Lec - Myśli nieuczesane

Temat:

Przygotowała: Anna Stasiak

„Złośliwy liryk i czuły szyderca”, czyli Stanisław Jerzy Lec i świat jego utworów („Myśli nieuczesane”).

STANISŁAW JERZY LEC (1909–1966) – poeta, satyryk, twórca najsłynniejszych polskich aforyzmów. Naprawdę nazywał się Stanisław Jerzy de Tusch-Letz, był synem barona i pochodził ze spolonizowanej rodziny żydowskiej, która otrzymała szlachectwo od Habsburgów.Życiorys miał dziwny i ciekawy. Dzieciństwo spędził w Wiedniu, następnie mieszkał we Lwowie i kilka lat w Warszawie. Mimo szlacheckiego pochodzenia od wczesnej młodości sympatyzował z komunizmem, pisał do lewicowych gazet. Z radością przyjął wkroczenie Sowietów do Lwowa w 1939 roku, chwalił Stalina. Uwięziony przez hitlerowców, uciekł z niewoli w niemieckim mundurze. Działał w konspiracji PPR, walczył w partyzantce GL/AL, był oficerem wojska polskiego zorganizowanego przez komunistów (LWP). Po wojnie został urzędnikiem polskiej ambasady w Wiedniu, na dwa lata wyemigrował do Izraela, potem wrócił do Warszawy i tam osiadł. Przez kilka lat władze komunistyczne nie chciały publikować jego wierszy i aforyzmów. Najsłynniejsze zbiory krótkich, zaskakujących wierszyków Leca to Myśli nieuczesane i Myśli nieuczesane nowe.

Jaki obraz człowieka i artysty wyłania się z filmu i notki biograficznej?

Obejrzyj film „Myśli nieuczesane” o autorze, zrealizowany przez Katarzynę Latos

sentencja złota myśl skrzydlate słowo maksyma refleksja

AFORYZM

Aforyzm - zwięzłe, błyskotliwe, trafne (nie zawsze wyrażone wprost) sformułowanie jakiejś prawdy o życiu, świecie, człowieku (prawdy filozoficznej, moralnej, psychologicznej)

Zapiszcie definicję słowa aforyzm oraz jego synonimy

JAK CZYTAĆ MYŚLI NIEUCZESANE? WSKAZÓWKI INTERPRETACYJNEPrzede wszystkim – czytać uważnie i wielokrotnie każdą z nich. Są to bowiem błyskotliwe, przemyślane, precyzyjnie ułożone konstrukcje zdaniowe, które wymagają od czytelnika spostrzegawczości, umiejętności kojarzenia i niekonwencjonalnego myślenia.

Otyli żyją krócej. Ale jedzą dłużej.Żart językowy, zestawienie oparte na kontraście słów krócej i dłużej. Pierwsze zdanie to od dawna obecna w języku potocznym przestroga, po której następuje – nieco zaskakujące – osłabienie jej grozy przez podkreślenie rozmiaru przyjemności. Wynikałoby z tego, że otyli mają w życiu więcej radości, jeśli jest nią samo jedzenie. Z drugiej jednak strony mają mniej czasu na życie. Zapewne z tego aforyzmu można wysnuć jeszcze kilka innych wniosków…

Niektórym do szczęścia brakuje naprawdę jedynie szczęścia.Myśl wsparta na wieloznaczności słowa szczęście. Na pierwszy rzut oka stwierdzenie wydaje się paradoksalne i niedorzeczne – czy do szczęścia może brakować szczęścia? Ten kluczowy rzeczownik jest jednak wieloznaczny. W pierwszym użyciu stanowi synonim życia spełnionego, udanego, dającego satysfakcję. Szczęście na końcu zdania oznacza łut szczęścia, a więc tę jego odrobinę, ten pomyślny zbieg okoliczności czy przypadek, który jest niezbędny do osiągnięcia pełni zadowolenia. Jak się okazuje, szczęście szczęściu nierówne (również jako słowa), a zatem dostrzeżony w pierwszym odruchu paradoks* okazuje się rzekomy, pozorny.

Nieznajomość prawa nie zwalnia od odpowiedzialności. Ale znajomość często.W tym zestawieniu dwóch wypowiedzeń odczuwamy pewną sprzeczność. Pierwszy człon jest prawniczą sentencją, która weszła do języka potocznego. Znaczy tyle, że nie możemy uniknąć kary za przestępstwo czy wykroczenie, gdy tłumaczymy się nieznajomością przepisów prawa. A – gdy dobrze je znamy – możemy? Tak! O tym właśnie mówi drugi człon zestawienia: ktoś, kto świetnie zna przepisy, umie je omijać, wykorzystywać luki prawne. Potrafiwięc uniknąć odpowiedzialności, czyli kary. Tak nie powinno być, to paradoksalne, niedorzeczne! Te dwa wypowiedzenia o przeciwnych znaczeniach, tworzące konstrukcję zwaną antytezą, budzą nasz sprzeciw. Nieco bezsilny, możemy tylko dodać: niestety…

I jak tu nie być optymistą, gdy moi wrogowie okazali się takimi świniami, jak przewidywałem.Jeśli nasze przypuszczenia się potwierdzają, zapewne należałoby się cieszyć z posiadanej zdolności przewidywania – taki optymistyczny wniosek może wynikać z tego aforyzmu. Jeśli jednak przewidujemy zły rozwój wypadków i on się zawsze realizuje? Wtedy zdolność przewidywania nie daje już radości… Właśnie ukryty kontrast między znaczeniem powierzchniowym (pozornym) a głębokim (właściwym), a więc ironia*, jest zasadą, która organizuje przywołane zdanie.

metafora

pytanie retoryczne

paradoks

ironia

antyteza

kontrast

Słowniczek:

Do przykładowych aforyzmów dopasuj cechy konstrukcyjne

Aforyzmy mają antyczny rodowód. Stanowią popularną formę rozważańo charakterze filozoficzno – refleksyjno – społeczno – obyczajowym.

Utwory Stanisława Jerzego Leca zaskakują:- błyskotliwością kompozycji;- oryginalnością w ujęciu opisywanego zjawiska;- dosadnym i ironicznym językiem wypowiedzi;- doskonałą znajomością ludzkiej kondycji psychicznej;- dowcipem słownym i grą słów. Ze względu na uniwersalność tematów i komunikatywna formę przekazu aforyzmy Stanisława Jerzego Leca są popularne i aktualne także w czasach współczesnych.

Podsumowanie:

Co wspólnego mają ze sobą utwory Stanisława Jerzego Leca i Jana Sztaudyngera?

Przyjrzyjcie się ich konstrukcji - jakie podobieństwa w nich dostrzegacie?

Pamiętacie„Piórka” - fraszki autorstwa Jana Sztaudyngera?

Przypomnijcie sobie, czym jest FRASZKA

Podręcznik, ćw. 1, str. 218

Wyraź swoimi słowami sens każdej z podanych myśli.

Praca domowa

Dziękuję za uwagę!