Opowiadanie krok po kroku

JAK NAPISAĆ NIEZWYKŁE OPOWIADANIE?

START

Przygotowała: Agnieszka Łazarek

część I

definicja

Opowiadanie - wypowiedź przedstawiająca wydarzenia, które rozwijają się w czasie i tworzą ciąg przyczynowo-skutkowy.

Część II

narrator i rodzaje narracji

Narratortrzecioosobowy

narratorpierwszoosobowy

Może być jednym z bohaterów, świadkiem lub uczestnikiem zdarzeń, a wtedy należy do świata przedstawionego utworu i wypowiada się bezpośrednio; używa czasowników w pierwszej osobie, np. mówię, robiłam, poszliśmy; jest to narracja pierwszosobowa.

Może być obserwatorem, kimś, kto patrzy "z góry" na wydarzenie; wypowiada się wówczas pośrednio - w trzeciej osobie, np. poszedł, wziął, zrobił; jest to narracja trzecioosobowa.

czas narracji

Naturalnym czasem narracji jest czas przeszły. Ale w niektórych miejscach możesz zmienić czas na teraźniejszy, np. opisując jakieś dramatyczne wydarzenie lub coś, co jeszcze się dzieje. Możesz też konsekwentnie stosować czas teraźniejszy, co sprawi, że twoja wypowiedź będzie żywsza i bardziej dynamiczna.

Część III

porządek przedstawiania zdarzeń

układ chronologiczny

układ odwrócony - retrospekcja

układlogiczny

Wydarzenia w opowiadaniu możesz przedstawić w sposób chronologiczny, czyli po kolei - poczynając od tych najstarszych (w stosunku do momentu opowiadania), aż po najnowsze. Jest to jeden z najczęściej stosowanych porządków.

W tym wypadku chodzi o odtwarzanie zdarzeń z przeszłości, a nie o przestrzeganie następstwa w czasie. Wyobraź sobie, że twój dziadek wspomina swą przeszłość, cofając się do chwil, kiedy był małym chłopcem. To jest właśnie retrospekcja - wspomnienia, odtwarzanie wydarzeń z przeszłości bohatera.

Porządek ten polega na relacjonowaniu zdarzeń na zasadzie następstwa przyczynowo-skutkowego.

część IV

BUDOWANIE WSTĘPU

Najlepiej, aby Twoje opowiadanie było opowieścią o jednym - najważniejszym zdarzeniu, chociaż możesz przedstawić w nim jeszcze inne, mniej istotne sprawy. Przygotuj wstęp, w którym określisz: czas zdarzenia, miejsce zdarzenia, bohaterów.

PAMIĘTAJ O STOSOWANIU AKAPITÓW! Każda część opowiadania powinna rozpoczynać się od nowego akapitu, czyli od wcięcia rozpoczynającego linijkę tekstu w niewielkiej odległości od marginesu. Akapitem nazywamy też całość myślową zawartą między dwoma wcięciami tekstu. W ten sposób rozpoczynamy nową myśl..

typy początków

Wstęp wprowadza czytelnika w klimat wydarzeń, opisuje sytuację, przedstawia bohaterów:

• Był to jeden z tych zimowych, mroźnych dni, za którymi przepadają dzieci. Bo właśnie wtedy można sobie pojeździć na sankach czy porzucać śnieżkami ...
• Nigdy nie zapomnę tego niezwykłego spotkania, które odmieniło moje życie. Właśnie wtedy ujrzałem po raz pierwszy ...
• Historia, którą wam opowiem, wydarzyła się ...

• Nie uwierzysz, co wydarzyło się nam w ten lipcowy poranek!
• Kiedy wieczorami kładę się spać, do głowy przychodzą mi różne dziewne historie. Jedna z nich opowiada o ...
• Dawno temu na planecie B612 żył sobie ....
• Moja niezwykła przygoda wydarzyła się ...
• Nie znoszę poniedziałków, ponieważ wiem, że będę musiał aż pięć dni czekać na weekend. Ale w ten poniedziałek przydarzyło mi się coś niesamowitego ...

• Pewnego dnia, podczas lekcji ...
• Dni poprzedzające to zdarzenie naprawdę były do siebie podobne, jak dwie krople wody. A tu taka niespodzianka!
• "Małgosiu, przyjedź, bo jestem na dnie rozpaczy!" - tak zakończyłam list i włożyłąm go do koperty. Dobrze, że go wtedy wysłałam, bo przyjazd przyjaciółki zmienił mnie bardzo ...
• W pewne deszczowe popołudnie ...

Przydatne słownictwo

Część V

rozwinięcie - łączenie z innymi formami

Na tym etapie relacjonujesz wydarzenia, do których wprowadziłeś czytelników we wstępie. Ważne, byś wzmocnił zainteresowanie odbiorcy, prowadząc go do punktu kulminacyjnego.

Tu powinieneś:

• przeplatać tok akcji dialogami,
• wplatać w treść monologi wewnętrzne bohaterów,
• uzupełniać narrację elementami różnych innych form wypowiedzi: opisu postaci, charakterystyki, opisu krajobrazu, opisu przeżyć wewnętrznych, opisu sytuacji, opisu przedmiotu, kartki z pamiętnika, listu).

