katarynka klasa 5 - świat przedstawiony

Temat: Z wizytą u pana mecenasa i niewidomej dziewczynki - analiza świata przedstawionego

Spotkanie z lekturą i jej autorem - wizyta druga

"Katarynka"Bolesław Prus

Uważnie przeczytaj! Nie notuj! Nacocbezu: - znam fakty z biografii Bolesława Prusa, - znam treść utworu "Katarynka", - omawiam elementy świata przedstawionego, - wskazuję w utworze bohaterów głównych i drugoplanowych.

Słów kilka o autorze i epoce, w której tworzył.

Ciekawostki z życia pisarza

BOLESŁAW PRUS: - naprawdę nazywał się Aleksander Głowacki, - żył w latach 1847-1912, - był przedstawicielem epoki, która nosi nazwę pozytywizm, - w wielku dziesięciu lat został sierotą, jego rodzice zmarli (wychowywała go najpierw babcia, potem ciotka, a potem starszy brat, następnie wuj), - jego pasją była matematyka, - brał udział w powstaniu styczniowym (1863 r.), - aby się utrzymać pracował jako: guwerner (nauczyciel i wychowawca dzieci w dawnych, zamożnych domach) i korepetytor, fotograf, uliczny mówca, ślusarz, dziennikarz, - najbardziej znane utwory, które napisał to powieści: Lalka, Faraon, nowele: Antek, Katarynka, Z legend dawnego Egiptu.

Aleksander Głowacki - prawdziwe imię i nazwisko

Co to pozytwizm?

Informacje, które przydadzą Ci się w przyszłości.

Bolesław Prus - pseudonim literacki

Zabieram Was w podróż do drugiej połowy XIX wieku, do kamienicy przy ulicy Miodowej w Warszawie. Tam mieszka między innymi pan Tomasz, który nie cierpi dźwięków katarynki. Pewnego dnia do kamienicy wprowadzają się nowi lokatorzy i życie pana Tomasza nabiera innych dźwięków...

katarynka

Katarynka to przenośny instrument. W jej obudowie znajduje się mechanizm - wałek melodyczny nabijany kolcami - wprawiany w ruch za pomocą ręcznej korby. W XIX w. katarynki cieszyły się ogromną popularnością. Grajkowie muzykujący na miejsdkich podwórkach, wiejskich zabawach i jarmarkach często nosili ze sobą małpki lub papugi, które wyciągały karteczki z wróżbami.

posłuchaj

Słyszałeś kiedyś dźwięk katarynki? Zobacz i posłuchaj. Jednocześnie zastanów się czy to przyjemny dźwięk? Czy zdenerwowanie pana Tomasza było uzasadnione? https://www.youtube.com/watch?v=tmfCG6uWzTk

ul. Miodowa

W ramach ciekawostki chcę Ci powiedzieć, że nazwę ulica zwadzięcza piekarzom z Torunia, którzy osiedlili się tam w XVI wieku.

Słów kilka o lekturze.

Ku przypomnieniu... elementami świata przedstawionego są:

miejsce akcji

układ zdarzeń

czas akcji

Analiza świata przedstawionego.

bohaterowie

WNIOSEK

Czas akcji jest bliżej nieokreślony. Możemy się jedynie domyślać, że zdarzenia rozgrywają się w II połowie XIX w.

Bolesław Prus opisywał zdarzenia, których mogł być świadkiem lub o których czytał w prasie,czy słyszał od znajomych. Opowiadał o czasach sobie współczesnych.

wskazówka nr 2

Sposób spędzania wolnego czasu. " (...) przesiadywał w gabinecie od podwórza. Tam czytywał książki, pisywał listy albo przeglądał dokumenty znajomych, którzy prosili go o radę. A gdy nie chciał forsować [ męczyć] wzroku, siadał na fotelu naprzeciw okna i zapaliwszy cygaro zatapiał się w rozmyślaniach." Czy współcześnie tak spędzamy wolny czas?

wskazówka nr 3

Nazwiska pojawiające się w tekście. "(...) zatrzymywał się przed wystawą Mieczkowskiego*, oglądał fotografie Modrzejewskiej** " * Mieczkowski - Jan żył w latach 1830 - 1889, był fotografem i właściciel zakładów fotograficznych w Warszawie. ** Modrzejewska - Helena żyła w 1840 - 1909, była jedna z najwybitniejszych polskich aktorek.

wskazówka nr 1

Sposób ubierania się pana Tomasza "Jegomość miał twarz rumianą, szpakowate faworyty* i siwe, łagodne oczy. Chodził pochylony, trzymając ręce w kieszeniach. W dzień pogodny nosił pod pachą laskę; w pochmurny — dźwigał jedwabny parasol angielski." *faworyty - bokobrody, rodzaj zarostu u mężczyzn Czy dzisiejsi panowie noszą takie fryzury?

Czas akcji

wskazówka nr 4

Daty pojawiające się w tekście. "Obywatel X w roku 1872 zapisał swemu siostrzeńcowi folwark, a w roku 1875 — synowcowi kamienicę. Synowiec twierdził, że obywatel X był wariatem w roku 1872, a siostrzeniec dowodził, że X oszalał dopiero w roku 1875. Zaś mąż rodzonej siostry nieboszczyka składał nie ulegające wątpliwości świadectwa, że X i w roku 1872, i w 1875 działał jak obłąkany, a cały swój majątek jeszcze w roku 1869, czyli w epoce zupełnej świadomości, zapisał siostrze."

wskazówka nr 2

"Około Kapucynów dotykał pobożnie ręką kapelusza i przechodził na drugą stronę ulicy, ażeby zobaczyć u Pika, jak stoi barometr i termometr, potem znowu zawracał na prawy chodnik, zatrzymywał się przed wystawą Mieczkowskiego, oglądał fotografie Modrzejewskiejm — i szedł dalej."

wskazówka nr 3

"Pan Tomasz trzydzieści lat chodził ulicą Miodową (...)"

wskazówka nr 1

"Na ulicy Miodowej co dzień około południa można było spotkać jegomościa w pewnym wieku, który chodził z placu Krasińskich ku ulicy Senatorskiej."

