datadetox

Zure pribatutasuna, segurtasuna eta ongizatea hobekien sentitzen duzun moduan kontrolatzeko eman ditzakezun eguneroko urratsak.

Aldatu konfigurazioa zure datuak babesteko

Aurretik ezarritakotik atera

Zure smartphone-ko datuen kontrola hartu

1. Zure ate digitala itxi

1. Oraina bizi

1. Zure mugikorraren izena aldatu

2. Zuk erabakitzen duzu nor sartzen den

2. Diseinu-trikimailuak detektatu

2. Zure kokapen aztarna ezabatu

3. Jarri bigarren giltza

3. Zure trebetasunak komunikabideetan landu

3. Zure aplikazioak antolatu

4. Zaindu zure objektu digital baliotsuak

4. Entzun zaitzatela

4. Zure arrastroak murriztu

5. Mezua pasa

5. Zabal ezazu mezua

5. Zu eta beste pertsona batzuk desetiketatu

ALDATU KONFIGURAZIOA ZURE DATUAK BABESTEKO

Internet bidez partekatzen diren eta zure gailuan biltegiratzen diren zure "baliozko objektu digital" guztiez pentsatzen hasten zarenean, zer arrazoi izango zenuke horiek zure diru-zorroa edo giltzak balira bezala salbu ez mantentzeko?

Zure objektu digitalean sartu nahi duenari bidea oztopatzeko modu erraz bat dago: ez erabili asmatzea errazak diren pasahitzak.

Has gaitezen!

1. Zure ate digitala itxi

Pantaila blokeoa: zure gailura sartzeko erabiltzen duzun pasahitza, patroia, aztarna edo aurpegiko identifikatzailea zure gailuan sartu nahi duen norbaiten aurkako defentsarik onena da. Baina sartzeko modu asko daude, eta zaila izan daiteke jakitea zein komeni zaizun gehien.

Blokeo guztietatik, pasahitz luze, berri eta bakarrak (hau da, gauza baterako bakarrik erabiltzen dituzunak) dira seguruen eta indartsuenak. Horrek esan nahi du pasahitzak letra, zenbaki eta karaktere bereziak izan behar dituela.

1. Zure ate digitala itxi

Aldaketa txiki batek asko lagun diezazuke zure gailuaren gaineko kontrola izaten.

Demagun orain arte, mugikorra desblokeatzeko, zure hatza bakarrik pasatzen duzula ('swipe'). Zure segurtasuna hobetuz joan zaitezke pixkanaka zure mugikorrari pixkanaka pasahitz luze bat jarriz. Edo blokeo-patroi bat erabiltzen baduzu. Zergatik ez duzu luzeago eta konplexuago egiten? Zure PIN zenbakia 1234 da? Zergatik ez duzu dado bat 7 aldiz botatzen patroi bat ausaz eskuratzeko eta hori buruz ikasten?

Indartu zure pantaila-blokeoa

Ikas ezazu gehiago pantaila-blokeo seguruago bat sortzen klikatuz.

Itzuli hasiera orrira

2. Zuk erabakitzen duzu nor sartzen den

2. Zuk erabakitzen duzu nor sartzen den

Segurtasun pasahitzak sortzea erraza da. Oinarrizko urrats batzuk jarraitu behar dituzu besterik gabe.

Zure pasahitzak ezaugarri hauek izan beharko lituzke:

• Luzeak: gutxienez 8 karakterekoa edo, hobeto esanda, 16 eta 20 karaktere artekoa.

• Bakarrak: pasahitz desberdin bat orrialde eta kontu bakoitzerako.

• Ausazkoa: ez dezala jarraitu patroi logiko edo erraz bat. Pasahitz-sortzaileak erabilgarriak izan daitezke.

2. Zuk erabakitzen duzu nor sartzen den

Pasahitz sendo eta seguruek letra, zenbaki eta karaktere berezien konbinazioa erabiltzen dute. Batzuetan, orrialde edo tresnek ez dizute karaktere berezirik erabiltzen uzten (@#$%-=+ bezalakoak). Kasu hauetan, letren eta zenbakien konbinazio luzeak, gutxienez, pasahitz laburrak baino seguruagoak dira.

Aukera on bezala, zure pasahitzen kudeatzailea erabiltzea gomendatzen dizugu, zure pasahitzak sortu eta biltegiratzeko. Pasahitzen kudeatzailea, funtsean, zure sarbide-kredentzialak eta bestelako datu baliotsuak babesteko programa bat da. Segurtasun digitalaren arloan, 1Password eta KeePassXC aukerak gomendatzen dira.

Ikas ezazu gehiago pasahitz seguruagoak sortzeari eta pasahitzen kudeatzaileak erabiltzeari buruz klikatuz.

Sortu pasahitz seguruagoak eta indartsuagoak

Itzuli hasiera orrira

3. Jarri bigarren giltza

3. Jarri bigarren giltza

Bi faktoreren autentifikazioa (2FA) edo hainbat faktoreren autentifikazioa (MFA) konfiguratzeak esan nahi du norbaitek zure pasahitza aurkitzen badu, ziurrenik ez dituela sartzeko beharrezkoak diren gainerako faktoreak izango.

Begiratu gehien erabiltzen dituzun orrialdeen eta aplikazioen segurtasun-konfigurazioak, aukera horiek agertzen diren ikusteko. Hasi zure bankuko edo zure postako aplikazio garrantzitsuenekin, zure beste kontuetarako sarbidea berreskuratzeko ateak baitira.

3. Jarri bigarren giltza

Gomendioa: egiaztatzeko geruza bat aukeratzerakoan, bigarren bide bat aukeratu beharko duzu zure nortasuna baieztatzeko. Ez erabili SMS testu-mezurik mugikorra gal dezakezulako. Posta elektronikoa aukera fidagarriagoa izaten da.

Google:

Facebook:

myaccount.google.com

• Hasi saioa →

• Menua →

• Ezarpenak →

• Segurtasuna →

• Segurtasuna eta Saio hasiera →

• Bi urratsetan egiaztatzea →

• Bi urratsetan egiaztatzea

• Hasi

Itxi zure Ate Digitala

Ikasi gehiago gai honi buruz klikatuz.

Itzuli hasiera orrira

4. Zaindu zure objektu digital baliotsuak

4. Zaindu zure objektu digital baliotsuak

Gomendioa: ez ezabatu bakarrik, zure paperontzia eta aldi baterako artxiboak hustu!

Zure etxean objektu baliotsuak zaintzen dituzun bezala, Interneten gordetzen duzun informazioarekin gauza bera egitea gomendatzen dugu.

Garbiketak egitea primeran dator hobekuntza 'espres' batzuk egiteko. Bilatu horrelako informazioa zure postontzian edo zure kontuetan, eta ezabatu: NANaren kopiak, bankuko xehetasunak, osasun-aseguruak eta antzeko gauzak.

4. Zaindu zure objektu digital baliotsuak

Fitxategiak "hodeian" babestu edo disko gogor batean edo USB batean offline gordetzea zure erabakia da. Zure babesa edozein dela ere, ziurtatu hori ez galtzeaz eta ahaztuko ez duzun pasahitz seguru bat erabiltzeaz.

Babestu online biltegiratzen duzuna

Gehiago ikasi Interneten duzun informazioa babesteko moduari buruz klikatuz.

Itzuli hasiera orrira

5. Mezua pasa

5. Mezua pasa

Ahazteko erraza izan daitekeen arren, sareak zerbaitengatik du "sarea" izena. Pertsona guztiok sare desberdinen bidez gaude konektatuta, ez soilik sare sozialetako plataformetako "lagun" gisa, baita posta-kontaktuen eta Interneten partekatzen ditugun argazkien bidez ere.

Zure kontuak aseguratzen dituzunean, pasahitz sendoagoak erabiltzen dituzunean eta zure datuak garbitzen dituzunean, onura ez da zuretzat bakarrik, baizik eta zure ahaleginari esker konektatzen diren pertsona guztientzat ere.

5. Mezua pasa

Mezua pasa! Zure segurtasun digitala hobetzea oinarrizko urrats batzuei jarraitzea bezain erraza izan daiteke. Partekatu Data Detox hau zure ingurukoekin, eta lagundu zure ohiturak zentzu gehien duen moduan aldatzen.

Zure posta-kontuak eta sare sozialak garbitzen ari zarenean, ebaluatu zer gehiago deskargatu eta ezabatu dezakezun, zure lagunen eta lan egiten duzun pertsonen segurtasuna eta pribatutasuna zaintzen laguntzeko.

Urrats hauek funtzionatzen badute eta lasaitasuna ematen badizute, probatu klikatuz.

zaindu zure mugikorra

Itzuli hasiera orrira

Zer ikas lezake norbaitek zutaz zure telefono edo ordenagailura sarbidea izanez gero? Zer egin lezakete zure artxiboekin, kontaktuen zerrendarekin, sare sozialen profilarekin edo finantza-kontuarekin? Zer gertatuko litzateke norbaitek kontu horiek blokeatuko balizkizu?

INDARTU ZURE PANTAILA-BLOKEOA

Bizitza digitala zaintzea posta elektronikoan, hodeian edo nonbaiteko telefono-dorre batean bakarrik gertatzen dela dirudien arren, eskuetan dituzun gailuak babestea ere garrantzitsua da.

Zure gailuan blokeoa izateak beste edozer baino babes handiagoa ematen dizu. Eta zure ateetan jar ditzakezun sarrailak bezala, pantaila-sarraila batzuk beste batzuk baino eraginkorragoak dira. Ikus ditzagun zure gailuak seguruak direla ziurtatzeko zenbait urrats txiki.

