Mikołaj Sęp-Szarzyński

Lekcja 2.

Lekcja 1.

Cykl dwóch lekcji o poezji Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego

Temat:

Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie - człowiek w poezji Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego

Sprawdź się

Plan lekcji

1. Notka o autorze. 2. Lektura Sonetu IV - O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem.3. Kondycja człowieka.

1. Notka

Mikołaj Sęp-Szarzyński

ok.1550

1581

a) pochodził z zamożnego rodu szlacheckiego z okolic Lwowa, b) odebrał gruntowne wykształcenie, m. in. na uniwersytecie w Wittenberdze i Lipsku (Niemcy), gdzie miał kontakt z religią protestancką (luteranizm), c) podróż do Włoch i Szwajcarii, kontakt z protestantyzmem (kalwinizm w Szwajcarii), d) żył w czasach soboru trydenckiego (1545-1563), zatem obserwuje świat pełen nietolerancji, w którym dochodzi do wojen religijnych, obserwuje walkę Kościoła a reformacją, e) poeta, jako wrażliwy człowiek, czuł się zagubiony, rozdarty pomiędzy katolikami i protestantami, świadomy kruchości istnienia, f) jego tomik poezji Rytmy abo wiersze polskie uważany jest za początek baroku w Polsce, a samego poetę uważa się za prekursora tej epoki w naszym kraju, g) jego poezję odkryto dopiero w XIX wieku, w 1827 r., wydany po raz drugi jego utworu.

Prawdopodobny szkic poety, z noweli historycznej Tarłówna, wyd. 1896 r. Do dzisiejszych czasów nie zachował się żaden portret poety.

2. Lektura wiersza. Sonet IV - O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem

1. Zastanów się, jakie informacje można wyczytać z tytułu wiersza? Zwróć uwagę na dwuczłonową budowę.

PRZECZYTAJ

POSŁUCHAJ

Strona tytułowa pierwszego wydaniatomu Rytmów abo wierszy polskich.

3. KONDYCJA CZŁOWIEKA.

Cytat

Notatka

1.Podmiot wie, że pokój daje szczęście, ale prawdziwym wyzwaniem człowieka jest walka (bojowanie), to wypełnia nasze życie.

"Pokój - szczęśliwość, ale bojowanie/ byt nasz podniebny".

2. Walkę człowiek prowadzi z szatanem, który na niego czyha. Poza tym ludzie muszą mierzyć się z własnymi rządzami dotyczącymi rzeczy materialnych, które nie mają znaczenia, są marne ("świata łakome marności" - czyli rzeczy materialne, któych pragniemy"). Diabeł opisany jest peryfrazą ("srogi hetman ciemności", zamiast szatan czy diabeł), co ma podkreślić potęgę szatana i pokazuje, że walka człowieka to walka wewnętrzna, z własnym sobą.

"On srogi ciemności /Hetman i świata łakome marności/ O nasze pilno czynią zepsowanie".

3. Człowiek musi mierzyć się jeszcze z cielesnymi rządzami. Człowiek zatem nie potrafi pozbyć się ziemskich pragnień (dóbr materialnych i grzechów ciała).

"nasz dom - ciało, dla zbiegłych lubości/ [...] upaść na wieki żądać nie przestanie".

4. Człowiek jest rozdwojony w sobie, składa się z duszy i ciała. Dusza pragnie Boga, ciało - ziemskich przyjemności. To wprowadza konflikt wewenętrzny w człowieku. Pytanie retoryczne podkreśla właśnie ten koflikt. Epitety unaoczaniają bezradność, słabość człowieka, a wykrzyknienie pokazuje, że ludzie przegrają, jeżeli Bóg im nie pomoże. Człowiek świadomy jest swojej słabości, trudno mu odeprzeć ziemskie pokusy, pokusy ciała, dlatego błaga Boga o opiekę i pomoc w walce z sobą samym i złem. Człowiek w Bogu szuka stałej wartości.

"Cóż będe czynił w tak straszliwym boju,/ wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie?/ Królu powszechny [...] zbawienia mego jest nadzieja w Tobie! Ty mnie przy sobie postaw..."

Dlaczego do tego wiersza pasuje przedstawione obok dzieło sztuki?

Albrecht Dürer, Melancholia, 1514, drzeworyt, Galeria Albertina (Wiedeń)

Sprawdź się!

Następne slajdy sprawdzą, czy dobrze przyswoiłeś sobie materiał z tej lekcji.

