Jak oswoić rodzaje literackie? Dramat.

Liryka, epika, dramat...

czyli jak oswoić rodzaje lietrackie cz.III

DRAMAT

by: Urszula Kołdras

DRAMAT

JEST SPECYFICZNYM RODZAJEM LITERACKIM,PONIEWAŻ W ZAŁOŻENIU JEST PISANY Z MYŚLĄ O WYSTAWIENIU NA SCENIE

dalej

DRAMAT

ZBUDOWANY JEST Z:

Akt to część utworu dramatycznego, zawierająca względnie spójny i zamknięty odcinek akcji. Wyodrębnia się go ze względu na zmianę miejsca i/lub czasu, charakteru zdarzeń oraz ich roli w całości utworu. Najczęściej dramat składa się z pięciu lub trzech aktów.

AKTÓW

AKTY DZIELĄ SIĘ NA:

ODSŁONY

SCENY

to część dramatu wyodrębniona ze zwględu na przestrzeń scenciczną. Kolejna odsłona zaczyna się wtedy, gdy ze względu na miejsce, w którym rozgrywa się akcja, potrzebna jest zmiana dekoracji.

to część utworu dramatycznegowyodrębniona ze względu na występujące w niej osoby; przybycie lub odejście którejś z postaci oddziela scenę od następnej.

dalej

W DRAMACIE

NIE WYSTĘPUJE PODMIOT LITERACKI (CZYLI FIKCYJNA OSOBA, KTÓRA PREZENTUJE NAM WYDARZENIA LUB SWOJE PRZEŻYCIA)

JEJ MIEJSCE ZAJMUJĄ

SAM AUTOR DZIEŁA,który zamieszcza uwagi i sugestie dla reżysera dotyczące wyglądu i zachowania postaci oraz miejsca i czasu wydarzeń

BOHATEROWIE,którzy wygłaszają dialogi lub monologi;

ten tekst nazywamy w dramacieTEKSTEM GŁÓWNYM

ten tekst w dramacie nazywamyTEKSTEM POBOCZNYM(DIDASKALIA)

UWAGA!

brak podmiotu literackiego powoduje, że bohaterowie są charakteryzowani przez swoje czyny i słowa

dalej

DRAMAT

BUDOWA:

informacje o aktach i scenach

didaskalia czyli tekst poboczny

tekst główny czyli wypowiedzi bohaterów

dalej

DRAMAT

może mieć zapis:

wierszowany

ciągły

brak podziału na wersy,brak rymów, zapis prozatorski

występują wersy i rymy

dalej

DRAMAT

Wyróżniamy trzy podstawowe gatunki dramatyczne:

KOMEDIĘ

DRAMAT WŁAŚCIWY

TRAGEDIĘ

To utwór, który charakteryzuje się pogodną, śmieszną tematyką, ma na celu rozbawienie widza. Komedia jest utworem o luźniejszej niż tragedia kompozycji, jej zakończenie jest najczęściej pomyślne dla bohaterów. Humor w komedii uzyskuje się dzięki wprowadzeniu do utworu komizmu słownego, postaci, sytuacji.

To utwór dramatyczny, w którym ośrodkiem akcji jest nieprzezwyciężalny i kończący się nieuchronną klęską konflikt wybitnej jednostki z siłami wyższymi – losem, fatum, prawami historii, prawami moralnymi, czy prawami społecznymi. Konflikt ten określa się jako konflikt tragiczny Konflikt tragiczny stanowi przeciwieństwo dwóch racji równowartościowych, dlatego też mający dokonać między nimi wyboru musi ponieść klęskę, a jego działania kończą się katastrofą.

To utwór o tematyce poważnej, skupiającej uwagę widza (czytelnika) na psychologicznych i społecznych konfliktach bohaterów i ich dogłębnej charakterystyce, Zdarza się, że w przeciwieństwie do tragedii, łączy w sobie elementy tragiczne z komicznymi. Zakończenie nigdy jednak nie jest pomyślne dla głównego bohatera.

dalej

DRAMAT

W KOMEDII WYRÓŻNIAMY TRZY RODZAJE KOMIZMU

KOMIZM POSTACI

KOMIZM SYTUACJI

KOMIZM SŁOWY

Śmiech budzi sytuacja, scenka albo cała intryga. To obrazki rodem z Benny Hilla – kiedy ktoś przewraca się na skórce od banana, noga utyka mu w wiadrze albo bohater zagląda do węża, z którego oczywiście wtedy z impetem wytryska woda. Takie gagi były bardzo chętnie i często wykorzystywane w pierwszych filmowych komediach.

Źródłem śmiechu jest bohater – tak przedstawiony, że jego charakter, wygląd czy sposób bycia jest karykaturalny.

Rodzi się z gry słów, omyłek, dwuznaczności językowych lub z charakterystycznego sposobu mówienia bohaterów.

Pamiętaj! W jednej scenie mogą występować różne rodzaje komizmu i czasem trudno je oddzielić.

dalej

DRAMAT

AKCJA UTWORÓW DRAMATYCZNYCH MA STAŁĄ WEWNĘTRZNĄ BUDOWĘ, NA KTÓRĄ SKŁADAJĄ SIĘ:

wyjściowy układ zdarzeń, z których wynikają dalsze losy postaci; przedstawia główny konflikt utworu; zapoznaje widza/czytelnika z miejscem akcji i bohaterami, którzy występują w utworze.

EKSPOZYCJA

ROZWINIĘCIE

dalszy bieg wypadków zapoczątkowanych w ekspozycji, coraz większe zagmatwanie problemów prowadzące do punktu kulminacyjnego.

