Lata 80-te w Polsce

Polskie drogi do wolności

Lata 1980-1989

Wybrane wydarzenia

Protesty robotnicze w Polsce, kulminacja w sierpniu na tzw. Wybrzeżu i w konsekwencji powstanie, zalegalizowanie i dynamiczny rozwój niezależnego od władz PRL związku zawodowego „Solidarność”, który przekształcił się w ruch społeczny.

1

Strajki w Stoczni Gdańskiej

> Zobacz więcej

Sierpień 1980

Sierpień 1980

• W sierpniu 1980 narodził się, trwający 15 miesięcy okres względnej wolności w komunistycznym państwie i powstał ruch robotniczy, ruch społeczny, który wkrótce przeistoczył się w 10-milionowy NSZZ Solidarność.
• Okres wolności Polaków zakończony został stanem wojennym w latach 1981-1983.
• Sierpień 1980 był impulsem do przemian systemowych, które w ostateczności doprowadziły do upadku PRL i innych krajów demokracji ludowej z bloku wschodniego, odzyskania suwerenności przez Polskę i powstania III Rzeczypospolitej.
• Według raportu MSW dostarczonego Stanisławowi Kani w dniu 30 sierpnia w 28 województwach strajkowało 700 zakładów i ponad 700 tysięcy pracowników, m.in. komunikacja miejska w 13 miastach

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” – ogólnopolski związek zawodowy powstały w 1980 dla obrony praw pracowniczych, do 1989 również jeden z głównych ośrodków opozycji przeciw rządowi Polski Ludowej i komunizmowi.

2

10 grudnia 1980 roku Czesław Miłosz odebrał w Sztokholmie nagrodę z rąk króla Szwecji Karola XVI Gustawa. "Na cześć Miłosza odegrano wtedy mazura z "Halki" Stanisława Moniuszki"

10 grudnia 1980

1980 – Nagroda Nobla w dziedzinie literatury dla Czesława Miłosza

medianews.com

Nagroda Nobla – wyróżnienie przyznawane za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie lub zasługi dla społeczeństw i ludzkości, ustanowione ostatnią wolą fundatora, szwedzkiego przemysłowca i wynalazcy dynamitu, Alfreda Nobla.

Czesław Miłosz (ur. 30 czerwca 1911 w Szetejniach, zm. 14 sierpnia 2004 w Krakowie) – polski poeta, prozaik, eseista, historyk literatury, tłumacz, dyplomata; w latach 1951–1993 przebywał na emigracji, do 1960 we Francji, następnie w Stanach Zjednoczonych; w Polsce do 1980 obłożony cenzurą; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1980); profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley i Uniwersytetu Harvarda; pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce; brat Andrzeja Miłosza. Uznawany za najwybitniejszego polskiego poetę XX wieku.

https://www.youtube.com/watch?v=9HZHE7_yJCs

• 1981 – wprowadzenie w Polsce stanu wojennego przez władzę wojskowo-polityczną PRL przeciwko zwolennikom i członkom Solidarności,
• Początek transformacji władzy z politycznej na majątkową

3

Stan wojenny w Polsce

> Zobacz więcej

https://www.youtube.com/watch?v=UU1pY-lS2Y4

12/13 grudnia 1981

Stan Wojenny 1981-1983

Komunikat Polskiego Radia - wytyczne dla ludności

4

> Zobacz więcej

Stan wojenny 1981-1983

Ogółem, w okresie trwania stanu wojennego, zostało internowanych ok. 10 tys. osób, w tym ok. 300 kobiet, w 49 ośrodkach internowania na terenie całego kraju.

W czasie stanu wojennego trwającego na obszarze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej od 13 grudnia 1981 do 22 lipca 1983 życie straciło około 40 osób, w tym 9 górników w kopalni „Wujek” podczas pacyfikacji strajku.

Play

https://www.youtube.com/watch?v=l6Aee-3l3bs

„Rozmowa kontrolowana”: rozmowy telefoniczne były zabronione podczas stanu wojennego, dlatego właśnie taki komunikat było słychać w słuchawkach. Odblokowano je dopiero na początku 1982 r.