Has gaitezen!

1. Blokeo bakoitzaren alde positibo eta negatiboak

PIN bidezko blokeoa

Pasahitz blokeoa

Hatz-aztarna eta iris bidezko blokeoa

Voice / FaceID

Patroi blokeoa

2. Erabaki zer datorkizun hobekien

Itzuli

Zure segurtasuna pixkanaka handituz joan zaitezke pasahitz luze bat konfiguratuz. 1234 PIN gisa erabili? Zer moduz dadoa zazpi aldiz bota eta PIN hori buruz ikasten baduzu?

2. Erabaki zer datorkizun hobekien

Denok hartu behar ditugu erabakiak gure gailuen segurtasunari dagokionez, inguratzen gaituzten eguneroko arriskuei buruz dakigunaren arabera.

Zer blokeo mota erabili beharko zenuke? Alternatiba desberdinak plantea itzazu:

Hausnartu

Aldaketa txiki batek zure gailuak seguruagoak izatea eragin dezake neurri handi batean.

3. Prestatu zaitez aldaketarako

Itzuli

3. Prestatu zaitez aldaketarako

Pantaila blokeatzeko prest zaudenez, ezarpenak aurkitu beharko dituzu telefonoan, tabletan edo ordenagailuan.

iPhone

Partekatu informazio hau! Hartzen dugun segurtasun-erabaki bakoitzak gure lana, etxea eta familia ere babesten baitu.

Itzuli

SORTU PASAHITZ SEGURUAGOAK ETA INDARTSUAGOAK

Online kontu guztietarako edo gehienetarako pasahitz bera berrerabiltzen ari zara? Pasahitz seguruak buruz ikasteko hain zailak izan daitezkeenez, baliteke behin eta berriz berrerabili behar izatea pasahitz berdina. Edo pasahitz sinpleak erabil ditzakezu, ahulak direnak.

Eta horrela pirateatzen dira kontuak. Hori ez da pirateriako kode edo trebetasun espezializatuengatik gertatzen. Pasahitz errazen bidez bakarrik gertatzen da.

Has gaitezen!

1. Pasahitz indartsu baterako gakoa: luzea, bakarra, ausazkoa

Zure pasahitzak luzeak, bakarrak, ausazkoak eta pasahitz zifratuen administratzaile batean biltegiratuak izan behar dira. Ikus dezagun horietako bakoitza zehatzago.

Ausazkoa

Luzea

Bakarra

Baliteke galdera hau egitea: "Baina nola gogoratu behar ditut ehunka pasahitz luze, bakar eta ausazkoak?!" Erabili pasahitz zifratuen administratzaile bat laguntza moduan.

2. Erabili pasahitz zifratuen administratzaile bat

Itzuli

2. Erabili pasahitz zifratuen administratzaile bat

Zure kontuak seguruago mantentzeko, ez erabili "gogoratu" edo "gorde pasahitz hau" funtzioak webgune batean edo zure nabigatzailean.

Idealki, pasahitzen administratzaile bat erabili behar duzu, pasahitz guztiak sortzeko eta biltegiratzeko. Pasahitzen administratzaile bat (hala nola 1Password eta KeePassXC, askotan segurtasun-adituek gomendatzen dutenak), funtsean aplikazio bat da, eta haren helburu bakarra zure saio-hasierako kredentzialak eta isilpeko beste datu batzuk babestea da.

Pasahitzen administratzaileek zifratze segurua eta beste segurtasun-neurri batzuk erabiltzen dituzte, hala nola "blokeoa" segurtasuna mantentzeko. Software honen beste onura bat da benetan ausazkoak diren pasahitzak sor ditzakeela zuretzat.

Itzuli

2. Erabili pasahitz zifratuen administratzaile bat

Aztertu zure pasahitz-trebetasun berriak: asma al dezakezu pasahitz-estrategia hauetatik zein den seguruagoa?

1- Pasahitzak maiz aldatu

B- Ez segurua

A- Segurua

Itzuli

2. Erabili pasahitz zifratuen administratzaile bat

2- Letra, zenbaki eta sinbolo berezien konbinazio bat erabili.

B- Ez segurua

A- Segurua

Itzuli

2. Erabili pasahitz zifratuen administratzaile bat

3- Pasahitzezko esaldi bat pasahitz baten ordez erabili.

B- Ez segurua

A- Segurua

Itzuli

2. Erabili pasahitz zifratuen administratzaile bat

4- Zure pasahitzak idaztea.

B- Ez segurua

A- Segurua

Itzuli

2. Erabili pasahitz zifratuen administratzaile bat

5- Garrantzi handiagoko edo txikiagoko lekuetarako pasahitzen "mailak" izatea.

B- Ez segurua

A- Segurua

3. Pasahitzen administratzaile bat erabiltzeko aholkuak

Itzuli

3. Pasahitzen administratzaile bat erabiltzeko aholkuak

Jarraian, pasahitz bat sortzeko zure bidea sinplifikatuko duen aholku gehigarri batzuk aurkezten dira.

3. Sortu pasahitz bat

1. Aukeratu bat

2. Instalatu

5. Indartu pasahitzak

4. Bildu eta biltegiratu

4. Aholku gehiago

Itzuli

4. Aholku gehiago

• Ez dituzu pasahitz guztiak batera aldatu behar! Denborarekin, erabiltzen duzun beste gune batera joaten zaren bakoitzean, aldatu zure pasahitza eta gorde zure pasahitzen administratzailean. Laster ikusiko duzu zure pasahitzen administratzailea erabiltzen ari zarela denbora guztian, eta zure kontu guztiak seguruago bihurtzen ari direla.

• Egiaztatu zure nabigatzaileak oraindik pasahitzak ez dituela gordetzen, eta esaiozu pasahitzak ez gordetzeko. Nabigatzaile gehienetan (Safari, Edge, Chrome, Firefox, Explorer, etab.), "Kudeaketa" edo "lehentasunak" estekan sartu behar zara, "pasahitzak" atalean. Han gordetako pasahitzak ezabatzeko aukera ere eman beharko lukete.

• Pasahitza ahaztu duzu edo leku batetik blokeatu dute? Ez dago arazorik. Erabili, besterik gabe, "Pasahitza ahaztu dut" aukera, eta gorde pasahitz berria zure administratzailean, berrezartzen duzunean.

Itzuli

Lapurrak, trollak, estortsiogileak, jeloskor ohiak eta sare sozialetara, erosketetara edo beste kontu pertsonal batzuetara sartu nahi duten beste pertsonak, erabiltzen duzun "ate nagusi" beretik sartzen dira: saio-hasieratik.

ITXI ZURE ATAL DIGITALA

Imajina ezazu zure Gmail kontua blokeatu dela. Edota zure Instagram kontuan argazki berriak igo direla zuk ezer egin gabe. Amazonetik faktura bat iristen zaizula, erosketarik egin gabe. Beldur sentsazioa zabaltzen da: ziur zaude zure kontua pirateatua izan dela. Baliteke hasieran hain agerikoa ez izatea kontua erasotua izan dela.

Gomendioa

Errepasa ditzagun zure "sarrerako atea" defendatzeko eta blokeatzeko modu sinple batzuk.

Has gaitezen!

INDARTU ZURE "BLOKEO" DIGITALAK: PASAHITZAK, AUTENTIFIKAZIO MULTIFAKTOREA, SEGURTASUN-GALDERAK ETA "HASI SAIOA ERABILTZEN..."

1. Aukeratu pasahitz sendo eta bakarra

sendoak

Garrantzitsua da pasahitz eta aukeratzea.

bakarrak

Litekeena da berrerabiltzen duzun edozein pasahitz, hirien izenenekin, izen arruntekin, kirol-taldeekin eta abarrekin zerikusia dutenak, delitugileek saioak hasteko erabiltzen dituzten zerrenda batean amaitzea.

2. Erabili pasahitzen administratzaile bat zure kontuak aseguratzeko

Itzuli

2. Erabili pasahitzen administratzaile bat zure kontuak aseguratzeko

Idealki, zure pasahitzak hain konplikatuak eta bakarrak izan behar dira, non zuk ere ezin dituzun buruz ikasi. Aldiz, horien jarraipena egiteko, pasahitz zifratuen administratzaile bat erabili behar duzu, adibidez, 1Password edo KeepassXC, zure pasahitzak biltegiratzeko.

3. Aktibatu bi faktoreren (2FA) edo hainbat faktoreren (MFA) autentifikazioa

Itzuli

3. Aktibatu bi faktoreren (2FA) edo hainbat faktoreren (MFA) autentifikazioa

Leku askotan, orain, pasahitz bat baino gehiago erabil dezakezu 'zu' zarela frogatzeko. Gune batek testu-mezu bat bidal diezazuke, deitu edo kanpoko aplikazio bat erabiltzeko eskatu, saioa hasten ari zaren egiaztatzeko.

Hau 2FA edo MFA bezala ezagutzen da

Lortu faktore anitzeko autentifikazioari buruzko informazio gehiago edo

Kontsultatu gehien erabiltzen dituzun guneen eta aplikazioen segurtasun-konfigurazioa, 2FA/MFA konfiguratu dezakezun ikusteko.

Two Factor Auth-en.

