Wprowadzenie do baroku

Barok - epoka przeciwieństw

https://epodreczniki.pl/a/przeczytaj/D38vZeCvx

22 kwietnia 2021

Wprowadzenie do epoki

Fontanna di Trevi

Powiązanie architektury i rzeźby z wodą oraz upozorowaną naturą Autor projektu: Niccolo Salvi

Baldachim nad konfesją św. Piotra w bazylice św. Piotra w Rzymie

Autor: Giovanni Lorenzo Bernini

Nazwa epoki

Czas trwania epoki w Polsce

Czas trwania epoki w Europie

Barok - epoka przeciwieństw

Wprowadzenie do epoki

22 kwietnia 2021

Czas wojen i umacniania się absolutyzmu

W drugiej połowie XVI wieku panowały w Europie dwie sprzeczne koncepcje: tolerancja religijna i model monarchy absolutnego z jednej strony oraz przywrócenie ideałów chrześcijańskich i model państwa poddanego Rzymowi – z drugiej. Pierwszy pogląd był dziełem francuskiego prawnika Jeana Bodina, drugi reprezentowali jezuici z Roberto Bellarmino na czele. Drugiej koncepcji patronowały hasła: un Dieu, une foi, une loi, un roi (franc. jeden Bóg, jedna wiara, jedno prawo, jeden król) oraz cuius regio, eius religio (łac. czyja władza, tego religia). Sobór trydencki, zakończony w 1563 r., uzdrowił organizm Kościoła, jednak sam proces kontrreformacji był niejednolity i skomplikowany.

+ info

Barok - epoka przeciwieństw

Wprowadzenie do epoki

22 kwietnia 2021

Wydarzenia mające wpływ na kształt epoki baroku

WOJNA TRZYDZIESTOLETNIA

Jeden z najokrutniejszych konfliktów w dziejach, obejmujący swym zasięgiem niemal całą ówczesną Europę. Zaczął się od zamieszek między państwami protestanckimi a katolickimi na terenie Rzeszy Niemieckiej. Wyznający husytyzm Czesi rychło zbuntowali się przeciw katolickim Habsburgom; w roku 1620 pod Białą Górą ponieśli druzgocącą klęskę, w wyniku której utracili niezależność państwową na ponad dwieście lat. Kolejne państwa przyłączały się do wojny po jednej lub drugiej stronie, zawsze przyczyniając się do cierpień ludności cywilnej, pustosząc ogromne obszary Europy. Oblicza się, że u progu wojny Cesarstwo Niemieckie liczyło 16 milionów obywateli, a pod koniec – mniej niż 10 milionów. Spalone i doszczętnie zniszczone zostało około jednej trzeciej terytorium, w tym wiele bujnie rozwijających się uprzednio miast. Przyczyniło się to także do znacznego obniżenia się poziomu intelektualnego ludności. Wojnie położył kres pokój westfalski z roku 1648 – utwierdził on faktyczne rozbicie cesarstwa.

+ info

Barok - epoka przeciwieństw

Wprowadzenie do epoki

22 kwietnia 2021

Wydarzenia mające wpływ na powstanie epoki

Absolutyzm we Francji

Druga połowa wieku XVII to okres potęgi Francji. Absolutyzm rozwijał się już od początku wieku, od czasu rządów Ludwika XIII, ale apogeum osiągnął za czasów Ludwika XIV, zwanego Królem Słońce. Król traktowany był jako nieomylny namiestnik Boga – od Boga bowiem pochodzić miała jego władza. Wszelkie formy sprawowania władzy przez reprezentantów narodu (Stany Generalne) były stopniowo ograniczane, w czym królowi dzielnie pomagali chciwi władzy politycy: kardynałowie Richelieu i Mazarini. Wywierali oni niesłychanie silny wpływ i na króla, i na politykę państwa, piastując funkcje pierwszych ministrów. Powoływano wprawdzie i innych ministrów, ale nie odgrywali oni praktycznie żadnej roli, całkowicie zależni od woli kardynałów i króla. Ci zaś dbali przede wszystkim o własne interesy i bogactwa. Dwór królewski olśniewał coraz większym przepychem, ale prości ludzie zatrważająco ubożeli. Taki sposób sprawowania władzy odbierał narodowi wszelki wpływ na losy państwa, przyczyniał się do eksploatacji stanów najniższych i z czasem powodował coraz większe niezadowolenie Francuzów. Minie jeszcze dużo czasu, zanim ośmielą się oni zbuntować przeciw namaszczonemu boskim posłannictwem królowi.

+ info

Barok - epoką przeciwieństw

https://epodreczniki.pl/a/reforma-katolicka/DnfI7DiD1

Wprowadzenie do baroku

22 kwietnia 2021r.