Ślimak i żółw symbolami oporu: strajkowano także w miejscach pracy, spóźniając się i niedbale wykonując swoje obowiązki. W ubraniach noszono oporniki, jako symbol niezgody na wprowadzenie stanu wojennego. Rysowano też na murach napisy: „Solidarność żyje i zwycięży”, „WRON won za DON”, „Zima wasza, wiosna nasza”. Nastąpił również rozkwit grafik w postaci plakatów i bilbordów.

„Spikerzy w mundurach”: 13 grudnia, w dzień wprowadzenia stanu wojennego, telewizja na okrągło nadawała przemówienie gen. Jaruzelskiego. Ponadto, w czasie trwania stanu wojennego, prezenterzy telewizyjni byli bardzo rygorystycznie dobierani. Jakiekolwiek związek z „Solidarnością” kończył się utratą pracy. W Polsce istniało nawet powiedzenie, że najniższym stopniem wojskowy PRL jest spiker.

(Bibuła, drugi obieg wydawniczy) – wydawnictwa wydawane w krajach, w których obowiązywała cenzura. Były to publikacje bezdebitowe, czyli bez dopuszczenia do rozpowszechniania przez stosowny urząd. Bywały wydawane w nakładach od kilkunastu kopii do kilku, a nawet kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy przez nielegalne („podziemne”) wydawnictwa lub przez osoby prywatne.

6

1944-1989

Wydawnictwa podziemne

5 października 1983 roku Norweski Komitet Noblowski przyznał Pokojową Nagrodę Nobla Lechowi Wałęsie, przewodniczącemu „Solidarności”. Dla polskiej opozycji antykomunistycznej był to dzień tryumfu, dla władz PRL katastrofy. Ze względu na sytuację polityczną 10 grudnia w Oslo to Danuta Wałęsa, w imieniu swego męża Lecha, odebrała Nagrodę Nobla.

7

Lech Wałęsa laureatem Nagrody Nobla!

> Zobacz więcej

Uzasadniając swój werdykt Komitet podkreślał rolę Wałęsy w tworzeniu organizacji pracowniczych służących rozpowszechnianiu i utrwalaniu praw człowieka oraz stosowane pokojowe metody rozwiązywania konfliktów. Negocjacje i nie uciekanie się do przemocy sprawiły, że w ocenie Komitetu przyszły prezydent ucieleśniał ideały przyświecające Pokojowej Nagrodzie Nobla.

5 października 1983

Pokojowa Nagroda Nobla dla Lecha Wałęsy

Lech Wałęsa – polski polityk i działacz związkowy, z zawodu elektryk. Czołowy opozycjonista w okresie PRL, współzałożyciel i pierwszy przewodniczący NSZZ „Solidarność”, w 1983 laureat Pokojowej Nagrody Nobla. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1990–1995. fot.Giedymin Jabłoński

Trudna pielgrzymka ze względu na złą sytuację społeczno-polityczną w Polsce. W Belwederze Jan Pawła II i prymas Polski Józef Glemp spotkali się z przedstawicielami najwyższych władz państwowych - I sekretarzem KC PZPR gen. Wojciechem Jaruzelskim i przewodniczącym Rady Państwa Henrykiem Jabłońskim. Papież wyraził wówczas troskę o los Polski, a w szczególności o zaspokojenie wolnościowych aspiracji narodu polskiego. Podczas krótkiego odpoczynku w Dolinie Chochołowskiej Ojciec Święty spotkał się z Lechem Wałęsą.

8

Pilegrzymka 16-23 czerwca 1983 r.

1983 i 1987

Wizyty Jana Pawła II w Polsce

Na zdjęciu z 23 czerwca 1983 r. papież i przywódca ''S'' w schronisku na Polanie Chochołowskiej.