Authyn

Hasi garrantzitsuenekin

Gomendioa

4. Zure kontua berreskuratzeko galderak bilatu eta erantzunak isilpean gorde

Itzuli

4. Zure kontua berreskuratzeko galderak bilatu eta erantzunak isilpean gorde

Ahal duzunean, erabil itzazu kontuko segurtasun-galderak, beste pertsona batentzat asmatzea edo erantzunak aurkitzea ezinezkoa izango liratekeenak. Adibidez, "zein zen zure lehen eskolaren izena?"-ren erantzuna sare sozialei begira lor daiteke.

Beste aholku batzuk

5. Saia zaitez 'saioa Facebook bidez hasi' edo 'saioa Google bidez hasi' saihesten

Itzuli

5. Saia zaitez 'saioa Facebook bidez hasi' edo 'saioa Google bidez hasi' saihesten

Une honetan, gutako askok berehala beste aplikazio eta zerbitzu batzuk Facebook, Google, LinkedIn edo beste zerbitzuren batekin saioa hasteko botoi bat erabiliz irekitzen ditugu. Baina Google-ko edo Facebook-eko kontuak konektatzea zure etxera ate eta leiho gehiago gehitzea bezala da: funtsean, orain sartzeko modu gehiago daude, eta blokeatuta eduki behar dira.

Adi horrela lotu dituzun kontuei: atal bat egon behar da haientzat Google, LinkedIn, Facebook edo saioa hasteko erabiltzen ari zaren beste kontu baten 'segurtasuna' edo 'pribatutasuna' ezarpenean. Ezabatu nahi izanez gero ikusi adibide hau:

6. Sorbalda gainetik begiratu

Itzuli

6. Sorbalda gainetik begiratu

Kutxazain automatiko batean zordunketa-txartela erabiltzen duzunean, seguru asko PIN zenbakia ezkutatzen saiatuko zarela. Zure PIN zenbakia zure sorbalda gainetik begiratu dezateten pertsonengandik babesten duzun bezala, zure PIN zenbakiak edo pasahitzak zure telefonoan sartzen dituzunean ere gauza bera egin behar duzu. Lortu duzu! Pauso hauek jarraituz gero erasotzaileek ez dute aukerarik izango

Itzuli

ZAINDU ZURE OBJEKTU DIGITAL BALIOTSUAK

Merezi du pentsatzea zure datu pertsonal preziatuenak non gordeko dituzun eta nola babestuko dituzun.

Etxeko artikulu baliotsuak zaintzen dituzun bezala, gauza bera egin behar duzu birtualki biltegiratzen ari zaren informazioarekin, direla finantza-erregistroak, pasaportea eskaneatzea, helbideak edo telefono-zenbakiak. Zure kontuak babesten badituzu ere, zerbitzu-hornitzaileak batzuetan pirateatu egiten dira; beraz, ideia ona da online gordetzen duzun identifikazio- edo konfidentzialtasun-informazioaren kopurua mugatzea. Izan ere, datu horiek guztiak beste pertsona baten zerbitzarian daude, ez zure gailuan, eta, beraz, gutxiago kontrola dezakezu nor sar daitekeen datu horietara. Hitz egin dezagun linean daukazuna ordenatzeaz; modu honetan, baliozko objektu gutxiago egongo dira norbaitek lapurtu ditzan, zure kontuan sartzen badira.

Has gaitezen!

1. Udaberri garbia denboraldi bakoitzerako

Ezabatzeko edo babesteko garrantzitsuak diren datu motek harritu egin zaitzakete. Klikatu azpiko informazioak, horietako bakoitzak ezabatzea zergatik den garrantzitsua ikusteko.

Zure kontaktuak

Zerga-aitorpenak eta kreditu-txostena

ID profila

Zure bankutik, kreditu-txarteletik edo PayPal edo Venmo bezalako ordainketa-zerbitzuetatik datorren posta elektronikoa

Sare sozialen edo posta elektronikoaren kontu zaharrak

Zure laneko edo eskolako mezu elektronikoak

2. Nola egin garbiketa birtuala

Itzuli

2. Nola egin garbiketa birtuala

Sarean duzuna ezabatzeko edo mantendu nahi duzuna kontserbatzeko bi modu daude.

"Garbiketa sakona": Artxibatu, dena ezabatu eta berriro hasi

"Garbiketa puntuala": informazio espezifikoa bilatu

3. Ez bota bakarrik, zakarrontzia ere hustu!

Itzuli

3. Ez bota bakarrik, zakarrontzia ere hustu!

Posta elektronikoko kontuek eta beste webgune eta aplikazio batzuek, askotan, "zakarrontzi" bat izaten dute, denboraldi batez ezabatu dituzun gauzak gordetzeko. Hori lagungarria izan daiteke zerbait istripuz ezabatu baduzu.

Fitxategi konfidentzialak ezabatzen dituzunean, begiratu beti zakar karpeta. "Zakarrontzia hustu" edo "etengabe ezabatu" aukera egon daiteke: hori da bilatzen ari zarena.

Gogoratu

4. Euskarria hor dago, behar izanez gero

Itzuli

4. Euskarria hor dago, behar izanez gero

Webgune askok, hala nola Facebookek eta Instagramek, jarraibide batzuk dituzte zer egin eta norekin harremanetan jarri jakiteko, zure kontua edo beste norbaitena hartu dutela uste baduzu. Lagun bati eska iezaiozu txosten bat aurkezteko, zuk ezin baduzu. Aukerak 'Kontua' edo 'Laguntza zentroa' arloetan azalduko dira.

5. Kontu pixka batek asko laguntzen du

Itzuli

5. Kontu pixka batek asko laguntzen du

Balio birtualeko objektuak babestea ez da askoz zailagoa diru-zorroak edo giltzak babestea baino. Pasahitzak hobetzeak ere eragin handia izan dezake. Ez etsi, asko egin behar da eta!

Itzuli

Zure telefonoa zaintzeko modurik onena horri buruzko informazio gehiago lortzea da.

ZAINDU ZURE MUGIKORRA

Ordenagailu bat edo gailu adimendun bat bezalako beste edozein gailu baliagarrirekin egingo zenukeen bezala, kontua ez da soilik kanpoaldea zaintzea, baizik eta barrualdea zure inguruko informazioa erabiltzeko prestatuta dagoela ziurtatzea ere da kontua. Artikulu honetako urratsek zure telefono berria lantzen lagunduko dizute, hau babesteko.

Has gaitezen!

1. Fresh-pick

Zure telefono adimentsua berria (fabrikatzailearen zuzenekoa) edo bigarren eskukoa (aurretik beste norbaitek erabilia) al da? Bigarren eskukoa bada, aurreko aztarnak ezabatu nahiko dituzu, sistema guztiz berrabiaraziz. Sistema osoa ezabatu dela jakinarazi bazaizu ere, zuk zeuk egin beharko duzu, badaezpada ere.

iPhone

Oharra: Zure gailurako jarraibideak alda daitezke; beraz, egin bilaketa bat webgunean, zure telefonoan konfigurazio hori aurkitu ezin baduzu.

2. Datuen migrazioa

Itzuli

2. Datuen migrazioa

Zein sistema eragile (SE) erabiltzen zuen zure aurreko telefonoak eta zein da zure telefono berriak duena: IOS edo Android? Sistema eragile bera duten bi gailuren eta konpetentziako plataformen bi gailuren arteko migraziorako baliagarria izango da hori jakitea. Google-ek eta Apple-ek migrazio-zerbitzuak eskaintzen dituzte.:

iPhone

Nola egin dezakezu segurtasun-kopia bat? Jakin ala ez, litekeena da "hodeia" (Google Drive edo iCloud) erabiltzea zure argazki, dokumentu eta lehentasun guztien kopia bat egiteko. Hala bada, horrek telefono berri baterako transferentzia errazten du. Hala ere, zure erabakia da segurtasun kopia egitearena edo ez.

3. Aldaketarako haziak ereiten

Itzuli

3. Aldaketarako haziak ereiten

Orain, ikus ditzagun zure telefono berrian aztertu nahiko dituzun aukeretako batzuk, existentzia pribatuagoa eta seguruagoa sustatzeko.

1. Sartzeko kode bat konfiguratu

5. Blokeo-pantaila blokeau

6. Eguneratze automatikoak aktibatu

2. FDE baimendu, ahal bada

7. Zure telefonoaren izena kudeatu

3. Ziurtatu “Find My Phone” aktibatuta dagoela

8. Ahal bada, aurrez instalatutako aplikazioak desaktibatu

4. Segurtasun-kopiak ordenatu

Itzuli

3. Aldaketarako haziak ereiten

Zure telefono berria prestatu ondoren, baliteke zure aurreko telefonoarekin zer egin behar duzun galdetzea. Hemen badira urrats azkar batzuk behar bezala kentzeko.

1. Find My Phone-eko kontua deskonektatu
2. Berrezarri zure gailua. Gogoratu, pauso hauek zure mugikorreko argazki eta datu guztiak ezabatuko dituzte:

iPhone

3. Egiaztatu gailuak ongietorri-pantaila erakusten dizula, berrezartzeak funtzionatzen duela ziurtatzeko. 4.Produktu elektronikoak birziklatzeko zentro baten bidez erantzun, saldu edo beste pertsona bati eman.

Itzuli

ZURE SMARTPHONE-KO DATUEN KONTROLA HARTU

Zure bizitzari buruzko zure datuek zer adierazten duten pentsatzen jartzen bagara, ez dirudi gauza handia denik, baina horrela al da?

