temat i końcówka

29.10.2020. czwartek

Gramatyka jest prosta

#0120

Temat: Z jakich części składają się wyrazy odmienne?

Jak zmieniają się rzeczownki w poszczególnych przypadkach?

Czym jest temat i końcówka wyrazu? (str. 3)

kto? co? książkakomu? czemu? książce

Czy końcówka może być zerowa? (str.5)

Czym są oboczności i tematy oboczne? (str.8)

Przyjrzyj się poniższym zdaniom? Jakie widzisz różnice w słowie róża?

Ulubionym kwiatem mojej siostry jest róża. Nigdy nie widziałam tak wielkiej róży. Mogę przyglądać się tej róży bez końca. Widzę czerwoną różę. Najbardziej lubię pączki w różą. Zapomniałam o róży, którą wstawiłam do wazonu. Piękna różo, masz dużo kolców!

W każdym wyrazie, który się odmienia, występuje temat i końcówka

temat - stała część wyrazu. Powtarza się podczas odmiany.

końcówka - część wyrazu, która zmienia się w trakcie jego odmiany.

końcówka

temat

Temat i końcówkę możemy również oddzielić w czasownikach

temat

końcówka

Jak odzielać temat od końcówki?

Jeśli rzeczownik w mianowniku liczby pojedynczej kończy się na spółgłoskę, to cały wyraz jest tematem. kwiat - Ø (ten znak to zero fleksyjne. Zaznaczamy nim brak końcówki w wyrazie) brat- Ø lód- Ø miód - Ø

Jeśli rzeczownik w mianowniku liczby pojedynczej kończy się na samogłoskę, to jest ona końcówką wyrazu. światł - o krzesł - o mam - a półk - a

Co zrobić z literą i ?

- jeśli po i stoi samogłoska, to i jest częścią tematu cioci - a Kasi - a

- kiedy i stoi na końcu wyrazu, jest końcówką wyrazu cioc - i Kas - i

Przyjrzyj się parom wyrazów. Jak zmienił się temat?

lód - Ø lod - u

półk - apółc - e

szaf - a szafi - e

Tematy oboczne i oboczność

Podczas odmiany wyrazów w temacie mogą zachodzić oboczności, czyli wymina jednych głosek na inne. Tematy, w których zachądzą takie zmiany, to tematy oboczne.

tematy oboczne: stół-, stoł-, stol- oboczności: ó:o, ł:l

Przykłady oboczności

nog|a - nodz|e

mam|a - mami|e

brat|Ø - braci - e

dąb|Ø - dęb|u

oboczność m:mi

oboczność t:ci

oboczność g:dz

oboczność ą:ę

Ważne!

Oboczność może polegać również na zaniku samogłoski, a więc jej wymianie na Ø

sen|Ø - sn|u tematy oboczne: sen-, sn- oboczność: e:Ø budynek|Ø - budynk|u tematy oboczne: budynek-, budynk- oboczności: e:Ø

Dziękuję

Do zobaczenia na następnych zajęciach

wyk. Dorota Babiej