QUIZ

z Sonetu IV

Trzymam kciuki!Jeżeli będziesz miał wątpliwości, zajrzyj do notatek, a jeżeli czegoś nie zrozumiałeś - zapytaj!

START

Quiz

Pytanie 1.

O jakiej walce pisze poeta?

o walce Kościoła z niewiernymi

o walce wewnętrznej człowieka

o wojnie Polaków z wrogami

Doskonale!

O tym mówi cytat: "rozdwojony w sobie".

NEXT

Quiz

Pytanie 2.

Między jakimi elementami toczy się walka wewnętrz człowieka?

między wiarą a wiedzą

między sercem a rozumem

między duszą a ciałem

Doskonale!

O tym mówi ten sam cytat: "rozdwojony w sobie".

NEXT

Quiz

pytanie 3.

Dlaczego między nimi dochodzi do konfliktu?

ponieważ ciało jest materialne, a dusza duchowa

ponieważ dusza dąży do Boga, a ciało do tego, co ziemskie, a więc jest grzeszne

ponieważ dusza dąży do tego, co ziemskie, a więc do grzeszności, a dusza do Boga

Doskonale!

Pomiędzy duszą a ciałęm dochodzi do konfliktu!

NEXT

Quiz

pytanie 4.

Człowiek określa siebie jako słabego, słowami:"wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie". Jakie dotrzegasz tu środki stylistyczne?

epitety oraz wyrażenie przyimkowe

epitetyoraz wyliczenie

epitety oraz peryfraza

Doskonale!

Wyliczenie cech człowieka podkreśla jego słabość (w końcu podane są 3 cechy, nie 1)

NEXT

Quiz

pytanie 5.

Z czym i z kim musi walczyć człowiek? Zaznacz odpowiedni szereg.

z diabłem (złem), z pokusami cielesnymi, z dobrami materialnymi

z diabłem (złem),z pokusami ducha,z dobrami materialnymi,

z diabłem (złem), z pokusami cielesnymi,z niewiernymi

Doskonale!

Podpowiedzi udziela nam sam tytuł wiersza.

NEXT

Quiz

REzultaty

0 odp. poprawnych

5 odp. poprawnych

1-2 odp. poprawne

3-4 odp. poprawne

Niedobrze!

Ouuu!

Brawo!

Świetnie!

Byłeś obecny na lekcji czy myślałeś o niebieskich migdałach? Koniecznie powtórz materiał.

Niedobrze. Powtórz jeszcze raz lekcję i ponownie wykonaj test. Powodzenia!

Niewiele brakuje, by opanować najważniejsze zagadnienia z lekcji. Może spróbuj jeszcze raz?

Opanowałeś w całości najważniejsze zagdanienia! GRARTULACJE!

Temat:

Topos marności w poezji Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego

Plan lekcji

1. Przypomnienie motywu marności.2. Lektura Sonetu V -O nietrwałej miłości rzeczy świata tego. 3. Oblicza miłości. 4. Motyw marności w poezji poety.

1. Motyw marności. Przypomnienie.

Marnośc nad marnościami i wszystko marność.

Księga Koheleta 1,2

Motyw ten podkreśla marność świata i człowieka.Dobra materialne świata ukazane są jako nic nieznaczące, a życie człowieka pokazuje się, podkreślając jego przemijalność, śmiertelność ciała.

2. Lektura wiersza. Sonet V - O nietrwałeJ Miłości rzeczy świata tego

1. Jaki temat - według tytułu - będzie realizował wiersz? W tym celu spróbuj sparafrazować tytuł.

PRZECZYTAJ

POSŁUCHAJ

3. Oblicza miłości.

I nie miłować ciężko, i miłowaćnędzna pociecha"

A) Jak rozumieć ten cytat?

B) Dlaczego człowiek musi kochać? Znajdź odpowiedni cytat.

C) Kiedy - wg poety - miłość jest dobra, a kiedy zła?

4. Topos marności w SOnetach.

Poeta w swoich wierszach ukazuje rzeczy materialne jako bezwartościowe. Wprost nazywa je marnością (Sonet IV) oraz "nietrwałymi" (Sonet V), a więc niszczejącymi. Motyw vanitas wprowadzony jest więc poprzez epitety. W Sonecie V pyta nas, czy pod koniec życia, takie wartości jak: złoto, sława, rozkosz zagwarantują nas spokój ducha. Odpowiedź jest oczywista - rzeczy ziemskie, przeminą i nie pozwlą nam znaleźć się w niebie, nie mają więc tak naprawdę żadnej wartości, przeciwnie do miłości Bożej, która jest wieczna jak sam Bóg.