Arazoa da zer den zure datuekin gertatzen dena. Denborak aurrera egin ahala, gure intimitateari buruzko patroi digitalak argitara ateratzen dira: gure ohiturak, mugimenduak, harremanak, lehentasunak, sinesmenak eta sekretuak gure datuei, hala nola enpresei eta datu-agentziei, etekina ateratzen dietenen aurrean azaltzen dira.

Has gaitezen!

Gomendioa: Ez zenuke zure izena ozenki esango kafetegi, jatetxe edo aireportu batean sartzean. Mugikorrarekin ere ez duzu zertan egin behar.

1. Zure mugikorraren izena aldatu

Agian, uneren batean, zure mugikorrari "izen bat jarri" zenion Wi-Fi-a eta/edo Bluetooth-a konfiguratzeko. Izen hori, adibidez, "Isabelen mugikorra", konektatzen ari zaren Wi-Fi sareak administratzen dituzten pertsonek ikusteko moduan dago, eta Bluetooth-a gaituta badaukazu, Bluetooth-a gaituta duten pertsona guztiek ere ikus dezakete.

Mugikorraren izena alda dezakezu gutxiago identifikatzen zaituen beste batera, ukitu pertsonal hori galdu gabe. Gomendioa: Ez dakizu zure mugikorrari zein izen jarri? Pentsatu telebistako pertsonaiarik gogokoenaren izena edo erabili "ireki Sesamo" bezalako esaldi bat. Wi-Fi izena aldatu

1. Zure mugikorraren izena aldatu

Ikasi nola aldatu zure mugikorreko izena:

iPhone

Zure mugikorraren pribatutasuna hobetzeko aholku gehiago nahi dituzu? Ikas ezazu klikatuz

Zure gailuari Hasiera Berria ematen

2. Zure kokapen-aztarnak ezabatu

Itzuli hasiera orrira

2. Zure kokapen-aztarnak ezabatu

Ulergarria eta normala izan daiteke, adibidez, zure mapa-aplikazioek zure kokalekura sarbidea izatea. Baina harritu egingo lizuke zenbat app-ek duten baimena zure kokalekura sartzera jakiteak.

Zure kokapen-datuak informazio-zati aleatorioak baino ez direla diruditen arren, elkartzen eta aztertzen direnean, zuri buruzko xehetasun garrantzitsuak eman ditzakete: zure ohiturak, non bizi eta lan egiten duzun, zure gizarte-zirkuluarekin biltzea non gustatzen zaizun... Horregatik, enpresa eta datu-agentzia askok zure datuak lortu nahi dituzte.

2. Zure kokapen-aztarnak ezabatu

Zure app-baimenak berrikus ditzakezu eta lokalizazio- eta kokapen-zerbitzuak desgaitu.

Edo zure telefono osorako zure kokapena itzali dezakezu, behar ez duzunean noski. Horrela, zure bateriak gehiago iraungo dizu ere. Mapa batean zerbait bilatu edo eguraldi iragarpena ikusi nahi duzunean berriz aktibatu dezakezu, adibidez.

Identifikatu funtzionatzeko informazio hori eduki behar ez duten aplikazioak (joko-aplikazio horrek non nagoen jakin behar du?) eta, behar badute ere, edukitzea nahi ez dituzunak:

iPhone

iPhone

Google Maps-erako kokapen- edo lokalizazio-zerbitzuak eta Googleren beste kontu batzuk nola itzali jakiteko, klikatu

Atera Google zure bizitzatik

3. Zure aplikazioak antolatu

Itzuli hasiera orrira

3. Zure aplikazioak antolatu

Zure app-ek (sare sozialetako plataformak, eguraldiaren iragarpena, jokoak, etab.) zure datuak nahi dituzte... eta baliteke zuri buruzko informazio dezente biltzeko gai izatea.

Erabili ere egiten ez dituzun aplikazioak kentzea zure bizitza digitala desintoxikatzeko bultzada izan daiteke. Gainera, garbiketa batek espazioa liberatu dezake zure mugikorrean, ondorioz, zure datu mugikorren kontsumoa jaitsi eta bateriak gehiago irautea eragin dezake. Zure mugikorraren funtzionamendu orokorra hobetu ere egin dezake, ezabatzen dituzun aplikazioen arabera.

3. Zure aplikazioak antolatu

Gomendioa: Ordainketa-zerbitzu bat bada, ziurtatu bertan behera uzten duzula, etorkizuneko karguak saihesteko (ez dugu ezusteko kobrantzarik nahi!). Zerbitzuaren arabera, prozesua aldatu egiten da; beraz, begiratu Ohiko Galderen orrialdea, edo jarri harremanetan Bezeroaren Arretarekin, orientazio handiagoa emateko.

iPhone

Zure pribatutasuna babesteko orain arte erabili izan dituzun aplikazio eta nabegatzaileen alternatibak ezagutzeko klikatu.

Data Detox Kit-en Apps Alternatiboen Zentroa

Zure aplikazioak antolatzeko aholku gehiago nahi duzu? Probatu

Zure telefonoan aplikazioen garbiketa egin

Itzuli hasiera orrira

4. Zure arrastroak murriztu

4. Zure arrastroak murriztu

Zure mugikorraren nabigatzaileak informazio asko gordetzen du zure kokapenari buruz, zer bilatzen duzun, zein webgune erabiltzen dituzun... eta datu horiek beste pertsona eta erakunde batzuei eman diezazkieke.

Aldaketa batzuk eginez informazio horren zati bat kontrolatzeko aukera duzu. Mugikorrek, tabletek eta ordenagailuek instalatutako nabigatzaileekin etortzen dira, eta ez dute lehentasunik izaten gure pribatutasuna babesteko. Baina, zure web-jarduera lehenetsita duen nabigatzaile bat deskargatu eta erabil dezakezu, arakatzaileen aurka babestuz.

Zure pribatutasuna are gehiago handitzeko, "Addons eta hedatzaileak" izeneko elementu gehigarriak instala ditzakezu

4. Zure arrastroak murriztu

Iragarki espioiak eta arakatzaile ikusezinak blokeatzeko, instalatu uBlock Origin (Chrome, Safari eta Firefoxentzat) edo Privacy Badger (Chrome, Firefox eta operarentzat).

Ahal denean, eta web orriekin konexio seguruagoak egiteko, instalatu Safari erabiltzen baduzu eta antzeko funtzionalitate bat aukeratu nahi baduzu, konfiguratu zure nabigatzailea Google ez den bilatzaile bat erabiltzeko, adibidez,

HTTPS Everywhere

DuckDuckGo

Gainera, zure web nabigatzailea indartzeko moduak bilatzen dituzu? klikatu

Zure nabegatzailea indartu

5. Zu eta beste pertsona batzuk desetiketatu

Itzuli hasiera orrira

5. Zu eta beste pertsona batzuk desetiketatu

Noizbait parte hartu al duzu, irudi eta argitalpenetan etiketatzean, hurbileko pertsona bati buruzko datuak pilatzen?

Arindu zure datu-karga (eta zure gizarte-kontzientziako kargua), lagunei ahalik eta argazki eta argitalpen gehienak kenduz.

Mezua pasa! Animatu zure gertuko zirkulua (lagunak, senideak, laneko pertsonak) datu lurrunkor horien gaineko kontrola berriz hartzera. Gure ezaugarri digitalak gobernatzeko elkartzen bagara, hobeto lagun dezakegu gure bizitza digitalak desintoxikatzen.

Gainera, sare sozialetako profila berritu nahi baduzu klikatu

Zure Sare Sozialen profila berritu

Itzuli hasiera orrira

ZURE GAILUARI HASIERA BERRIA EMATEN

Zure telefono adimentsua enpresetara eta sareetara zabaltzen den datu-ekoizle nagusia da.

Baina ba al zenekien urrats batzuk egin ditzakezula argitaratzen duzun datu-kopurua murrizteko?

Has gaitezen!

1. Zure mugikorraren nabigazioa garbitu

2.- Zure nabigatzailearen nabigazio pribatua erabili:

1.- Ezabatu zure nabigazio-historia:

iPhone

iPhone

4.- Pribatutasuna lehenetsia ez daukan bilaketa-motor bat erabiltzen baduzu, aldatu hau hobetuko duen bilaketa-motor batera, DuckDuckGo adibidez.

3.- Bai iPhone eta bai Androidentzat, Firefox Focusek nabigazio pribatua modu lehenetsian erabiltzen du, iragarkien blokeoa ere gehituta dator.

2. Gelditu guztientzat doan ematen dituzun kokapen-datuak

Itzuli

2. Gelditu guztientzat doan ematen dituzun kokapen-datuak

Zure kokapenari buruzko datuekin zenbat deskubritu daitekeen ikusteko, joan zure kokapen-historiara:

iPhone

Nahiz eta horiek ausazko informazio-zatiak baino ez direla irudi dezakeen, oro har, hori nahikoa izan liteke norbaitek zuri buruzko istorio bat egin ahal izateko, baita zer motatako pertsona zaren jakiteko ere.

3. Beste kokapen-aztarnak ezabatu

Itzuli

3. Zure kokapen-aztarnak ezabatu

Ukatu kokapen-baimenak benetan behar ez dituzten aplikazio guztiei:

iPhone

Historia garbi baterako, zure kokapen-historia ezabatu:

iPhone

4. Eguneratu eta berritu

Itzuli

4. Eguneratu eta berritu

Lortu duzu! Zure telefonoa garbi eta distiratsu dago orain.

