemców

SZOWINIZM

• Skrajna forma nacjonalizmu
• Nicolas Chauvin – fanatyczne uwielbienie Napoleona
• Bezkrytyczny stosunek do własnego kraju, a pogarda i niechęć do innych
• Prawo własnego kraju do podbijania innych

RASIZM

• Nierówna wartość biologiczna i intelektualna różnych ras ludzkich
• Twórcy: Arthur de Gobineau i Houston Stewart Chamberlain
• Podział na rasy wyższe i niższe
• Do drugiej połowy XX w. funkcjonował w niektórych państwach w formie rozwiązań prawnych (RPA, USA)
• Obecnie potępiany, jednak zmienia też swoją postać – rasizm kulturowy, rasizm instytucjonalny

ANTYSEMITYZM

• Wrogie nastawienie do osób pochodzenia żydowskiego
• W Europie przed II wojną światową
• Obecnie potępiany przez państwa i KK
• Mimo to rozwój wśród ludności arabskiej i muzułmańskiej (konflikt izraelsko-palestyński)

Mniejszości narodowe i etniczne

Mniejszości narodowe – przedstawiciele innych narodów odróżniający się od większości społeczeństwa kulturą, pochodzeniem, językiem i religią.

Diaspora – grupa etniczna lub religijna, która przebywa poza krajem i jest rozproszona po świecie.

Mniejszości etniczne – nie posiadają własnego kraju.

• Mniejszości narodowe w Polsce to ok. 3% mieszkańców.
• Mniejszości narodowe w Pl: białoruska, niemiecka, ukraińska, rosyjska, litewska, żydowska, czeska, słowacka, ormiańska
• Mniejszości etniczne: romska, łemkowska, tatarska i karaimska

Art. 2 ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym

Mniejszość narodowa to grupa: - Mniej liczebna - Różnice pod względem kulturowym

• stara się zachować swoją kulturę, tradycję i język
• Świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i ją chroni
• Utożsamia się z innym narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Sytuacja prawna

• Art. 1 Konstytucji RP – wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji rozwoju własnej kultury
• Własne instytucje edukacyjne, kulturalne
• Gmina, gdzie liczba mniejszości jest nie mniejsza niż 20% jej język może być używany jako język pomocniczy
• Podwójne nazewnictwo miejscowości, ulic
• Jeśli dotyczy pojedynczej miejscowości za podwójnym nazewnictwem musi się opowiedzieć ponad 50% mieszkańców
• Podczas wyborów ich komitety nie muszą przekraczać 5% progu, aby brać udział w podziale mandatów
• Europa – Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych zatwierdzona przez Radę Europy, a ratyfikowana w Polsce w 2000 r.