Wobec śmierci...
o Trenach
Jana Kochanowskiego
Tren I
Tren V
Tren VII
Tren VIII
Jan Kochanowski (1530-1584)
Jan Kochanowski
1530 - 1584
1584
Śmierć poety
1559
1574
1530
POWRÓT DO KRAJU
czarnolas
NARODZINY
+info
+info
+info
+info
+info
+info
+info
1562
1579
1544
dWÓR kRÓLEWSKI
ŚMierć Urszulki
STUDIA
Jan Kochanowski (1530-1584)
Jakimi słowami wyrazić ból? "Tren I" Jana Kochanowskiego.
TREN I
Przyjrzyj się uważnie ilustracjom do Trenów Jana Kochanowskiego autorstwa Zofii Stryjeńskiej.
Zastanów się, która mogłaby być ilustracją do "Trenu I". Odpowiedź uzasadnij.
Tren I otwiera cykl dziewiętnastu Trenów Jana Kochanowskiego. Apostrofa znajdująca się na początku odnosi się do całego cyklu i pełni rolę inwokacji, czyli rozbudowanej apostrofy, w której autor zwraca się do muzy, bóstwa czy duchowego patrona z prośbą o natchnienie, pomoc w tworzeniu dzieła.
Poemat ojcowskiego cierpienia w Trenie V Jana Kochanowskiego.
"Nie masz, nie masz nadzieje..." - rozpacz ojca-poety w Trenie VII.
BUDOWA
- stychiczna (brak podziału na strofy),
- wersy naprzemiennie trzynasto- i siedmio zgłoskowe,
- liczne przerzutnie, wskazywać mogą na załamywanie się głosu mówiącego, chaotyczny sposób mówienia,
- rymy w układzie parzystym, żeńskie, dokładne.
Rozdzierająca skarga ojca-poety w Trenie VIII.
Cykl trenów kończy Tren XIX, który nosi podtytuł "Sen", gdyż nawiązuje do sennego widzenia zrozpaczonego poety, który zasypia po długiej bezsennej nocy. Pojawia się w nim jego zmarła matka, która trzyma na rękach Urszulkę, pokazuje, że żyje ona razem z nią w raju. Pociesza ona poetę i nakłania do pogodzenia się ze stratą.
Treny powstały po śmierci córki poety, Urszulki, która zmarła w roku 1579.
Poeta cierpi, jest pełen bólu i smutku, zrozpaczony, głęboko nieszczęśliwy, nie umie pogodzić się ze stratą, nie rozumie, dlaczego spotkała go taka tragedia.
Kochanowski nazywa Persefonę złą, wyrzuca jej, że sprawiła mu tak ogromy ból, skazała go na bezsilną rozpacz i bezgraniczne cierpienie,
Dom Kochanowskiego za życia Urszulki był radosny, pełen dziecięcego gwaru, śmiechu, zabawy. Małej wszędzie było pełno, była żywym srebrem, które rozweselało wszystkich, rozbawiało, skupiało na sobie całą uwagę dorosłych.
Poeta prosi adresatów o pomoc w opłakiwaniu zmarłej córeczki.
Poeta w dwóch ostatnich wersach zwraca się do Persefony, mitologicznej bogini, która, wbrew mitom, w utworze uosabia śmierć.
Adresat 1 Urszulka: "Nie do takiej łóżnice, moja dziewko droga, Miała cię mać uboga Doprowadzić, nie takąć dać obiecowała
Wyprawę, jakąć dała.
Giezłeczkoć tylko dała a lichą tkaneczkę,
Ociec ziemie bryłeczkę
W główki włożył." Poeta zwraca się do zmarłej córki, bolejąc nad faktem, że nigdy nie dorośnie, nie wyjdzie za mąż.
Jako oliwka mała pod wysokim sadem Idzie z ziemie ku górze macierzyńskim szladem, Jeszcze ani gałązek, ani listków rodząc, Sama tylko dopiro szczupłym prątkiem wschodząc; Tę, jesli ostre ciernie lub rodne pokrzywy Uprzątając, sadownik podciął ukwapliwy, Mdleje zaraz, a zbywszy siły przyrodzonej, Upada przed nogami matki ulubionej.
Porównanie homeryckie
Cykl składa się z 19 utworów.