Nahiz eta orain arte desintoxikazio pauso handiak eman, badira noizean behin berrikustea merezi duten bi gauza. Sartu eta ezabatu aldizka zure nabigazio-historia eta kokapena. Gainera, aplikazio berri bat deskargatzen duzun bakoitzean aplikazioaren baimenak zaindu beharko dituzu, zuri buruzko informazioa partekatzen ari ez direla ziurtatzeko.

Isildu telefonoa, lasaitu burua

Mezua pasa!

Itzuli

GOOGLE ATERA ZURE BIZITZATIK

Ia guztiok Googleren produkturen bat erabiltzen dugu gutxienez ("Googleen bilatuko dut"), baina benetan nahi al dugu enpresa batek gure jardueraren zati handi bat eskuratzea?

Zure moduko pertsona batzuek, Google-ren erabilera mugatzen dute beren bizitzetan. Eta urrats gutxi batzuetan, zuk ere nabarmen murriztu dezakezu Google elikatzen duten datu kopurua. Google-ren murrizketa horren helburua hau da: produktuekiko mendekotasuna eta datuen kontsumoa mugatzea!

Has gaitezen!

1. Berriro hasi

Plataforma askok ez bezala, Google-k aukera ematen dizu zuri buruz biltzen ari den informazioa ikusteko.

Urrun garbitu

Gertakariei aurre egin

Primeran! Orain historia ezabatu duzula, etorkizunean Google-ko arrastoa txikitzen has zaitezke.

2. Azterketa bat lortu

Itzuli

2. Azterketa bat lortu

Google-k pribatutasun-kontrol bat eskaintzen du, aldizka egin dezakeena (adibidez, 3-6 hilabetean behin). Bere azterketa desberdina izango da eta hau erabiltzen dituzun produktuen arabera izango da, baita zure kontura beste gailu batzuk konektaturik dituzun ala ez, adibidez.

Pribatutasun-kontrola

Eta ez ahaztu saioa itxi behar duzula!

3. Kokapen-aztarnak kendu

Itzuli

3. Kokapen-aztarnak kendu

Zure telefono adimentsuan kokapen-zerbitzuak desaktibatzen saiatu bazara ere, Google-ko zerbitzuak erabiltzen badituzu baliteke pixka bat gehiago sakondu behar izatea. Has gaitezen Google Maps aplikazioarekin:

Orain konfiguraziorik zabalena ikus dezagun eta Google-ko produktu guztietarako itzalia dagoela ziurtatu:

4. Tresna bat ordezkatu

Itzuli

4. Tresna bat ordezkatu

Google-ko produktuak erabiltzen jarraitzeak Google-ri datuak ematen jarraitzea esan nahi du. Datu-bizimodu orekatuagoa izateko, garrantzitsua da erabiltzen dituzun zerbitzuak dibertsifikatzea.

Pribatutasunera bideratuta probatu ditzakezun tresna asko daude:

Tresnak

Primeran! Google-ren kontua garbi dago, fresko, eta jada ez du egiten duen guztiaren jarraipenik!

Itzuli

ZURE TELEFONOAN APLIKAZIOEN GARBIKETA EGIN

Zure aplikazioek zure telefonoak sortzen dituen datu adina sortzen dituzte, gehiago ez badira.

Zenbat eta aplikazio gehiago izan, orduan eta informazio gehiago izango duzu zuri buruz, eta ondorioz, enpresa gehiagok izango dute datu horiek eskuratzeko aukera.

Desintoxikazioaren zati honetan, azkenean, zure datuak biltzen aritu diren aplikazio gutiziatsu horietako batzuk kentzeko aukera izango duzu: zure mezuak arakatzen aritu den sare soziala, zure kokapena transmititzen ari den ligatzeko aplikazioa edo zure kontaktuetara sartu nahi duen jokoa, batzuk izendatzearren.

Has gaitezen!

1. Hurbilagotik begiratu

Noizean behin aplikazioen garbiketa egitea garrantzitsua da, bereziki inoiz erabiltzen ez dituzun aplikazioak direnean eta behar baino datu gehiago biltzen dituztenean. Zer aplikazio gorde eta zein ezabatu erabakitzeko, begiratu hurbilagotik zer daukan. Hasteko, maiz erabiltzen duzun aplikazio batekin hasi eta galdera hauek egin:

Galderak

Galdera horiek erantzuten joan ahala, aplikazioarekin geratu edo ez erabakitzeko erraztasuna izango duzu.

Zein datu bil daitezkeen jakiteko, kontsultatu:

Data Detox Digest: APP Edition eta Who 's the Third Wheel in Your Dating Life?.

2. Nahi ez diren aplikazioak garbitu

Itzuli

2. Nahi ez diren aplikazioak garbitu

Sare sozialen, jokoen eta meteorologien aplikazioak zure datuetan interesatutik daude... eta baliteke horietako asko biltzen aritzea. Inoiz erabiltzen ez dituzun aplikazio horiek zure telefonotik kentzea zure “ni” digitala desintoxikatzeko modu boteretsua izan daiteke. Gainera, ordenatzeak ere zure telefonoan lekua askatzea, datuen erabilera murriztea eta bateriaren iraupena handitzea ere ekar dezake. Honek, aplikazioaren arabera, mugikorraren errendimendu orokorra ere areagotu dezake.

Itzuli

2. Nahi ez diren aplikazioak garbitu

Dagoeneko erabili nahi ez duzun aplikazio baterako kontu bat ireki baduzu, itxi ezazu konfigurazioan edo profilean sartuz eta kontua ezabatzeko edo ixteko aukera hautatuz. Gainera, zerbitzuari mezu bat bidal diezaiokezu zure datuak ezabatzeko eskatuz, eta, ondoren, erabiltzen ez dituzten aplikazioak edo datu-gutiziatsuegiak direnak ezaba ditzaten eskatu. Datuak puzten baino ez dabiltzate.

Ezabatu/desinstalatu

Erabiltzen duzun edozein aplikaziori buruz egin dezakezun galdera bat hau izan daiteke:

benetan informazio hori eskuratzea behar al du?

Itzuli

2. Nahi ez diren aplikazioak garbitu

Aplikazioak funtzionatzeko behar ez duen edozein baimen desaktibatu dezakezu. Oharra: aplikazioko baimen gehiegi itzali zenituela konturatzen bazara, nahi duzunean erraz alda ditzakezu.

iPhone

Zure aplikazioek behar ez dituzten baimenen kopuruak harritu egingo zaitu!

3. Aplikazio pribatuekin bete ezazu

Itzuli

3. Aplikazio pribatuekin bete ezazu

Aplikazioak garbitzea positiboa da zure datuetara sarbidea duten enpresen kopurua murrizteko. Baina orain itzul gaitezen galdera honetara: "Ba al dago alternatiba hoberik?" Aplikazio asko daude antzeko funtzioak dituztenak, baina zure datuekin dirurik irabazten ez dutenak. zenbait gomendio aurki ditzakezu Erabiltzen dituzun tresnak ordezkatzea aspergarria iruditzen bazaizu, batekin edo birekin hasi. Hasteko, begiratu zure nabigatzailea: Firefoxekin edo beste zerbitzu pribatuagoren batekin ordezka dezakezu?

Aplikazio alternatiboen zentroan

4. Eguneratu eta berritu

Itzuli

4. Eguneratu eta berritu

Ohitu zaitez hilabete gutxi batzuetan zure aplikazio bilduma berrikustera. Halaber, aplikazio berri bat instalatzen duzun bakoitzean, aplikazioaren baimenak egiazta ditzakezu, espero zenuena baino gehiago hartzen ez duzula ziurtatzeko. Lan bikaina! Aplikazioa erregulartasunez mantenduz gero, zure aplikazioaren ekosistemaren kontrola askoz gehiago sentituko duzu.

Itzuli

ZURE NABIGATZAILEA INDARTU

Zure nabigatzailea Interneteko sarrera da, eta datuak metatzeko beste aplikazio bat dela uste baduzu, betean asmatu duzu. Zure nabigatzaileak zure informazioa nolabait babestu dezakeen arren, bisitatzen ari zaren webguneek ere informazio hori baliogabetu dezakete, baita nahi duten informazioa hartu eta webgunean egiten dituzun mugimenduak arakatu.

Has gaitezen!

1. Arakatzaileak zure atzean daude

Lortu arakatzaileei buruzko informazio gehiago hemen:

Data Detox Digesten: browser Edition.

Arakatzaile bat webgune batera gehitu den tresna bat da eta honek zuk webgune batetik egiten duzun bidaia arakatzen du.

Hauek webgune batek zenbat bisita lortu dituen, zein unetan bisitatu den eta webgune horretatik pertsona batek ze ibilbide egin duen adieraz dezakete, batzuk aipatzearren. Honela, hauen hatzean dauden enpresek datu sorta zabala biltzen dute.

Itzuli

1. Arakatzaileak zure atzean daude

Arakatzaileek online bidezko datu bilketa hau aztarna digitalaren ondorioz lortzen dute:

• Arakatzaileek nabigatzaileari buruzko era guztietako xehetasunak ikus ditzakete, eta, oro har, xehetasun horiek patroi bakarra edo ia bakarra osatzen dute askotan, identifikatzeko erabil daitekeena.

• Hainbat webgunetan arakatzaileak dituzten enpresek zu bezalako patroia onartu eta zure aztarna digitala erabiltzen dute nabigazio-ohiturak arakatzeko.

2. Deabrua pribatutasun lehenetsiaren konfigurazioan

Itzuli

2. Deabrua pribatutasun lehenetsiaren konfigurazioan

Oharra: markatzaileak eta deskargak ez dira ezabatzen.