Wydarzenia mające wpływ na powstanie epoki

Kontrreformacja

W latach 1545–1563 w Trydencie obradował sobór powszechny, który podjął wiele decyzji mających przyczynić się do ochrony interesów Kościoła, a także wpłynąć na szerzenie „jedynej prawdziwej wiary” – katolickiej. Sobór uznał, że tolerancja religijna jest niemożliwa, że stanowi powód zamętu i upadku norm moralnych, zatem należy uczynić wszystko, aby rozwijała się jedna tylko religia. Trybunał Inkwizycji, specjalny kościelny sąd, surowo tropił wszelkie odstępstwa od wiary katolickiej i równie surowo karał heretyków. Ograniczono bardzo wolność słowa, tworząc Indeks ksiąg zakazanych. Dzieło, które się na nim znalazło, jako nieuznawane przez Kościół, nie mogło być rozpowszechniane. Przestano myśleć o reformie samej wiary – przeciwnie: zagrożony Kościół tym bardziej podkreślał niepodważalność dogmatów i wszelkich przepisów, np. nakazywał bezwzględne przestrzeganie celibatu przez księży.

Francisco Rizi, Inkwizycja Autodafé na Plaza Mayor w Madrycie, 1683

Barok - epoka przeciwieństw

22 kwietnia 2021 r.

Wprowadzenie do epoki

O baroku na You Tube

Barok - epoką przeciwieństw

Wprowadzenie do epoki

22 kwietnia 2021 r.

Barokowe sprzeczności

Kartezjusz

Pascal

• FILOZOFIA

Różnorodność wyznań

Kontrreformacja, nietolerancja religijna

RELIGIA

Metafizyka

Sensualizm

STOSUNEK DO ŚWIATA

Mieszanie wątków biblijnych z mitologicznymi

Przepych, bogactwo, ekspresja uczuć, niepokój, asymetria

SZTUKA

Barok - epoka przeciwieństw

22 kwietnia 2021 r.

Wprowadzenie do epoki

Porównanie renesansu i baroku

Renesans

• Człowiek w centrum myśli,
• radość życia – potężny pan natury; nauka, wykształcenie, wszechstronność;
• harmonia w filozofii i sztuce; mimetyczność sztuki (naśladownictwo);
• humanizm, sława, piękno świata i życia jako motywy literatury;
• szacunek dla wiedzy i talentu;
• rozwój gospodarki, handlu, przemysłu oraz roli pieniądza, bogacenie się ludzi.

Barok

• Bóg w centrum, człowiek jako kruszyna w kos­mosie,
• powrót wiary w jedyną potęgę Boga, zwątpienie w doczesne wartości;
• religijność, metafizyka, mistycyzm;
• wyrażanie uczuć w sztuce;
• dysharmonia, niepokój, niepewność; ekspresjonizm sztuki;
• przemijanie, szatan, śmierć, vanitas (marność) – motywy sztuki i filozofii;
• wojny, zarazy, głód, śmierć, zastój – spadek demograficzny.

Renesans vs barok

Barok - epoka przeciwieństw

Wprowadzenie do epoki

22 kwietnia 2021 r.

BAROK w Polsce - dwa główne nurty: 1. Dworski:

• kultura dworów królewskich i magnackich;
• kosmopolityzm – autorytetem dwory Europy, nie własna tradycja;
• rozwój poezji dworskiej; spektakle teatralne odgrywane na scenach dworskich;
• tematyka poezji – miłość, erotyka, zmysły, flirt;
• cel sztuki – rozrywka, popis kunsztem poetyckim, szokowanie; wzorowanie się na modach zagranicznych w obyczajowości stroju; moda na marinizm – pisanie w konwencji włoskiego poety Marina (konceptyzm);
• moda na posługiwanie się francuszczyzną;
• poeci: Jan Andrzej Morsztyn, Daniel Naborowski, Hieronim Morsztyn.

2. Ziemiański – sarmacki:

• kultura polskiej szlachty ziemiańskiej powstająca w ziemiańskich dworach;
• mit o pochodzeniu szlachty polskiej od starożytnych Sarmatów; wiara w potęgę Rzeczypospolitej;
• pogarda dla obcych kultur;
• przywiązanie do tradycji narodowej; pielęgnacja tradycji w stroju i obyczajach;
• głoszone wartości: miłość ojczyzny, wiara katolicka, wolność szlachecka;
• rozwój poezji i pamiętnikarstwa;
• typowe tylko dla Polskiej kultury: portret trumienny i portret sarmacki;
• twórcy sarmatyzmu: Wacław Potocki (poezja), Jan Chryzostom Pasek (pamiętniki).

Barok - epoka przeciwieństw

Wprowadzenie do epoki

22 kwietnia 2021 r.

Dziękuję za uwagę Elżbieta Zapalska