Józef Glemp (ur. 18 grudnia 1929 w Inowrocławiu, zm. 23 stycznia 2013 w Warszawie) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor obojga praw, biskup diecezjalny warmiński w latach 1979–1981, arcybiskup metropolita gnieźnieński w latach 1981–1992, arcybiskup metropolita warszawski w latach 1981–2006, prymas Polski w latach 1981–2009, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski w latach 1981–2004, kardynał prezbiter od 1983, od 2006 arcybiskup senior archidiecezji warszawskiej. Kawaler Orderu Orła Białego.

9

19 październiaka 1984 r.

1984 – zabójstwo księdza Jerzego Popiełuszki

Morderstwo księdza Jerzego Popiełuszki 19 października 1984 roku było jednym z najbardziej dramatycznych momentów w ostatniej dekadzie PRL.

Co się działo przez 10 dni, gdy nie wiadomo było, co z księdzem?

Związany z Solidarnością duchowny i organizator słynnych mszy za ojczyznę w kościele pw. św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu został uprowadzony przez funkcjonariuszy z Grupy D IV Departamentu MSW 19 października 1984 r. Tego samego dnia został zamordowany, a ciało wrzucono do Wisły w okolicach Włocławka. Wydarzenia dziesięciu następnych dni wstrząsnęły Polską.

Jerzy Aleksander Popiełuszko, wcześniej Alfons Popiełuszko – polski duchowny rzymskokatolicki, tercjarz franciszkański, kapelan warszawskiej „Solidarności”, obrońca praw człowieka w PRL, zamordowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa, błogosławiony i męczennik Kościoła katolickiego. fot.Andrzej Iwański

10

Pomnik Lenina w Nowej Hucie uroczyście odsłonięto niemal 50 lat temu - 28 kwietnia 1973 roku. Ogromny, odlany z brązu monument przetrwał w al. Róż tylko - lub aż - 16 lat. Jaka była historia tego niechcianego pomnika, nazywanego Godzillą z Nowej Huty?

11

Jak Lenin stracił stopę

10 grudnia 1989

Historia jednego pomnika

Ulotka okolicznościowa związana z odsłonięciem pomnika Lenina

https://www.youtube.com/watch?v=Ap0ExzJe-RA https://www.youtube.com/watch?v=Rg8jc_lA9BI

6 lutego 1989 r. w Pałacu Namiestnikowskim w Warszawie rozpoczęły się obrady Okrągłego Stołu. Porozumienia między opozycją solidarnościową a władzą, podpisane 5 kwietnia 1989 r., znacząco wpłynęły na upadek systemu komunistycznego i przemiany polityczne nie tylko w Polsce, ale również w całej Europie Środkowo-Wschodniej.

12

Okrągły stół

> Zobacze więcej

4 czerwca 1989 r.

Obrady Okrągłego stołu

Pytanie 1

Jaki stopień wojskowy posiadał w 1981r. Wojciech Jaruzelski?

Porucznik armii

Major armii

Generał armii

INCORRECT!

INCORRECT!

BRAWO!Prawidłowa odpowiedź!

Pytanie 2

Podaj datę zniesienia stanu wojennego.

1981

1983

1982

INCORRECT!

Brawo! Prawidłowa odpowiedź!

INCORRECT!

Pytanie 3

Rozszyfruj skrót ZOMO

Zmechanizowane Odwody Milicji Obywatelskiej

Zmilitaryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej

Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej

INCORRECT!

INCORRECT!

BRAWO! Prawidłowa odpowiedź!

Pytanie 4

Czy lektorzy czytający "Dziennik Telewizyjny" występowali w mundurach?

Tak

Nie

Nie wiem

BRAWO! Prawidłowa odpowiedź!

INCORRECT!

INCORRECT!

Pytanie 5

Jakie zwierzęta zostały symbolami oporu w miejscu pracy?

Żaba, gołąb

Sowa, Orzeł

Żółw, ślimak

INCORRECT!

INCORRECT!

BRAWO! Prawidłowa odpowiedź!

Pytanie 6

Kiedy miała miejsce druga pielgrzymka do Polski papieża Jana Pawła II?

16-23. czerwca 1985r.

16-23. czerwca 1984r.

16-23. czerwca 1983r.

INCORRECT!

INCORRECT!

BRAWO! Prawidłowa odpowiedź!