Nabigatzaile gehienak ez daude pribatu bezala lehenetsiak: horrek esan nahi du gehienek cookie-ak gordetzen dituztela, baita nabigazio-historia, web-inprimakien sarrerak eta bestelako informazioa ere, gero hirugarrenekin partekatu edo datu-korridoreei saldu ahal izateko.

Baina Chrome, Chromium, Firefox eta Safari-k nabigazio modu berezi bat eskaintzen dute, "Pribatua" edo "Ezezaguna", nabigatzailea ixten duten bakoitzean nabigazio historia, cookie-ak, aldi baterako fitxategiak eta web inprimakien sarrerak automatikoki ezabatzeko ezarrita dagoena.

Itzuli

2. Deabrua pribatutasun lehenetsiaren konfigurazioan

Oharra: nabigazio pribatuak/ezezagunak gauza batzuk arakatzaileekin eta webguneekin partekatzea saihesten du; ez zaitu Interneten ezezagun egiten.

Nola nabigatu modu pribatuan?

Chrome

Firefox

Safari

3. Nabigatzailea hedatzeko terapia

Itzuli

3. Nabigatzailea hedatzeko terapia

Orain prest zaude pribatutasun-errefortzu gehigarri batzuetarako. Instalatu itzazu "osagarriak eta luzapenak" izeneko estra txiki batzuk (horiek nabigatzailearentzat instalatzen errazak diren programa txikiak dira, lineako jarduera pribatuagoa izatea eragin dezaketenak).

Webguneetarako zure konexioak ahal den guztietan enkriptatuta daudela ziurtatzeko.

Iragarki espioiak eta arakatzaile ikusezinak blokeatzeko:

Firefoxek bere nabigatzailea indartzeko beste modu asko eskaintzen ditu. bisitatu hauetako gehiago aurkitzeko.

Addons.mozilla.org

Itzuli

Oharra: zoritxarrez, webguneak ez daude behartuta “Ez arakatu” mezua errespetatzera, baina nahiko ondo funtziona dezake Privacy Badger-ekin konbinatzen bada.

3. Nabigatzailea hedatzeko terapia

Firefox, Chrome eta Safari dira “Ez arakatu” funtzioa ezarri duten nabigatzaileetako batzuk. “Ez arakatu” funtzioak webguneetara hauen jarraipena desgaitzeko eskaera bat bidaltzen du. Hau zure nabigatzailearen ezarpenean aktibatzea ona da, gehiegizko jarraipena uxatzen lagun baitezake.

Chrome

Firefox

Safari

4. Zure desintoxikazioa ekintzan ikusi

Itzuli

4. Zure desintoxikazioa ekintzan ikusi

Zure desintoxikazioaren emaitza batzuk ikusi beharko zenituzke. Bisitatu berriro anopticlick desintoxikazio bat egin berri duzun nabigatzailearekin, eta sakatu "probatu".

Panopticlick

Konparatu emaitza berriak aurrekoekin. Aldatu al dira?

5. Eguneratu eta berritu

Itzuli

5. Eguneratu eta berritu

Primeran, enpresentzat askoz zailagoa izango da orain zuri webguneetan jarraitzea. Zure nabigatzailea desintoxikatzea ez da jarduera bakarra. Ona da batzuetan berriro bisitatzea eta eguneratzea. Nabigazio pribatua modu iraunkorrean ez konfiguratzea aukeratzen baduzu, ohitu hilero cookie-ak eta nabigazio-historia ezabatzera:

Chrome

Firefox

Safari

Itzuli

ZURE SARE SOZIALEN PROFILA BERRITU

Sare sozialetan sozializatzen denean, informazio digital oso pertsonal asko sortzen eta partekatzen da prozesuan.

Hori ez ezik, ziten aplikazioetan atzamarra eskuinera mugitzen duzunean edo argitalpen bat partekatzen duzunean, konpainia teknologikoek edo datu-artekariek zure jarduera aztertzen dute, nor zaren hobeto jakiteko, oro har, iragarki eta eduki pertsonalizatuagoak erakusteko.

Has gaitezen!

1. Zein ondo ezagutzen zaituzte zure sare sozialek?

Zure sare sozialetako kontuak zuri buruz zenbat dakien jakiteko, bai Facebook-en, Twitter-ren, Instagram-en, edota Snapchat-en, aukeratu gehien erabiltzen duzun kontua, hasi saioa eta jarraitu urrats hauek, zutaz dakitenari buruzko informazio gehiago lortzeko. (Beste edozein sare sozialetan ere froga dezakezu, baldin eta funtzioa erabilgarri badago). Begiratu Facebook edo Instagram-en adibide hauek:

2. Zure sare sozialen profileko eszenen atzean

Itzuli

2. Zure sare sozialen profileko eszenen atzean

3. Egin dezakezuna

Itzuli

3. Egin dezakezuna

Publikoki eskuragarri dauden datuak murriztu

Eguneratu zure iragarki-lehentasunak

Irten aplikaziotik eta sartu nabigatzailean

Mezua pasa

Bereizi zure kontuak

Antolatu zure kontuak

Itzuli

AURRETIK EZARRITAKOTIK ATERA

Noiz izan zen teknologiatik egun batez edo gutxienez ordubetez “deskonektatu” zenuen azken aldia?

Beti linean bazaude, ez zara inoiz bakarrik egoten. Gizakiok, batez beste, 2.600 aldiz baino gehiagotan ( ) egiten dugu klik telefonoan egunean. Gauza bat hainbeste aldiz errepikatu behar baduzu, hobe da merezi izatea. Nola ziurta dezakezu kalitate-denbora zure gailuarekin? Hasteko, aitortu behar duzu teknologiarekiko sentitzen duzun erakarpen jasanezina ez dela zure errua! Nahi edo ez, zure aplikazio eta web orri gustukoenek elementu, kolore eta soinu bakoitzak zu erakartzeko, erosteko eta gehiago kontsumitzeko diseinatuta daude.

iturria

AURRETIK EZARRITAKOTIK ATERA

Aplikazioak eta web-orriak ere zu eraman nahi zaituzten lekura gidatzeko diseinatutak daude

Botoiak erakargarriak dira, eta testuak sinesgarriegiak. Hedabideak ere, gero eta gehiago, titularren eta joera sentsazionalisten bidez zure arreta harrapatzeko diseinatuta daude. Oreka osasuntsuagoa aurkitu nahi duzu online bizitzaren eta offline bizitzaren artean?

Has gaitezen!

Orainan mantentzeak eguneroko praktika eskatzen du. Garuna muskulu bat bezalakoa da, eguneroko entrenamendua behar duena indartzeko.

1. Oraina bizi

Hasteko, erabiltzen dituzun teknologiekin duzun harremana behatu dezakezu.

Zenbat denbora pasatzen duzu mugikorrarekin?

Zure erantzuna ez baduzu gustoko, ezarpen eta estrategia jakin batzuk jarrai ditzakezu erabiltzen dituzun teknologiak kontrolatzeko.

1. Oraina bizi

Zure helburua Facebook-en, Instagram-en edo TikTok-en denbora gutxiago pasatzea bada, aldatu aplikazioen ezarpenak eta baimenak, zure beharretara egokitu daitezen. Adibidez, bezalako aplikazioek denbora-mugak zehazteko aukerak dituzte, eta jakinarazpenak bidaltzen dituzten muga horretara iristean.

Instagram

Ikasten, lanean edo aurrez aurre jendearekin zaudenean zure telefonoak eten egiten zaituela uste baduzu (bibrazioekin, kliskadekin eta soinuekin)

klikatu hemen

Gainera, badira zure erabilera neurtzen laguntzen dizuten ere. Zerbitzu horiek zure telefonoa zein maiztasunez berrikusten duzun esaten dizute, eta zenbait gauza kontrolatzeko ezarpenak egiteko aukera ematen dizkizute ere.

aplikazioak

Unea aprobetxatu (mugikorrarekin ere bai)

Aholku gehiagorako klikatu

2. Diseinu-trikimailuak detektatu

Itzuli hasiera orrira

2. Diseinu-trikimailuak detektatu

Pertsuasio-diseinuak, "Patroi ilunak" (Dark patterns) izenez ere ezagunak, giza psikologian oinarritutako diseinuak dira, erosketak egiteko, kontuaren informazio pertsonal gehiago emateko... erabiltzen direnak.

Diseinu mota honen ezaugarri komun batzuk koloreen erabilera partikularra, botoien posizionamendua, testu ez oso argiak edo informazio osatugabeak dira. Batzuetan, trikimailu horiek begi-bistakoak dira; beste batzuetan, zaila da antzematea. . Diseinuzko trikimailu horiek nonahi ikusteko arrazoia, benetan funtzionatzen dutelako da, gure klikak, harpidetzak, erosketak eta bisitak lortzen dituztelako. Zenbat eta konszienteagoa izan web-orrietan txertatutako argibide eta manipulazio sotilez, orduan eta informazio eta ulermen handiagoa izango duzu.

2. Diseinu-trikimailuak detektatu

Zure aplikazioak baino azkarragoa izateko gauza asko egin ditzakezu.

Konturatu zaitez "behartzen" ari zaizkizunean

Pantaila-kapturak egin eta partekatu

Lasai egon

Patroi ilunen adibideak ikusteko eta hauek nola identifikatzen diren sakontzeko, begiratu

Diseinu nahasien artean argitasuna aurkitu

3. Zure trebetasunak komunikabideetan landu

Itzuli hasiera orrira

3. Zure trebetasunak komunikabideetan landu

Web-orrialdeetan klik egitera bultzatzen saiatzen diren funtzionaltasun eta diseinuak baino azkarragoa izaten ikas dezakezun bezala, zure burua engainatzea bilatzen duten albisteetan eta edukietan elementuak detektatzeko zure trebetasuna garatu dezakezu.