Uczucie pustki, osamotnienia podkreślają czasowniki: (pustki) uczyniła, nie było, ubyło, umilkło, nie masz, (żałość) ujmuje, (darmo) upatruje.
Podmiot liryczny był rozczulony, szczęśliwy, pełen miłości i ojcowskiej dumy
Poeta buduje obraz małego dziecka, które umiera zamiast rosnąć, rozwijać się. Jej śmierć następuje niechcący, (przez nieuwagę ogrodnika), dlatego jest dla ojca zupełnie niezrozumiała i straszna. Nagromadzenie zdrobnień w opisie (listki, gałązki) podkreśla ból, który ogarnia poetę po tak nagłej, niespodziewanej śmierci dziecka.
Rodzice pragnęli, by córka, gdy dorośnie, wyszła za mąż, przygotowywali dla niej posag (wyprawę, wiano), czyli dary, które zabierze ze sobą do domu męża.
Urszulka była dziewczynką, której wszędzie było pełno, prawdziwe żywe srebro. Była radosna, zawsze śmiejąca się, często śpiewała, dużo mówiła, była bardzo uczuciowa i wrażliwa, serdeczna i kochająca.
Porównanie homeryckie - rozbudowana metafora śmierci
Poeta zwraca się do swojej zmarłej córeczki, Urszulki.
Dom Kochanowskich po śmierci Urszulki stał się pusty, smutny, przerażająco cichy. Mimo obecności innych domowników nie ma w nim radości, gwaru. Panuje tu żałoba, a domownicy, nie mogą nijak znaleźć pocieszenia.
Poeta zastanawia się, czy łatwiej będzie mu znosić ból straty, gdy będzie jawnie rozpaczał, czy też postara się zapomnieć. Renesansowy stoicyzm przeciw rozdzierającej serce tragedii.
Apostrofa do antycznej tradycji żegnania zmarłych poezją. Poeta przywołuje starożytnych twórców: Heraklita i Simonidesa.
Metafora
Poeta studiował w największych ośrodkach naukowych ówczesnej Europy: w Akademii Krakowskiej oraz uniwesytetach w Królewcu i Padwie. Znał łacinę, grekę, włoski, francuski, a nawet hebrajski.
Podmiotem lirycznym jest ojciec, poeta i filozof, Jan Kochanowski, który stracił ukochaną córkę Urszulę.
Jan Kochanowski wykorzystał elementy gatunku,ale swoje utwory poświęcił zmarłemu dziecku, nie jak w tradycji osobie ważnej, zasłużonej. wprowadził także elemeny o charakterze filozoficznym i światopoglądowym.
Dynamikę opisu domu podkreślają czasowniki: mówiła, śpiewała, pobiegała, nie dałaś frasować, (głowy) psować; oraz imiesłowy: obłapiając, zabawiając.
Adresat 1 Ubrania, zabawki, rzeczy należące do zmarłej Urszulki: "Nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory, Mojej namilszej cory, Po co me smutne oczy za sobą ciągniecie? Poeta mówi do nich, bo ich widok potęguje jego cierpienie, skłania do bolesnych wspomnień.
Persefona (Kora) - w mitologii greckiej córka bogini Demeter uprowadzona przez Hadesa i poślubiona przez niego. Stała władczynią podziemnego królestwa zmarłych. Przedstawiana była w koronie, z owocem granatu,który wiązał ją z małżonkiem.
Za pomocą kontrastu poeta pokazał w wierszu dwa obrazy domu, pełnego śmiechu, gwaru, śpiewu i zabawy, gdy była w nim Urszulka oraz pustego, smutnego domu żałoby po śmierci dziecka. Kochanowski podkreślił w ten sposób, jak wielkim bólem przepełnia serce utrata ukochanego dziecka.
Po śmierci dziecka matka moga mu jedynie ofiarować zwykłą lnianą koszulkę, opaskę do włosów, a ojciec dał jej tylko grudkę ziemi. Cały ten jej skromny posag wraz z nią zamknięto w trumnie.
Kontrast - sprzeczność występująca pomiędzy zestawionymi elementami (przedmiotami, zjawiskami itp.); zabieg stylistyczny polegający na przedstawieniu pewnego zjawiska poprzez ukazanie na tle lub obok zjawiska zupełnie odmiennego.
Poeta jest pełen bólu, rozpaczy, tęskni za córką, w niczym nie może znaleźć otuchy, pocieszenia.