Jan Kochanowski

Jan Kochanowski

Biografia

Poeta renesansowy

Pieśni

Treny

Fraszki

Jan Kochanowski

• Urodził się w 1530 roku w Sycynie.
• Jako 14 letni chłopiec rozpoczął studia w Akademii Krakowskiej.
• Lubił podróżować - w trasę po Europie (Królewiec, Padwa, Neapol, Rzym, Paryż) ruszył jako dwudziestolatek. W Padwie zatrzymał się na dłużej, żeby postudiować na tamtejszym uniwersytecie.
• W 1559 roku powrócił do Polski- rozpoczął służbę dworską w otoczeniu Filipa Padniewskiego, Jana Firleja i Piotra Myszkowskiego, z którym się przyjaźnił. Plon okresu dworskiego to Fraszki, Zgoda i Satyry.
• W 1575 roku poślubił Dorotę Podlodowską i osiadł w Czarnolesie, aby wieść żywot ziemianina. W tym okresie powstają Odprawa posłów greckich, tłumaczenie Psałterza Dawidów, Treny (pośmierciu ukochanej córki Urszulki) i dzieła wieku późnego: ody, traktaty, poemat Proporzec i inne.
• Zmarł 22 sierpnia 1584 roku w Lublinie na atak serca.

Człowiek renesansu

Znał języki:

Wszechstronnie wykształcony

grecki

hebrajski

łciński

Studiował zagranicą, np. w Padwie

Szczególnie propagował epokureizm i stoicyzm

Antyk

Do fraszek

Na młodość

Do Hanny

Na nabożną

O żywocie ludzkim

Na zdrowie

Na lipę

Na dom w Czarnolesie

Na zachowanie

Pieśń świętojańska o Sobótce

Pieśń XII

Pieśń II

• Treny uznawane są za najdojrzalsze dzieło Kochanowskiego.
• Cykl składa się z XIX utworów, poświęconych ukochanej córce Urszulce.
• Zbiór należy traktować jako jedno wielkie dzieło, ponieważ ich układ i kolejnośc nie są przypadkowe.
• W Trenach odnajdujemy drugiego bohatera, którym jest rozpaczający ojciec - opisuje swój ból oraz refleksje filozoficzne.
• Śmierć córki uczyniła wielkie pustki nie tylko w domu poety, ale przede wszystkim w jego duszy. Poukładany świat wartości poety rozsypał się, a jego wiara została poddana wielkiej próbie.
• Klasyczny tren miał swoją wewnętrzną logikę: zaczynał się od pochwały cnót zmarłego, potem pokazywana ogromną stratę, by na końcu zamieścić pocieszenie i pouczenie.
• Kochanowski cały ten porządek rozpisuje na XIX utworów. Najpierw pojawia się opis Urszulki, jej talentu, rzeczy, wyglądu. Następnie opisane zostaje ogromne cierpienie , którego apogeum odnajdujemy w Trenach IX i X. Pojawia się w nich całkowite załamanie i niemal bunt przeciwko Bogu. Pocieszenie, ukojenie i powrót do Boga przynosi Tren XIX zatytułowany Sen. We śnie przychodzi do poety jego matka, która trzyma na rękach Urszulkę.

• Utwór wprowadza nas w świat zrozpaczonego ojca.
• Pojawia się kryzys wszelkich wartości.
• Tren rozpoczyna się apostrofą do poetów i filozofów starożytej Grecji.
• Heraklit i Symonides kojarzą się osobie mówiącej z pesymistyczną wizją świata i żalem po stracie bliskiej osoby.
• Poeta zwraca się do wszystkich przejawiów cierpienia i prosi je aby pomogły mu wyrazić żal po odejściu ukochanej córki.
• Śmierć zostaje określona w utworze jako "niebożna". Podmiot odrzuca myśl, że śmierć mogłaby pochodzić od Boga.
• Poeta uważa, że jego dziecko odeszło tak przedwcześnie, że nie potrafi przypisać tego wydarzenia Bogu.
• W utworze pojawia się alegoria smoka i słowika. Smok - symbol śmierci, zjada bezbronne słowiecze pisklęta, temu wszystkiemu przygląda się bezradna słowicza matka.
• Obraz smoka zjadającego słowiki przypomina poecie o jego bezradności, gdy patrzył na swoje umierające dziecko.
• Poeta nie odnajduje ukojenia w filozofii stoickiej zabraniającej popadania w euforię i rozpacz. Za to widzi pesymistyczną wizję świata, w której żadne działania nie mają sensu, ponieważ na ludzi i tak czeka śmierć.