"Desinformazioaren" eta "albiste faltsuen" (fake news) arazoen berri izango duzu. Kontsumitzen duzun edozein albisteri buruz galdera kritikoak egitea ohituratzat hartzen baduzu, zuhurragoa izan zaitezke desinformazioarekin.

3. Zure trebetasunak komunikabideetan landu

Azken finean, gomendagarria da egiaztatzea zein berri diren errealak eta zein faltsuak, bereziki zure gertuko zirkuluarekin partekatu nahi badituzu.

• Zein web orritan agertzen da?
• Nork idatzi du? Noiz?
• Zer dio artikuluak titularraz haratago?
• Zein dira iturriak eta erreferentziak?

Desinformazioa dela uste baduzu eta zabaltzea saihestu nahi baduzu, plataforma gehienek beren edukiak salatzeko mekanismoak eskaintzen dituzte. Agian orrialde edo kontu hori etorkizunean ere kontsultatu nahi duzun kontuan hartu beharko zenuke.

Egia aurkitu interneten

Albiste faltsuak antzemateari buruz gehiago ikasteko, begiratu

4. Entzun zaitzatela

Itzuli hasiera orrira

4. Entzun zaitzatela

Enpresek beren ondasun baliotsuenengatik (erabiltzaileak) presionaturik sentitzen direnean neurriak hartzen hasten dira

Diseinu adiktiboak edo konbentzigarriak gustuko ez badituzu, edo erabiltzen dituzun web orrietan eta aplikazioetan desinformatzen bazaituzte, enpresei zuzenean idatz diezaiokezu posta bidaliz edo Tweet bat idatziz, horrela hauen praktiketan ados ez zaudela jakinarazi ahal izango diezu.

4. Entzun zaitzatela

Zure iruzkinei jaramonik egiten ez diela sentitzen baduzu, benetan boteretsua den zerbait egin dezakezu: web-orrialdez edo aplikazioz aldatu. Web orri edo aplikazio batek egiten duen zerbait gustatzen ez zaizula jakinarazi baduzu, eta ondorioz erabiltzeari uzten badiozu edo desinstalatzen baduzu, eta pertsona gehiagok gauza bera egiten badute, lasai egon, enpresa horiek konturatuko dira.

Diseinu digitaleko trikimailuak detektatzeko aholku gehiago jasotzeko, begiratu

Diseinu nahasien artean argitasuna aurkitu

5. Ozen hitz egin

Itzuli hasiera orrira

Konta iezaiozu zure hurbileko zirkuluari gauzez ohartzen zarenean eta gonbida iezaiezu detox honekin bat egiteko!

5. Zabal ezazu mezua

Pertsona guztiok mugikorrekin maneiatzeko ohiturekin zailtasunak ditugu. Benetan axola duena zu gustura sentitzeko eta zure bizimoduari egokitzeko modua aurkitzea da. Esperimentatu "zure neurria aurkitu" arte, eta ohiturak eguneratu zure beharrak aldatzen doazen heinean. Ez dago formula magiko eta bakar bat.

5. Zabal ezazu mezua

Azkenik, komunikatu zure inguruko beste pertsonekin hartzen dituzun erabaki teknologiko berriak. Adibidez, arratsaldeko 8tatik aurrera ez zaudela konektaturik txat bidez, ordu horretatik aurrera pantailetatik deskonektatu nahi duzulako: esaiezu zure ingurukoei telefonoz deitzeko, behar bazaituzte. Elkarrizketak zabalik mantendu, galderak burutu eta zure egoerara egokitzen den online bizitza orekatua bizi ahal izango duzu.

Urrats horiek funtzionatzen badute eta oreka handiagoa sentitzen baduzu, probatu

Telefono adimentsuetarako ohitura adimentsuak

Itzuli hasiera orrira

Multi-sozializatzea aldi berean bai pertsonalki eta bai digitalki elkarrizketa anitzak izaten ari garenean deritzogu.

Unea aprobetxatu (mugikorrarekin ere bai)

Noiz izan zen azken aldia senide batekin bazkaltzen egon eta aldi berean whatsapp-a eta Insta-story berriak (dena aldi berean) begira egon zinela? Denok egiten dugu multiataza (ingelesez multitasking) noizean behin, baina hau malabarismo sozial paregabea da.

Hau azkar irakurtzen ari zara Uber bat eskatzen eta aplikazio desberdinetako lau jakinarazpen jasotzen ari zaren bitartean? Orduan badakizu zehazki zertaz ari garen.

Has gaitezen!

1. Kontzentrazioa mantendu

Neurozientzialarien arabera, gure burmuinak ezin du benetan horrelako multiatazik modu efizientean burutu. Multiataza egiten ari garela uste dugunean, gure arreta gauza batetik bestera aldatzen ari gara soilik, baina horrek ez du esan nahi gauza batean baino gehiagotan aldi berean kontzentratzeko gai garenik. Gainera, gauza asko aldi berean egiten saiatzeak motelago egiten gaituela esaten da.

Orduan, zergatik egiten dugu?

Itzuli

1. Kontzentrazioa mantendu

Zure telefonoak hots egiten du, pantailako argiak piztu egiten dira eta, jakinarazpen-argi bat baduzu, jakinarazpena ikusi arte “flasheatzen” hasten da. Hasierako bibrazioei eta argiei jaramonik egiten ez badiezu ere, aplikazioaren ikonoak zirkulu gorri bat erakutsiko dizu, irakurri gabeko mezuak dituzula adieraziz. Honek zure arreta lapurtuko du.

2. Orain hemen zaude

Itzuli

2. Orain hemen zaude

Zure telefonoa zure arreta edukitzeko diseinatuta dagoela jakiteak hainbat erabaki hartzen lagun diezazuke. Iradokizun hauek lagungarri izango zaizkizu beste pertsona batzuen presentziapean zauden bitartean.

Zure arreta lehenetsi

Espektatibak ipini

"Kontzentrazio-denbora" erritualak prestatu

Hitz egin

Egizu beste pertsona batzuk konpromisoa hartzea

Itzuli

DISEINU NAHASIEN ARTEAN ARGITASUNA AURKITU

Bully Botoia eta Inora Ez Joateko Bidea patroi ilun bezala ezagutzen diren bi adibide besterik ez dira. Patroi ilunak giza psikologian oinarrituta diseinatutako trikimailuak dira, eta jendea erregistratzeko, erosteko edo eman nahi duten baino informazio pertsonal gehiago lortzeko edo manipulatzeko erabiltzen dira. Ohiko patroi ilunak izan daitezke kolore partikularren erabilera, botoien kokapena, testu ez hain argiak edo informazio osatugabea.

Has gaitezen!

1. Tentazioak

Teknologia-enpresek patroi ilunak gero eta gehiago diseinatzen eta erabiltzen ari dira, gure erabakietan eragina izateko. Batzuetan, trikimailu horiek begi-bistakoak dira, baina, beste batzuetan, nekez nabaritzen dira.

Itzuli

1. Tentazioak

Teknologia-enpresek diseinu-trikimailu horiek erabiltzearen arrazoia funtzionatzen dutelako da, hauen ondorioz klik bat, harpidetza egin eta gero erosten dugulako, eta askotan asmo hori ere nahi ez genuenean. Erabiltzen ditugun www guneetan txertatutako trikimailu eta manipulazio horiei buruz zenbat eta gehiago jakin, orduan eta azkarragoak eta informatuagoak bihurtzen gara erabiltzaile bezala. Patroi ilunak argitara ateratzen direnean, berehala identifika ditzakezu, nahi ez duzun zerbait egiteko tranpan erori gabe. Spam edo phishing mezuei erantzuteko engainuan erori nahi ez duzun arrazoi berdinarengatik ezta ere ez duzu patroi ilunetan erori nahi.

2. Zuzena asmatu

Itzuli

2. Zuzena asmatu

Teknologia-enpresek diseinu-trikimailu asko erabiltzen dituzte zu klik egitera, gunean jarraitzera eta erosketak egitera behartzeko. Artikulu honetan horietako hiru bete ditugu: Inora Ez Joateko Bidea, Bully Botoia eta FOMO. Orain, egiazta dezagun zure ezagutza, ea bereiz ditzakezun!

1. Hegaldiak bilatzen ari zara, eta orria kargatzen denean, biratzen ari den biribil koloretsu eta animatua ikusten duzu. Zer adibide mota da hau?

A- FOMO

B- Inora Ez Joateko Bidea

Itzuli

2. Zuzena asmatu

2. Enpresa bateko buletin batean izena emateko iragarki bat ikusten duzu eta honek bi botoi eskaintzen ditu: batak "bai, nire produktibitatea hobetu nahi dut" dio, eta besteak "denbora alferrik galtzea maite dut". Zer adibide mota da hau?

A- Bully Botoia

B- Mozorratutako iragarkiak

Itzuli

2. Zuzena asmatu

3. Online erosketak egiten ari zara eta mezu hau ikusten duzu: "Azkar ibili, 6 besterik ez dira geratzen prezio honetan!" Zer adibide mota da hau?