PUNKT KULMINACYJNY

moment dramatu, w którym konflikt osiąga najwyższy stopień wyrazistości i wydaje się niemożliwy do rozwiązania.

KATASTROFA (w tragedii i dramacie)lub PERYPETIA (w komedii)

w katastrofie: wydarzenie, które kończy się tragedią bohateróww perypetii – zaskakujące, nagłe zmiany w losach postaci prowadzące do szczęśliwego rozwiązania.

ROZWIĄZANIE AKCJI

spadek napięcia w utworze, zakończenie akcji dramatu.

dalej

DRAMAT

NAJWAŻNIEJSZE POJĘCIA:

TEKST GŁÓWNY to dialogi i monologi postaci/bohaterów.

TEKST POBOCZNY (didaskalia) to informacje autora dla inscenizatorów dramatu, dotyczące na przykład zachowania i wyglądu postaci, czasu i miejsca akcji.

DIALOG to rozmowa co najmniej dwóch bohaterów.

MONOLOG to dłuższa wypowiedź jednego bohatera stanowiącasamodzielną całość znaczeniową.

AKT to część dramatu zawierająca zamknięty i spójny odcinek akcji, zwykle zakończony jakimś ważnym dla jej dalszego biegu zdarzeniem.

SCENA to część dramatu, która wchodzi w skład aktu. Przybycie lub odejście jakiejś postaci kończy jedną scenę i zaczyna kolejną.

dalej

DRAMAT

NAJWAŻNIEJSZE POJĘCIA:

ODSŁONA to część dramatu, która wchodzi w skład aktu, wyodrębniona ze względu na zmianę dekoracji.

AKCJA to układ zdarzeń przedstawionych w utworze dramatycznym, które kształtują losy bohaterów i są powiązane następstwem chronologicznymoraz więzią przyczynowo-skutkową. Akcja w dramacie zbudowana jest z ekspozycji, rozwinięcia akcji, punktu kulminacyjnego, katastrofy lub perypetii oraz rozwiązania akcji.

EKSPOZYCJA to sytuacja zarysowana w punkcie wyjścia, przedstawiająca główny konflikt i zapoznająca czytelnika z głównymi postaciami.

ROZWINIĘCIE AKCJI to najbardziej rozbudowana (obszerna) część utworu, w której narastają zarysowane wcześniej (w ekspozycji) konflikty i problemy.

dalej

DRAMAT

NAJWAŻNIEJSZE POJĘCIA:

PUNKT KULMINACYJNY to moment, w którym konflikt osiąganajwyższy stopień wyrazistości i wydaje się niemożliwy do rozwiązania.

KATASTROFA (w dramacie i tragedii) lub PERYPETIA (w komedii) to nagła zmiana losów bohaterów kończąca się tragicznie lub pomyślnie dla postaci. Jest to łącznik między punktem kulminacyjnym a rozwiązaniem akcji.

ROZWIĄZANIE AKCJI to końcowy etap przebiegu akcji będący rozstrzygnięciem konfliktu.

KONFLIKT DRAMATYCZNY to przyczyna i siła napędowa rozwoju akcji w dramacie.

dalej

DRAMAT

NAJWAŻNIEJSZE POJĘCIA:

KOMEDIA to utwór, który charakteryzuje się pogodną, śmieszną tematyką, ma na celu rozbawienie widza. Komedia jest utworem o luźniejszej niż tragedia kompozycji, jej zakończenie jest najczęściej pomyślne dla bohaterów. Humor w komedii uzyskuje się dzięki wprowadzeniu do utworu komizmu słownego, postaci i sytuacji.

TRAGEDIA to utwór dramatyczny, w którym ośrodkiem akcji jest nieprzezwyciężalny i kończący się nieuchronną klęską konflikt wybitnej jednostki z siłami wyższymi – losem, fatum, prawami historii, prawami moralnymi, czy prawami społecznymi. Konflikt ten określa się jako konflikt tragiczny Konflikt tragiczny stanowi przeciwieństwo dwóch racji równowartościowych, dlatego też mający dokonać między nimi wyboru musi ponieść klęskę, a jego działania kończą się katastrofą.

DRAMAT WŁAŚCIWY utwór o tematyce poważnej, skupiającej uwagę widza (czytelnika) na psychologicznych i społecznych konfliktach bohaterów i ich dogłębnej charakterystyce, Zdarza się, że w przeciwieństwie do tragedii, łączy w sobie elementy tragiczne z komicznymi. Zakończenie nigdy jednak nie jest pomyślne dla głównego bohatera.

dalej

DRAMAT

NAJWAŻNIEJSZE POJĘCIA:

KOMIZM SŁOWNY - inaczej językowy; na widza oddziałuje przede wszystkim żart, dowcip, jaki pada ze sceny. Są to często zabawne dialogi bohaterów, żartobliwe powiedzonka, sposób wypowiadania się.

KOMIZM SYTUACJI - polega na bawieniu widza spiętrzeniem niefortunnych i niezwykłych wypadków, wymuszających na bohaterze zachowanie śmieszne i komiczne. Dotyczy zdarzeń najczęściej nieoczekiwanych, absurdalnych.

KOMIZM POSTACI - odnosi się do charakteru bohaterów, ich cech, które często zostają wyolbrzymione. Polega na umiejętnym dobieraniu typów bohaterów w taki sposób, aby uwypukleniu uległy pewne cechy charakteru, jak na przykład głupota czy też chciwość. Widza bawi już sama kreacja bohatera bądź też przygody związane z charakterem danej osoby.

dalej

DRAMAT

SPRAWDŹ SIĘ: