Konrad Wallenrod

Cykl lekcji poświęcony Konradowi Wallenrodowi

lekcja 1.

lekcja 2.

lekcja 3.

Temat:

Romantyzm otwiera z chrzęstem zardzewiałe drzwi gotyckiego północnego średniowiecza. Rzecz o Konradzie Wallenrodzie.

Plan lekcji

1. Gotycyzm2. Zainteresowanie średniowieczem. Eseje Herberta o gotyku. (dla chętnych) 3. Koloryt wieków średnich w utworze. 4. Historia Konrada. 5. Czemu służy gotycyzm powieści? Kostium historyczny.

1.Gotycyzm

Definicja

nawiązania w literaturze do świata średniowiecznego gotyku; nawiązania te widać w następujących warstwach książki:a) budowanie nastroju - tajemnica, groza, przeczucia śmierci, b) miejsce akcji - gotycki zamek, ruiny, opuszczony cmentarz, c) przeniesienie czasu akcji do średniowiecza. Gotycki nastrój dobrze obrazuje malarstwo Caspara Davida Friedricha.

Zwróć uwagę na czcionkę, jaką zapisano tytuł w pierwszym wydaniu.

2. Eseje Herberta o gotyku.

W ciągu wieków gotyk został upokorzony i pomniejszony jak żaden chyba z wielkich styków historii sztuki. Był niepojęty, a więc nienawidziony. Krytycy strzelali weń urągliwymi słowami jak żołnierze napoleońscy w twarz sfinksa. Klasukom jężyły się peruki na widok tych szalonych budowli: "Wszędzie pełno okien, rozet, iglic, kamienie zdają się tak powycinane jak kartion; Wszystko jest dziurawe, wszystko wisi w powietrzu". (str. 149)

Barbarzyńca w ogrodzie

(zbiór esejów o sztuce)

(...) Tradycja średniowieczna wywodziła budownczych katedr od budowniczych świątyń Salomona. Genealogia godna zarazem i historyczna. Także we współczesnych powieściach o średniowiecznych architektach jego osoba otoczona jest aurą tajemnicy. Jest to na poły mag, na poły alchemik, astronom krzyżowych sklepień, tajemniczy człowiek przychodzący z dalekam któy posiada ezoteryczną wiedzę doskonałych proporcji i strzeżnony pilnie sekret konstrukcji. (str. 178)

Zbigniew Herbert (1924 - 1998)

Oba cytaty: "Czytelnik", Warszawa, 1973 r.

3. Koloryt średniowiecza w utworze.

Zainteresowanie średniowieczem i gotykiem widać w następujących warstwach książek

[kliknij w punkty poniżej, by wyświetlić notatkę]

a) tytuł

b) czas akcji

c) miejsce akcji

d) język powieści

e) przedmowa

4.

Historia Konrada

Historię głównego bohatera trudno odtworzyć, ponieważ akcja prowadzona jest niechronologicznie, ułamkowo i fragmentarycznie, losy bohatera odsłaniane są stopniowo.

Podstęp Konrada.

Powrót na Litwę.

Wojska krzyżackie zagrażają Litwie, a tylko jeden Konrad wie, jak pokonać wroga. Przedostaje się do Krzyżaków i podstępem przyjmuje imię jednego z Krzyzaków.

Krzyżycy, wykrywszy zdradę, chcą zabić Konrada. On jednak popełnia samobójstwo, Aldona również.

Podczas wojny Konrad wraca na Litwę razem z Halbanem, który przypominał mu o jego pochodzeniu.

Śmierć.

2.

3.

6.

4.

1.

5.

Małżeństwo z Aldoną.

Litwin porwany przez Krzyżaków.

Zemsta na Krzyżakach.

Konrad jako dziecko zostaje uprowadzony przez wojska krzyżackie. Nadają mu imię Walter, nazwisko Alf.

Konrad wraca na dwór Kiejstuta i tam zakochuje się w jego córce - Aldonie. Bierze z nią ślub.

Konrad zostaje wybrany na wielkieg mistrza. Użył podstępu. Prowadzi działania zbrojne z Litwą w taki sposób, że Zakon ponosi klęskę.

5.

Wielki mistrz zakonu.

5. Czemu służy gotycyzm powieści? O kostiumie historycznym.

Mickiewicz pisząc o beznadziejnej sytuacji Litwy nękanej przez Krzyżaków, nasuwa polskiemu czytelnikowi myśli o Polsce ówczesnej (rozbiorowej). LItwa to Polska, która jest zagrożona przez silniejszego od siebie wroga - Zakon Krzyżacki. Poeta podsuwa pomysł na sposób walki z przeciwnikiem potężniejszym od siebie. Widzimy zatem, że średniowiecze jest jedynie kostiumem, pod którym zostały ukryte problemy epoki poety. Nazywamy to kostiumem historycznym.

To takie ukształtowanie fabuły, by czytelnik mógł odnieść problemy zawarte w utworze do współczesnych sobie czasów. Poeta stosuje tę metodę ze względów cenzu-ralnych, utwór opublikowano w Rosji, nie można było o treściach niepodległo-ściowych mówić wprost.

Temat:

Moralne koszty spiskowania

Plan lekcji

1. Motto powieści. 2. Metoda lwa - dlaczego byłaby nieskuteczna?3. Metoda lisa - problem moralny. 4. Konrad jako bohater tragiczny. 5. Wallenrodyzm.

1. Motto powieści.

Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia... trzeba być lisem i lwem

Niccolo Machiavelli, "Książę".

Cytat wskazuje na dwa sposoby walki z wrogiem. Autor, by je ukazać, posługuje się alegoriami zwierząt. Metoda lwa odwołuje się do takich cech jak: odwaga, budzenie strachu wśród przeciwnika - kojarzą się one w naszej kulturze z królem zwierząt. Metoda lisa opiera się przede wszystkim na sprycie i przebiegłości, czyli tym, co w tradycji europejskiej wiąże się metaforycznie z tym zwierzęciem.

2. Metoda lwa - dlaczego byłaby nieskuteczna?

A)Szacunek sił wrogich sobie obozów - Litwinów i Niemców(na podstawie Wstępu)

Notatka:

Litwini

Niemcy

Zwycięstwo Litwinów w otwarte walce (a więcmetoda lwa) jest niemożliwa. Nie przyjęcia staje się również sytuacja, w której Niemiec (Zakon Krzyżacki) zagraża nieustannie Litwie. Należy znaleźć inny sposób pokoniania przeciwnika.

kołpaki z rysich piór

szyszaki

odzież ze skóry niedźwiedzia

zbroja

łuki

strzelby, działa

piechota

konnica

Litwini snują się, śledząc niemieckich obrotów

Niemiec: więził, mordował

3. Metoda lisa - problem moralny

O metodzie podstępu jako o sposobie walki z wrogiem

Poeta Halban mówi Konradowi, że jedynym sposobem pokonania Krzyżaków będzie podstęp, to jedyne wyjście.

Wolnym rycerzom, powiadał, wolno wybierać orężeI na polu otwartym bić się z równymi siłami;Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników - podstępy.

Jaki stosunek do tego ma Konrad?

Te słowa świadczą o tym, że bohater był świadomy wyoboru drogi niemoralnej.

(...) stokroć przekręta godzina, W której od wrogów zmuszony chwycę się tego sposobu.

Dlaczego decyduje się na ten krok?

Przywołane słowa świadczą o tym, że Konrad przełożył ojczyznę nad ukochaną patriotyzm nad miłość do Aldony. Są to cechy prometeizmu - dobra innych jest ważniejsze niż moje. Wchodząc na drogę lisa, wykrzekł się miłości, rodziny, szczęścia, ojczyzny, nazwiska

Walter kochał swą żonę, lecz miał duszę szlachetną;Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie.

Jesteś wolna, jesteś wdową po wielkim człowieku,Który dla dobra ojczyzny wyrzekł się - nawet i ciebie!

Jam miłość, szczęście, jam niebo za młodu Umiał poświęcić dla sprawy narodu, Z żalem lecz z męstwem! —

4. Konrad Wallenrod jako bohater tragiczny.

Przypomnienie:

Tragizm - sytuacja, w której bohater stoi przed wyborem pomiędzy dwoma równorzędnymi racjami, wybór którejkolwiek skończy się tragicznie dla bohatera.

Notatka:

KONRAD WALLENROD

Konrad przeżywa konflikt wewnętrzny dwóch równorzędnych racji. Jeżeli będzie postępował zgodnie z nakazami etosu rycerskiego, tzn. nie podejmie walki sposobem lisa (rycerz nie walczy nieczysto), naród straci szansę na odzyskanie wolności. Z kolei jeżeli nieuczciwa walka daję realną szansę na wyzwolenie narodu. Dlatego Konrada możemy nazwać bohaterem tragicznym.

RACJE:

obowiązek patriotyczny, konieczność walki z wrogiem środkami nieetycznymi

nakazy etosu rycerskiego i chrześcijańskiej morlaności

WYBÓR II

WYBÓR I

SKUTEK:

utrata szansy na wyzwolenie narodu

szansa na wyzwolenie ciemiężonego narodu

5. Wallenrodyzm

Postawa, jaką prezentuje bohater - Konrad Wallenrod, zyskała mianę wallenrodyzmu. Na cechy tego typu bohatera składają się elementy charakterystyczne dla bohatera romantycznego oraz jedna nowa. CZĘŚĆ I - cechy typowe dla bohatera romantycznego:a) bohater jest postacią tajemniczą - wiedzę o nim budujemy fragmentarycznie i nie w sposób chronologiczny, b) rozdarcie wewnętrzne - Konrad jest bohaterem tragicznym - pomiędzy racjami patrioty i rycerza, jest skonfliktowany, c) jest zakochany - jego ukochaną i żoną jest Aldona, księżniczka litewska, córka Kiejstuta, władcy Litwy, d) przeszkody stojące na drodze miłości - Konrad wybiera dobro narodu, zostawia ukochaną, czuje się w obowiązku pomóc ojczyźnie,

e) samobójstwo - Konrad wypija zatrute wino, by nie dosięgnęła go kara z rąk Zakonu, tym samym przekreśla też sobie szansę na życie u boku Aldony. f) osamotnienie - Konrad wie, że nikt nie jest w stanie zrozumieć jego sytuacji, dlatego na ucztach jest milczący, smutek zatapiając w alkoholu. CZĘŚĆ II - cechy nowe, typowe dla wallenrodyzmu: g) działa na drodze podstępu i zdrady, ale dla wyższych wartości - Konrad ucieka się do podstępu nie dla właśnych korzyści, a dla dobra narodu, to jedyna szansa na odzyskanie wolności.

Temat:

Halban - siła poezji.

Plan lekcji

1. Kim jest Halban? Skojarzenia. 2. Funckje poezji wedle słów Halbana. 3. 3. Funkcja poety wg "Konrada Wallenroda".

1. Kim jest Halban? Skojarzenia.

HALBAN

ludowy przewodnik

strażnik pamięci narodowej

- wieszcz,- poeta, - wajdelota (pieśniarz, śpiewak)

- przekazuje tradycję narodową, - pamięc przechowuje w pieśniach ludowych "wieść gminna",

2. Funkcja poezji wedle słów Halbana.

"O wieści gminna! ty arko przymierzaMiędzy dawnymi i młodszymi laty: W tobie lud składa broń swego rycerza, Swych myśli przędzę i swych uczuć kwiaty".

a) poezja ocala od zapomnienia, ponieważ jest łączniczką między przeszłością a współczesnością

b) poezja kreuje mit bohatera

"Chcę jeszcze zostać, zamknąć twe powieki,I żyć - ażebyśmy sławę twego czynuZachował światu, rozgłosił na wieki".

c) poezja szyfruje idee w obecności wroga

"Pieśń Wajdeloty", odśpiewana przez Halbana w czaise uczty na zamku krzyżackim, przekuazuje ideę patriotyczną, opowiada o Konradzie, tylko dla niego jest zrozumiała

d) poezja wzywa do walki, ma charakter tyrtejski, towarzyszy narodowi i budzi do walki, podtrzymuje na duchu

Funckję tę odgrywa "Pieśń Wajdeloty" - Halban w niej motywuje Konrada do działania w imię dobra ojczyzny, mimo że musi się to odbyć podstępem

3. Funkcja poety wg "Konrada Wallenroda"

"Kiedy zaraza Litwę ma uderzyćJej przyjście wieszcza odgadnie źrenica".

a) poeta ma zdolności prorocze, ma wyższą świadomość, poeta to profeta (widzi przyszłość)

b) poeta poprzez poezję ma siłę stwarzania, powoływania do życia nowej rzeczywistości

"Tak na dźwięk pieśni kości spod mej stopyW olbrzymie kształty zbiegły się i zrosły.Z gruzów powstają kolumny i stropy,Jeziora puste brzmią licznymi wiosły,I widać zamków otwarte podwoje".

Wnioski: Poeta, kształtując tradycję, dbając o nią poprzez śpiew, pełni funkcję przewodzenia narodowi, ponieważ w poezji przechowuje się: pamięć o przeszłości, o bohaterach, zagrzewa się do walki (patrz: poprzedni slajd).