Opisy

Opisy krajobrazu i postaci powinny być krótkie. Nie twórz rozbudowanych opisów, lecz wykorzystuj dwa lub trzy zdania, aby wpleść je w narrację jako elementy opisu krajobrazu czy postaci.Opisz to, co odczuwasz różnymi zmysłami:

• widzisz drzewa, liście, zwierzęta, rośliny,
• słyszysz rozmowy i dźwięki, np. kumkanie żab nad stawem, pianie koguta rankiem,
• chłoniesz różne zapachy, np. aromat świątecznego piernika, woń kwiatów bzu wiosną,
• odczuwasz smaki, np. prztworów roionych na zimę,
• dotykasz powierzchni, np. jesiennego liścia, kolców jeża

Opis wydarzenia powinien być dynamiczny. Opis sytuacji może zająć większość opowiadania. Ma tu miejsce przedstawienie wydarzenia - akcja, w której mają miejsce ruch i zmiany. Musi być w niej sporo czasowników, krótkich zdań, wykrzykników.

Część VI

dialog

KWESTIA I UZUPEŁNIENIE DIALOGOWE

Wprowadzanie dialogu

Dialog składa się z różnych zdań, za pomocą których możesz: oznajmić, stwierdzić - budując zdanie oznajmujące, rozkazać coś, zażądać czegoś - budując zdanie rozkazujące, zapytać o coś - budując zdania pytające, okazać uczucia, emocje - budując zdania wykrzyknikowe.

Kwestia - to wypowiedź bohatera, np. Idź tam!, Która godzina? Uzupełnienie dialogowe - służy do łączenia wypowiedzi postaci z narracją; jest to wypowiedź narratora, która zapowiada lub objaśnia przytoczenie, określając reakcje rozmówców lub czynności towarzyszące samej rozmowie.

Dialog to rozmowa dwóch albo więcej osób. Kiedy zostaje zapisany, wpleciony w tok opowiadania, służy ożywieniu akcji i jej wzbogaceniu, bohaterowie stają się bliżsi i można lepiej ich poznać. Narrator nie omawia przebiegu danej rozmowy, ale przywołuje ją w jej oryginalnym brzmieniu.

zasady zapisywania dialogu

• Uzupełnienie dialogowe, które występuje po słowach bohatera, oddziel od samych słów myślnikiem. Wypowiedź też zacznij od myślnika, np.:
• - Kiedy wzeszło słońce? - zapytał bohater.

• Jeśli uzupełnienie dialogowe występuje przed słowami bohatera, wstaw po nim dwukropek, a samą wypowiedź rozpocznij od myślnika, np.:

Bohater zapytał: - Kiedy wzeszło słońce?

• Jeżeli uzupełnienie dialogowe wplatasz w środek wypowiedzi bohatera, oddziel je dwoma myślnikami, a samą wypowiedź poprzedź myślnikiem, np.:

- Nauka konnej jazdy - mówił Jacek - wymaga czasu i zapału. Dalszą część wypowiedzi bohatera po uzupełnieniu dialogowym zapisujesz małą literą, nawet wtedy, gdy jest to nowa myśl, lecz tego samego rozmówcy.

Część VII

WPROWADZANIE MONOLOGU WEWNĘTRZNEGO

Monolog wewnętrzny to wypowiedź, którą bohater kieruje do samego siebie. To zapis niewypowiedzianych myśli, marzeń, tego, co mamy w głowie. Ujmujemy go w cudzysłów!

Przykłady:

• "Nie znoszę dyra!" - wrzasnąłem w duchu, podczas gdy na jego widok usta rozciągnęły mi się w przymilnym uśmiechu.
• "Powinienem ją ratować! - myślałem rozpaczliwie na widok tonącej dziewczynki. - Może rzucić się do wody? Ale cóż mi z tego, skoro nie umiem pływać".

Część VIII

wyrażanie uczuć w dialogu

W dialogach i w narracyjnych fragmentach opowiadaniania powinieneś ujawniać:

• reakcje bohaterów na różne wypowiedzi i wydarzenia,
• przeżycia i uczucia różnych osób.

Tym razem możesz wyzwalać emocje w innych ludziach, np. budzić śmiech, lęk, odrazę, sympatię ... Uczynisz to za pomocą wyrażeń i zwrotów o charakterze emocjonalnym.

Budując wypowiedzi, pamiętaj, że możesz mówić:

• poufale,
• żartobliwie,
• oficjalnie,
• podniośle,
• potocznie,
• ironicznie (pogardliwie).

Część IX

zakończenie opowiadania

Zakończenie opowiadania powinno być zawsze oryginalne i ciekawe. Możesz zakończyć swoje wypracowanie na wiele sposobów, np.:

• monologiem wewnętrznym: "Przyrzekam sobie, że nigdy już nie włożę na nogi nart" - pomyślał Jacek,
• efektowną puentą: "Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe".

część X

rady i uwagi dla zdających egzamin

W swoim opowiadaniu umieścisz bohaterów lektury np. w nowej sytuacji, zmienisz bieg wydarzeń. Pamiętaj jednak, że musisz zachować realia charakterystyczne dla utworu - to oznacza, że np. nie możesz wyposażyć bohaterów w zachowania dla nich nietypowe lub w cechy, ktorych nie posiadają w książce.

W swoim wypracowaniu musisz wykorzystać co najmniej 6 spośród 10 elementów twórczych: czas wydarzeń, miejsce zdarzeń, elementy opisu (np. bohatera, przedmiotu, krajobrazu, przeżyć), elementy charakterystyki postaci, zwroty akcji, punkt kulminacyjny, puenta, monolog bohatera, dialogi postaci, retrospekcja.

Na egzaminie opowiadanie twórcze będzie zawsze związane z treścią lektury obowiązkowej wskazanej w poleceniu. To oznacza, że musisz wykazać się dobrą znajomością utworu.

Dziękuję!

Agnieszka Łazarek