[przepisz cytaty do zeszytu]

Sonet IV

świata łakome marności

SOnet V

nietrwała miłość rzeczy świata tego

Topos marności na obrazach barokowych

Na obrazie za pomocą alegorii przedstawiono motyw marności. Spróbuj odnaleźć te alegorie. Swoje przypuszczenia możesz sprawdzić na następnym slajdzie.

Adrien van Utrecht, Martwa natura z bukietem i czaszką, 1642, kolekcja prywatna

POMYŚL!

Która z myśli określa człowieka przedstawionego przez Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego?

2. Ludzie wiedzą, że powinni kochać tylko Boga, ale utrduniają im to dobra materialne, któych pragną.

1. Człowiek dąży do Boga, ale dręczą go pokusy świata, z którymi próbuje walczyć.

Sprawdź odpowiedź

3. Człowiek jest rozdarty pomiędzy to, czego pragnie (DOBRA ZIEMSKIE), a czego pragnąć powinien (BÓG).

4. Nagrodą za walkę człowieka z pokusami jest jego zbawienie.

SONETY

QUIZ

Sprawdź swoją wiedzę o Sonecie IV i V.

START

Quiz

Pytanie 1.

Który związek wyrazowy przedstawia oksymoron, tzw. epitet sprzeczny?

miękki kamień

ciemna uliczka

zielone kiwi

Doskonale!

Przecież miękki kamień to połączenie słów, w których wyrazy przeciwstawiają się sobie miękkość i twardość (kamienia). To nazywamy oksymoronem.

NEXT

Quiz

Pytanie 2.

Dlaczego człowiekowi tak trudno kochać Boga?

Człowiekowi dobrze jest na ziemi.

Człowieka nie kocha Boga.

Człowiek nie umie pozbyć się chęci posiadania (miłości do dóbr ziemskich).

Tak!

Ludzie według poety chcą dostać się do Boga, ale uniemożliwia im to wrodzona miłośc do rzeczy materialnych.

NEXT

Quiz

pytanie 3.

Motyw vanitas (marności) w Sonetach związany jest z:

ukazaniem znikomości życia człowieka i dóbr ziemskich

marnortawieniem życia na ziemi o to, by dostać się do nieba

ukazaniem braku miłości Boga do Koheleta

Masz to!

Motyw wanitatywny podkreśla kruchość życia człowieka (przemijalność, śmiertelność) oraz bezwartościować dóbr ziemskich (niszczeją, psują się, nie są trwałe).

NEXT

Quiz

pytanie 4.

Człowiek według poety:

jest słaby, ale toczy wewnątrzną walkę pomiędzy miłością do dóbr ziemskich a Boga

jest rycerzem, który walczy z wrogami Polski

ma silną wolę i potrafi odmówić sobie dóbr ziemskich, by kochać tylko Boga

O to chodzi!

Człowiek pragnie kochać tylko Boga, wie, że tylko ta miłość ma sens, gdyż Bóg jest wieczny, a dobra ziemskie nie, jednak człowiek baroku, tak jak my teraz, wolał dobrze się ubrać, mieć lepszy sprzęt...

NEXT

Quiz

Pytanie 5.

Bóg ujęty się w słowa "wieczna i prawa piękność", co ma podkreślić jest wiecznośc i stałośc w porównaniu do psujących się rzeczy materialnych oraz jego piękno. Jakiego środka stylistycznego użył poeta?

peryfrazy

oksymoronu

epitetu

Doskonale!

Poeta użył peryfrazy, inaczej omówienia. Nie nazwał Boga wprost, tylko posłużył się opisem, czyli... opisał (OMÓWIŁ) nam postać Stwórcy.

NEXT

Quiz

REzultaty

0 odp. poprawnych

5 odp. poprawnych

1-2 odp. poprawne

3-4 odp. poprawne

Niedobrze!

Ouuu!

Brawo!

Świetnie!

Byłeś obecny na lekcji czy myślałeś o niebieskich migdałach? Koniecznie powtórz materiał.

Niedobrze. Powtórz jeszcze raz lekcję i ponownie wykonaj test. Powodzenia!

Niewiele brakuje, by opanować najważniejsze zagadnienia z lekcji. Może spróbuj jeszcze raz?

Opanowałeś w całości najważniejsze zagdanienia! GRARTULACJE!