Pieśń XXV

Pochwała Stwórcy i Jego dzieła w Pieśni XXV Jana Kochanowskiego

by Karolina Strógarek

1. Zapiszcie na karteczkach ten element otaczającego Was świata ( krajobraz, zjawisko, przyroda), za który chcielibyście podziękować. 2. Uzasadnijcie swój wybór. Dziękuję za..., ponieważ.....

Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary? Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary? Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie, I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie. Złota też, wiem, nie pragniesz, bo to wszytko Twoje, Cokolwiek na tym świecie człowiek mieni swoje. Wdzięcznym Cię tedy sercem, Panie, wyznawamy, Bo nad to przystojniejszej ofiary nie mamy. Tyś pan wszytkiego świata, Tyś niebo zbudował I złotymi gwiazdami ślicznieś uhaftował; Tyś fundament założył nieobeszłej ziemi I przykryłeś jej nagość zioły rozlicznemi. Za Twoim rozkazaniem w brzegach morze stoi, A zamierzonych granic przeskoczyć się boi; Rzeki wód nieprzebranych wielką hojność mają. Biały dzień, a noc ciemna swoje czasy znają. Tobie k'woli rozliczne kwiatki Wiosna rodzi, Tobie k'woli w kłosianym wieńcu Lato chodzi. Wino Jesień i jabłka rozmaite dawa, Potym do gotowego gnuśna Zima wstawa. Z Twej łaski nocna rosa na mdłe zioła padnie, A zagorzałe zboża deszcz ożywia snadnie; Z Twoich rąk wszelkie źwierzę patrza swej żywności, A Ty każdego żywisz z Twej szczodrobliwości. Bądź na wieki pochwalon, nieśmiertelny Panie! Twoja łaska, Twa dobroć nigdy nie ustanie. Chowaj nas, póki raczysz, na tej niskiej ziemi; Jedno zawżdy niech będziem pod skrzydłami Twemi!

Wysłuchajcie i przeczytajcie!

Dopasujcie przedstawione fotografie do poszczególnych cytatów.

Pieśń XXV

CYKL PIEŚNI

RODZAJ I GATUNEK LITERACKI

Utwór należy do liryki, a gatunkowo to pieśń. Ale ze względu na pewne dodatkowe cechy można ją uznać za specjalną odmianę pieśni, czyli hymn. Potwierdzają to: zbiorowy podmiot liryczny, szczególny adresat, którym jest Bóg, podniosły, uroczysty ton. Budowa pieśni - siedem zwrotek czterowersowych, pisanych trzynastozgłoskowcem, ze średniówką po siódmej sylabie. Rymy parzyste, żeńskie (aabb ccdd itd.).

Cykl utworów lirycznych, składający się z 49 pieśni zebranych w dwóch księgach – Księgi pierwsze oraz Księgi wtóre (osobne dzieło stanowi Pieśń świętojańska o sobótce). Powstawały przez ponad dwadzieścia lat we wszystkich okresach twórczości Jana z Czarnolasu. Pierwsze wydanie Pieśni ukazało się – już po śmierci autora – w roku 1586 w Krakowie.

Pieśń XXV

adresat

Podmiot liryczny

1. Bóg jest Panem całego świata, całej przestrzeni, wszystkich rzeczy i żywych stworzeń.

1. Podmiot liryczny jest zbiorowy, tzn. wypowiada się w imieniu całej zbiorowości, wszystkich ludzi (czasowniki w 1 os. lm. wyznawamy, nie mamy; zaimki – nas) .

2. Bóg jest Stwórcą, budowniczym, architektem świata, mędrcem, władcą i Panem wszystkiego, co stworzył.

VS

3. Jest też artystą, gdyż zadbał o to, by świat był piękny. Należy Mu się wdzięczność za tak doskonałe dzieło stworzenia.

2. Zwraca się do Boga w pieśni pochwalnej. Pyta Boga, jak człowiek mógłby Mu podziękować za liczne dobra, dary, które otrzymał.

4. W ostatniej strofie jeszcze raz pochwalona zostaje dobroć Boga, Jego łaska.

3. Prosi też Boga o dalszą opiekę.

Pieśń XXV

Środki poetyckie

personifikacje

epitety

metafory

pór roku – wiosna rodzi, lato chodzi, jesień daje owoce, zima budzi się; personifikacja morza, które boi się przekroczyć wytyczone granice.

hojne (dary), wdzięcznym (sercem), przystojniejszej (ofiary), wszytkiego (świata), złotymi (gwiazdami), nieobeszłej (ziemi), (zioły) rozlicznemi, Twoim (rozkazaniem), zamierzonych (granic), (wód) nieprzebranych, wielką (hojność), biały (dzień), (noc) ciemna, swoje (czasy), rozliczne (kwiatki), kłosianym (wieńcu), (jabłka) rozmaite, gnuśna (Zima), Twej (łaski), nocna (rosa), mdłe (zioła), zagorzałe (zboża), Twoich (rąk), wszelkie (źwierzę), swej (żywności), Twej (szczodrobliwości), nieśmiertelny (Panie), Twoja (łaska), Twa (dobroć), niskiej (ziemi), (skrzydłami) Twemi.

przedstawienie Boga jako artystę haftującego na firmamencie gwiazdy; nagość ziemi przykryta zioły rozlicznymi – ziemia jest jak kobieta, której nagość Bóg zakrywa ziołami.

anafora

powtórzenie tego samego wyrażenia w pierwszych dwóch wersach (Czego…/ Czego…).

Pieśń XXV

Obrazy poetyckie

III STROFA

VII STROFA

V STROFA

I ,II STROFA

IV STROFA

VI STROFA

Kontrast kosmos-ziemia, przestrzeń-materia.

Jesteśmy blisko ziemi

Portret Boga i jego mocy

Prośba o wieczną opiekę

Przemienność pór roku

Pejzaże mórz, oceanów i rzek

Porównaj poetycki opis stwarzanego przez Boga świata z odpowiednimi fragmentami biblijnej Księgi Rodzaju.

frag. Księga Rodzaju

Pieśń XXV

Dziękuję!

muzyka: Józef Świder, Jan Kochanowski - Czego chcesz od nas Panie

źródło inspiracji: http://aleklasa.pl/gimnazjum/c305-wiersze/piescn-xxv