Muzyka średniowiecza

MUZYKA SREDNIOWIECZA

K. Stolarek

Dziś poznacie: - ramy czasowe średniowiecza, - cechy muzyki średniowiecznej, - chorał gregoriański, - najważniejsze dzieła muzyczne tego okresu, - instrumenty średniowieczne.

Kiedy powstała muzyka średniowieczna?

Za ramy czasowe średniowiecza przyjmuje się V - XV w. Nauka i sztuka rozwijały się w klasztorach, które decydowały o ich rozwoju i przemianach. Początkowo w muzyce kościelnej zabraniano wykorzystywania instrumentów, dominowała natomiast muzyka wokalna – chóry męskie śpiewały łacińskie utwory a cappella. Muzyka w tym czasie w większości powstawała anonimowo, zgodnie z przeświadczeniem o małości człowieka i wielkości Boga, dlatego znamy obecnie bardzo niewiele nazwisk ówczesnych kompozytorów.

Muzyka kościelna

Jednogłosowa muzyka kościelna rozwinęła się za sprawą papieża Grzegorza I Wielkiego, od którego nazwę zawdzięcza chorał gregoriański. To właśnie on zlecił wybór melodii kościelnych, które obowiązywały w Kościele, a następnie zostały spisane. Średniowieczny chorał gregoriański charakteryzował się jednogłosowością, opartą na skalach kościelnych. Śpiewany był przez mężczyzn w zakonach i klasztorach. Śpiew wielogłosowy (polifonia) pojawił się dopiero w VII wieku.

Bogurodzica

Zaśpiewaj!

pieśń powstała między XII a XIV wiekiem, jej autor jest nieznany. Uważana za pierwszy hymn naszego państwa. Śpiewano go podczas wielu bitew mających decydujące znaczenie o dalszych losach naszej Ojczyzny. Jest to również najstarsza utrwalona polska pieśń religijna i najstarszy zachowany polski tekst poetycki.

Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena Maryja! Twego syna, Gospodzina, matko zwolena Maryja, Zyszczy nam, spuści nam. Kiryjelejzon. Twego dziela krzciciela, Bożyce, Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze. Słysz modlitwę, jąż nosimy, A dać raczy, jegoż prosimy, A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. Kiryjelejzon.

Słynną pieśnią kościelną jest także Gaude Mater Polonia, która powstała w XIII wieku, a jej autorem był zakonnik Wincenty z Kielczy - pierwszy znany z imienia kompozytor polski.

Wysłuchaj pieśni Gaude Mater Polonia:

Czy słyszysz w ilu głosach jest śpiewana pieśń? W jakim języku jest śpiewana?

Instrumentarium

- Perkusyjne: bębny dwumembranowe (tarabany i tapany), jednomembranowe ramowe i nakery (małe kotły), dzwonki, janczarki. - Strunowe: fidel i rebek, porównywalne z dzisiejszymi skrzypcami, używane w muzyce dworskiej do tańca i pieśni, lira korbowa. Lutnia od XIII w., wcześniej cytola i kobza (obie podobne do gitary), harfa, psalterium, cymbały. - Dęte: flety, dwojnice, szałamaje, kornetto, rauschpfeife (od XV w.) krzywuły, kortholty, bombardy. Oprócz tego znano wiele odmian dud i tzw. bladder pipe - mini dudy z małym workiem ze świńskiego pęcherza i jednym dronem skierowanym w dół. Rogi, cynki, lizardy i serpenty.

Neumy

Pod koniec IX wieku zaczęła się wykształcać oryginalna notacja muzyczna służąca do zapisu chorału gregoriańskiego. Neumy były to znaki odpowiadające pojedynczym dźwiękom albo ich grupom, poprzez swój kształt wskazujące na kierunek melodii. Z czasem zaczęto dodawać stopniowo kolejne linie i tak powstała pięciolinia. Dzięki temu można było precyzyjnie zapisywać wysokość dźwięków.

Muzyka świecka

Była muzyką ludową, dworską i w odróżnieniu od kościelnej - instrumentalną. Wiąże się z postaciami grajków wędrownych, którzy byli jednocześnie wesołkami, akrobatami i aktorami. Wędrowali oni gromadami z miejsca na miejsce, biorąc udział w uroczystościach i zabawach ludowych.

Poeci‑muzycy, którzy wywodzili się ze stanów wyższych, nazywano trubadurami (Francja południowa) truwerami (Francja północna) oraz minnesangerami (Niemcy). Pieśni wykonywane przez tych śpiewaków najczęściej dotyczyły czynów rycerskich, miłości, oraz opisywały piękno przyrody.

We Francj śpiewano wielogłosowe chanson, ballady, we Włoszech madrygały. Najczęściej tematyką była miłość zarówno ta idealna w wydaniu rycerskim jak i frywolna.

Na koniec posłuchaj alternatywnego, bardziej współczesnego wykonania Bogurodzicyoraz rozwiąż quiz:

Dziękuję!

Źródła: www.literat.ug.edu.pl www.szkolnictwo.pl muzykotekaszkolna.pl www.muzykawsredniowieczu.blogspot.com