• Tren V stanowi w całości metaforę.
• Urszulka zostaje porównana do drzewa oliwnego, które zostaje nieopatrznie ścięte.
• Urszulka niczym "mała oliwka" jest bardzo delikatna.
• Młode życie zostaje brutalnie przerwane przez nieuważnego ogrodnika, który usówa chwasty - poeta w ten sposób chciał pokazać przypadkowość śmierci dziecka.
• Ogrodnik uosabia śmierć, która nieumyślnie, przez przypadek odebrała życie dziecku.
• Kolejna strofa ukazuje cierpienie rodziców, którzy niedawno patrzyli jak ich dziecko cudownie się rozwija, otaczali je miłością, a teraz są zmuszeni patrzeć jak ich ukochana córka umiera.
• Śmierć nazwana jest w utworze "srogą" i "złą Persefoną".
• Zrozpaczony ojciec nie może pogodzić się z wyrokami losu.
• Tren V jest niczym biblijna przypowieść (parabola) - mówiąc o drzewie oliwnym, wyraża jednocześnie prawdę o śmierci dziecka.

• Tematem utworu jest ból i cierpienie człowieka.
• Utwór podejmuje także tematykę obcowania i odczuwania obecności Boga. Jednak emocje podmiotu lirycznego wobec Stwórcy niekoniecznie są pozytywne.
• Podmiot ma żal do Boga i uważa Go za niesprawiedliwego.
• Z treści utworu możemy wyczytać, że podmiot liryczny to człowiek wykształcony, światły, cieszący się szacunkiem. Jednak zostaje wyraźnie podkreślone, że podmiot liryczny to także ojciec, który cierpi po stracie dziecka i przeżywa kryzys wartości.
• Wszystko w co wierzył, cała jego filozofia życia zostały zaburzone przez śmierć ukochanej córki.
• Podmiot podkreśla, że najważniejsze dla niego narzędzie poznania (umysł) zawodzi go.
• Podmiot podkreśla także swoje poczucie bezradności.
• Po raz kolejny podmiot podważa zasady filozofii stoickiej - podmiot zauważa, że jej założenia nie mają wiele wspólnego z rzeczywistym życiem.
• Podmiot liryczny nie był przygotowany na odejście dziecka, był to dla niego ogromny cios i nie jest w stanie poradzić sobie z emocjami.

• W trenie VIII poeta opłakuje zmarłą córkę i wyraża swój żal.
• Podmiot liryczny mówi o wielkiej pustce jaka się pojawiła po śmierci dziecka.
• Pojawia się tutaj skarga ojca, który nie potrafi pogodzić się z utratą córki.
• Wszystko przypomina mu zmarłą córkę.
• Tren VIII jest zbudowany na zasadzie kontrastu - radosny dom za życia Urszulki zostaje zestawiony z pustką, jaka pojawiła się po śmierci dziewczynki.
• Podmiot wspomina radosny gwar jaki panował w domu gdy żyła Urszulka - podmiot przywołuje konkretne sytuacje z życia Urszulki, które napawały rodziców radością.
• Utwór ma charakter klamrowy: cztery pierwssze wersy i cztery ostatnie wersy opisują stan obecny - smutek jaki ogarnął wszystkich domowników po śmierci Urszulki.
• Końcowe wersy wydają się być jeszcze bardziej przygnębiające, gdyż następują one po radosnym opisie szczęśliwych chwil spędzonych z dziewczynką.
• W ostatnim wersie poeta wykorzystał podwójne znaczenie słowa "pociecha" - można jerozumieć jako brak nadziei na jakiekolwiek pocieszenie, ale też jako brak nadziei na ujrzenie córki.