Miejsce akcji

WNIOSEK

Miejsca akcji to kamienica w Warszawie przy ulicy Miodowej, a w szczególności mieszkanie pana Tomasza oraz mieszkanie niewidomej dziewczynki.

wskazówka nr 4

"Ale od św. Jana, staruszkę, już bardzo zgrzybiałą i wcale zasobną, pomimo jej kłótliwego usposobienia, wzięli na wieś krewni, a do lokalu sprowadziły się dwie panie z małą, może ośmioletnią dziewczynką." UWAGA! Tu znajdujemy również informację o czasie akcji "od św. Jana" czyli od imienin Jana, które obchodzi się 24 czerwca.

drugoplanowi

- kataryniarz, - mama dziewczynki

epizodyczni

- stróż Kazimierz, - stróż Paweł, - lokaj mecenasa, - przyjaciółka matki* * W tamtych czasach bardzo często ludzie wynajmowali pokoje z osobami niespokrenionymi. Dzięki temu dzieli koszty czynszu i wydatki na mieszkanie i życie. Informacja o tym, że niewidoma dziewczynka mieszkała z mamą i jej przyjaciółką świadczy o tym, że były one bardzo biedne.

główni

- pan Tomasz, - niewidoma dziewczynka

Bohaterowie

WNIOSEK

To, że nasi bohaterowie nie mają nazwisk czy imion, nie znaczy, że autor nie miał pomysłu jak ich nazwać. Był to zabieg celowy. Często stosowany w literaturze po dziś dzień. Chodzi o to, by zwrócić uwagę czytelnika, na to że opowiedzina historia może doczyczyć wielu osób, jest ona aktualna niezależnie od czasu, miejsca i postaci.

Jak to było po kolei? Ułóż plan wydarzeń.

Plan wydarzeń

wskazówka nr 2

"Ale od św. Jana, staruszkę, już bardzo zgrzybiałą i wcale zasobną, pomimo jej kłótliwego usposobienia, wzięli na wieś krewni, a do lokalu sprowadziły się dwie panie z małą, może ośmioletnią dziewczynką."

wskazówka nr 3

"Pan Tomasz trzydzieści lat chodził ulicą Miodową (...)"

wskazówka nr 1

"Pan Tomasz był wszystkim rad, a widząc w zwierciadłach, że czoło przerosło mu już ciemię i sięga w tył do białego jak śnieg kołnierzyka, coraz częściej przypominał sobie, że bądź co bądź trzeba się ożenić."

Narrator

WNIOSEK

Narrator, który występuje w utworze jest trzecioosobowy i wszechwiedzący, zaznaczający swój dystans żartobliwymi uwagami.

wskazówka nr 4

"Następnie wziął kalendarz, wyszukał w nim listę lekarzy i zapisał na kartce adresy kilku okulistów. A że kataryniarz odwrócił się teraz do jego okna i za jego dziesiątkę począł przytupywać i wygwizdywać jeszcze głośniej, co już okrutnie drażniło mecenasa, więc zabrawszy kartkę z adresami doktorów wyszedł mrucząc."

Czas na notatkę.

Temat: Z wizytą u pana mecenasa i niewidomej dziewczynki - analiza świata przedstawionego

Przepisz uważnie i estetycznie poniższe informacje do zeszytu! 1. Bolesław Prus to pseudonim literacki Aleksandra Głowackiego. Jest pisarzem epoki pozytywizmu, epoki z II połowy XIX w. Autorem nowel: „Katarynka”, „Kamizelka” i powieści : „Lalka”, „Faraon”. 2. Czas akcji jest bliżej nieokreślony . Jest to na II połowa XIX w. (czasy współczesne autorowi). 3. Miejsce akcji to kamienica przy ul. Miodowej w Warszawie. 4. Bohaterowie:a) pierwszoplanowi: pan Tomasz, niewidoma dziewczynka,b) drugoplanowi: kataryniarz, mama dziewczynki,c) epizodyczni: stróż Kazimierz, stróż Paweł, lokaj mecenasa, przyjaciółka mamy. 5. Plan wydarzeń: 1. Relacja narratora o losach bohatera: 2. Sprowadzenie się nowych lokatorek do mieszkania naprzeciwko okien mecenasa. 3. Obserwowanie niewidomej dziewczynki. 4. Analizowanie akt sprawy spadkowej. 5. Reakcja mecenasa na dźwięk katarynki. 6. Ożywienie się dziewczynki pod wpływem instrumentu. 7. Zmiana decyzji pana Tomasza w sprawie kataryniarzy. 8. Przeglądanie adresów okulistów. 6. Narrator, jest trzecioosobowy i wszechwiedzący.

Ciekawostki dla chętnych

„Nie ma już katarynek i kataryniarzy” - poczytaj

"Katarynka" - film w reżyserii Stanisława Jędryki z 1967 r.- możesz obejrzeć