Azja utrwalenie

Azja

kontynent kontrastów

Azja to największy kontynent na Ziemi. Jego powierzchnia wynosi 44,5 mln km2. Zwarty obszar lądowy leży w całości na półkuli północnej i rozciąga się od równika aż do wysokich, okołobiegunowych szerokości geograficznych północnych. Na półkuli południowej położonych jest wiele azjatyckich wysp, m.in. duża część Archipelagu Malajskiego. Azja leży też prawie w całości na półkuli wschodniej – jedynym obszarem Azji znajdującym się na półkuli zachodniej jest Półwysep Czukocki.

Wielkie kontrasty ukształtowania powierzchni

1

.

Najwyższy łańcuch górski na Ziemi – Himalaje; najwyższy punkt – Mount Everest ma 8850 m n.p.m. Na oznaczenie nazwy tego szczytu stosuje się też nazwy Czomolungma i Sagarmatha

Wielki rozległy obszar wyżynny w środkowej części Azji utworzony przez Tybet – najwyższą wyżynę na świecie (4–6 tys. m n.p.m.), Wyżynę Mongolską przechodzącą na północy w Wyżynę Środkowosyberyjską Pasy równoleżnikowo ułożonych młodych gór fałdowych otaczających tereny wyżynne biegnące w południowo zachodniej i środkowej Azji. Tylko na tym kontynencie występują szczyty powyżej 8 tys. m n.p.m., 10 z nich znajduje się w Himalajach, a 4 w Karakorum.

Najgłębsza depresja znajduje się w rowie Morza Martwego i sięga do ok. 403 m p.p.m. (w zależności od poziomu wody) Rozległe obszary nizinne: Nizina Zachodniosyberyjska oraz Nizina Turańska w Azji Centralnej. Wielkie znaczenie mają niziny uformowane przez rzeki. Należą do nich: Nizina Mezopotamska, Nizina Indusu, Nizina Gangesu i Nizina Chińska .

Duża liczba starych łańcuchów górskich leżących w północno wschodniej części Azji, np. Sajany, Góry Czerskiego, Ałtaj.

Himalaje

Morze Martwe

Kontrasty klimatyczne

Na południowych krańcach Azji i wyspach w pobliżu równika występuje klimat równikowy wybitnie wilgotny, w którym średnia roczna temperatura powietrza wynosi 26–27°C, a średnie opady roczne sięgają 2000 -2500 mm

Północne wybrzeże Azji leżące za kołem podbiegunowym północnym obejmuje klimat polarny, w którym klimatyczna zima trwa 9 -10 miesięcy, średnia roczna temperatura wynosi od –10°C do –15°C, a średnie opady roczne to tylko ok. 200 mm

2

W Azji Południowo Wschodniej i w Azji Południowej występuje klimat zwrotnikowy monsunowy, w którym latem padają obfite deszcze: średnia roczna suma opadów wynosi ok. 1700 mm

W Azji Południowo Zachodniej i w kotlinach leżących we wnętrzu Azji występuje klimat zwrotnikowy suchy, w którym średni roczny opad nie przekracza 150 mm

W kotlinie Daszt e Lut leżącej na Wyżynie Irańskiej pomiar satelitarny wykazał najwyższą temperaturę powietrza wynoszącą 70,7°Ctemperaturę powietrza wynoszącą 70,7°C

Najniższą temperaturę powietrza na obszarze zamieszkanym zanotowano w syberyjskiej wsi Ojmiakon na północnym wschodzie Azji, było to –71,2°C

Najwyższe opady atmosferyczne występują na południowych stokach Himalajów, np. w indyjskiej stacji Czerapundżi średnia roczna suma opadów wynosi ok. 11 500 mm

Wody powierzchniowe Azji

W poszczególnych regionach Azji zaznacza się duże zróżnicowanie przepływu wody w rzekach związane z nierównomiernym rozmieszczeniem opadów i rocznym przebiegiem temperatury powietrza. Rzeki mające swe dorzecza w zasięgu klimatu monsunowego różnią się zdecydowanie od rzek płynących w pozostałych regionach. Jako przykład może posłużyć najdłuższa rzeka Azji – Jangcy (6380 km), której źródła znajdują się na Wyżynie Tybetańskiej. Płynie ona ku wschodowi, odprowadzając wody do Oceanu Spokojnego. Jangcy ma wysokie stany wody przez cały rok, ale zdecydowanie najwyższe są one wiosną i latem. Górny odcinek jest wówczas zaopatrywany w wodę z topniejących śniegów i lodowców górskich. Z kolei odcinek środkowy i dolny otrzymuje obfite opady przynoszone przez letni monsun.

Podobne zasilanie wodne występuje w wielu innych rzekach Azji Południowo Wschodniej. Rzeki Azji Północnej należą do zlewiska Oceanu Arktycznego. Wielkimi rzekami w tym regionie są: Lena (4400 km długości), Ob (3650 km), Jenisej (3490 km). Ich dorzecza rozciągają się w zasięgu klimatu kontynentalnego chłodnego i polarnego. To powoduje, że przez 6 -7 miesięcy są one zlodzone, a najwyższe stany wód mają wiosną i latem, gdy topnieją śniegi i lody w obszarze źródłowym. Przeciwieństwem tych rzek jest sieć wodna we wnętrzu Azji na obszarze bezodpływowym. Występują tu rzeki okresowe. Wiele z nich uchodzi do bezodpływowych jezior, bagien lub ginie w piaskach pustynnych.

Kontrasty sieci azjatyckich wód powierzchniowych

3

Morze Kaspijskie – największy na świecie śródlądowy zbiornik z wodą słoną; Nizina Nadkaspijska i wybrzeża Morza Kaspijskiego to największy obszar depresji na świecie

Bajkał – najgłębsze jezioro na Ziemi; największy zbiornik słodkiej wody; najgłębsza kryptodepresja

kontrasty roślinne

4

Wiecznie zielone, wielopiętrowe i wielogatunkowe lasy równikowe w Azji Południowo Wschodniej

Tundra syberyjska z niską roślinnością krzewinkową w Azji Północnej

Tajga syberyjska – największy na Ziemi obszar lasów iglastych; małe zróżnicowanie gatunkowe drzew

Wieloletnia zmarzlina na północy Azji to obszar trwale zamarzniętego gruntu o grubości od kilku do kilkuset metrów. Lód gruntowy utrzymuje się tam bez przerwy od ostatniego zlodowacenia. Powierzchniowa warstwa wieloletniej zmarzliny rozmarza latem na głębokość od 0,5 m do 5 m. Nieprzepuszczalna warstwa niżej zmarzniętego gruntu powoduje powstanie bagnistych terenów. Wyrastają na nich poprzechylane w różne strony ze względu na grząskie, niestatyczne podłoże drzewa tajgi, tworząc tzw. „tańczący las”. Występują też liczne problemy dla budownictwa, m.in. trzeba budować domy na długich, wpuszczanych głeboko w ziemię, palach, by uchronić je przed wtapianiem się w rozmarzający grunt.

Ciekawostka

Dziękujęza uwagę

Katarzyna Przeworska