A- Galdera engainagarriak

B- FOMO

Itzuli

2. Zuzena asmatu

4. Webgune batean software bat deskargatzeko esteka baten bila zaude. "Deskargatu orain" dioen banner handi bat ikusten duzu, eta klik egiten duzunean produktu desberdin baten iragarkia dela aurkitzen duzu. Zer adibide mota da hau?

A- Inora Ez Joateko Bidea

B- Mozorratutako Iragarkiak

Itzuli

2. Zuzena asmatu

5. Inprimaki bat osatzen ari zarenean, funtsik gabeko eta nahasia den lengoia erabiltzen duten aukerak ikusten dituzu, hala nola: "Mesedez, ez bidali produktuaren eta eskaintzen xehetasunak", eta, ondoren, "Mesedez, bidali produktuen eta eskaintzen xehetasunak." Zer adibide mota da hau?

A- Galdera Engainagarriak

B- Bully Botoia

3. Zer egin dezaket?

Itzuli

3. Zer egin dezaket?

Zeure buruari galdetu beharko zenioke kasu honetan zer egin dezakezun. Egia esan, teknologia-enpresek patroi ilunen errua dute, eta haien erantzukizuna da beren praktikak aldatzea. Izan ere, Estatu Batuetako eta Erresuma Batuko legegileek patroi ilunen erabilera debekatzeko legediak aztertzen ari dira. Baina gauza batzuk egin ditzakezu zure eskubideak baliatzeko eta zure komunitateari laguntzeko.

Patroi ilunak ezagutu

Pantaila-argazkiak egin eta partekatu

Aldatu

Unean bertan egon

Zure ahotsa entzun behar dute

Itzuli

EGIA AURKITU INTERNETEN

Fake news" (albiste faltsuak) terminoa informazio desegoki edo faltsuaren tarte zabal bati erreferentzia egiteko erabiltzen da, fartsak eta iruzurrak barne.

Fake news: ziur noizbait termino hau albisteetan eta sare sozialetan entzun duzula, baina ba al dakizu benetan zer den?

Fake New-ak ez dira beti asmo txarrez zabaltzen, baina zergatik partekatzen diren alde batera utzita, emaitza bera izaten da gehienetan: albisteak jasotzen dituen jendeak azkenean okerren bat egiazkoa bezala hartzen du, edo benetan inoiz gertatu ez den zerbait egitzat ematen dute. Honek elur bola bezala haz daitezkeen gaizki-ulertuak eragiten ditu zabaltzen hasten badira.

Claire Wardle, fake news-etan espezialista bat, "informazio kutsadura" bezala definitzen ditu. Hiru mota bereizten ditu:

• Mis-informazioa: "Online agertzen den eduki kaltegarririk gabeko informazio faltsua"
• Des-informazioa: "Asmo kaltegarriak dituzten pertsonek sortutako eta partekatutako informazio faltsua"
• Mal-informazioa: "Kaltea eragiteko asmoz, benetako informazioa partekatzea" (Source)

Kasu batzuetan, fake news-ak propaganda modu bat bezala ere joka dezakete, eta, batzuetan, hedabide handi eta ezagunenetara iristeko modua aurki dezakete (mainstream). Agian uste duzu ez zarela inoiz fake news delakoen tranpan erori edo haiek identifikatzen esperientzia duzula. Harrituko zaitu jakiteak zein konbentzigarriak diruditen.

Has gaitezen!

1. Gezurra den detektatu dezakezu?

1. 2011n, Kanadan, 110-milioi urteko dinosauro fosil berri baten aurkikuntza birala egin zen. Istorio hau egiazkoa ala faltsua da?

A- Egia

B- Gezurra

Itzuli

2. "Irabazle bat inoiz amore ematen ez duen ameslari bat da" esaldia Marie Curiek 1932an bota zuen. Xehetasun horiek egiazkoak ala faltsuak dira?

A- Egia

B- Gezurra

Itzuli

3. Irene Hurakanak eragindako kalteen ondorioz 2011n zabaldu zen irudi batek urez betetako bide batean marrazo bat igerian erakusten du. Argazki hau benetakoa ala faltsua izan zen?

A- Egia

B- Gezurra

Itzuli

4. Malabarra Indian aurkitutako ostadar koloreko urtxintxa erraldoi bat da. Hau benetako ala irudi aldatu baten kasua da?

A- Egia

B- Gezurra

Itzuli

5. Barack Obama, Ameriketako Estatu Batuetako presidente ohiak, hitzaldi baten ostean ate bat ostikatu zuen unea bideo batean jaso zen. Benetako bideoa ala faltsua izan zen?

A- Egia

B- Gezurra

Itzuli

Kasu horietako edozeinetan erantzun zuzena aurkitzeko zailtasunak badituzu, lasai, ez zara pertsona bakarra. Fake News-ak, ohi, modu argiagoetan eraiki eta zabaltzen dira, erreala edo faltsua den bereiztea zailtzen duelarik. Hori dela eta, ikertzaile bihurtu behar dugu, baina horretaz aurrerago hitz egingo dugu. Ohartuko zinenez, adibide horiek nahiko nahasiak dira, inolako eduki kaltegarririk gabeak. Obamak atea ostikoz jo zuela oker sinesteak baliteke presidente ohiaren ikuspegia aldatzea, baina ez du kalte handiagorik ekarriko. Batzuetan, batez ere azken bi urteetan, fake news delakoek kalte konponezinak eragin dute. Behean, fake news-ek lerroa gurutzatu dituzten adibideak aurki ditzakezu.

Gorrotozko diskurtsoa ekintza bihurtzen

Urrunegi joan ziren zurrumurruak

2. Ikertzaile batean bihurtu

Itzuli

2. Ikertzaile batean bihurtu

Egin galdera kritikoak kontsumitzen duzun edozein albisteri buruz, batez ere harrigarria, gehiegizkoa edo egia izateko onegia iruditzen bazaizu. Azkenean, errealak edo faltsuak diren albisteak zeintzuk diren egiaztatu nahiko dituzu, bereziki zure familiarekin edo lagunekin partekatu nahi badituzu.

Nongoa da webgune hau?

Nork idatzi zuen (eta noiz)?

Zer dio artikuluak, izenburuaz gain?

Zer iturri ari dira aipatzen?

3. Laguntzeko tresnak

Itzuli

3. Laguntzeko tresnak

Aurreko egiaztapen-galderez gain, badira kanpoan egia bilatzen lagun diezaguketen tresnak. eta desinformazioaren aurka borrokatzen dute, idazleak, editoreak eta beste pertsona batzuk kontratatuz gertaerak, zurrumurruak eta zeresanak berrikusteko. , eta bezalako luzapenek bisitatzen dituzun albisteen webgune bakoitzari buruzko kalifikazioak, rankingak eta txostenak erakutsiko dituzte. Informazio hori erabil dezakezu zuk zeuk erabakitzeko.

Hoax-Slayer

Snopes

PolitiFact,

TrustedNews

Bias Fact Check Icon

NewsGuard

Itzuli

Telefono adimentsuetarako ohitura adimentsuak

Telefono adimentsuak (smartphonak) dibertigarriak eta erabilgarriak dira. Baina erakarpenerako tresna ahaltsuak ere badira. Diseinuan eta psikologian espezializatutako taldeek funtzionalitate, kolore eta soinu bakoitza "optimizatu" egin dute, horrela gu gehiago erakartzeko eta gehiagoren bila itzultzeko gogoa elikatzeko. Begiratu ingurura eta ikusiko duzu zein ondo funtzionatzen duen. Egindako zenbait ikerketen arabera, batezbeste, egunean 150 aldiz begiratzen ditugu gure telefonoak. Portaera hori beste edozerekin izango bagenu, ziurrenik sendagilearenera joango ginateke.

Has gaitezen!

1. Irten ezin zaren zenbait seinale

Gauzek ondo sentiarazten gaituztenean, maizago egiten ditugu. Denboraren poderioz, automatikoa bihurtzen da, hau da, ohitura. Gure 'memoria muskularrak' gure mugikorren etengabeko txekeo hori betikotzen du, nahiz eta erabilgarria ez izan eta dagoeneko hain ondo sentiarazten ez gaituen. Ezaguna egiten zaizu sentsazio horietakoren bat?

Hasperen jeloskorra

Bibrazio-mamua

Tik-a

Ziztada

Sentsazio horiek guztiek erakusten dute gure mugikorrak gu erakartzeko diseinatuta daudela

2. Gure telefono adimentsuari partida irabazteko aholkuak

Itzuli

2. Gure telefono adimentsuari partida irabazteko aholkuak

1. Zure presentzia mantendu

Erabili abisu fisikoak jarraipena egiteko

Ohartu zaitez zure mugikorrarekin duzun harremanaz

Lekuz aldatu

Itzuli

2. Gure telefono adimentsuari partida irabazteko aholkuak

2. Pertsonalizatu zure konfigurazio lehenetsia

Zure pantaila kolore grisetara aldatu

Jakinarazpenak desgaitu

Adimenez jokatzen jarraitu

Itzuli

2. Gure telefono adimentsuari partida irabazteko aholkuak

3. Planak egin eta dibertigarriak mantendu

Esan lagunei eta familiari 'normaltasun' berri bat probatzen ari zarela

Dena prest? Probatuko dugu? Zaila da? Ez da ezer gertatzen. Erakarpen metodo ahaltsu horiek begizta biziotsuetan astintzen gaituzte, eta denbora beharko dugu irteteko. Erosotasuna sentitzen duzun lekutik hasi eta hortik aurrera jarraitu. Agian ez duzu lortuko mugikorrean ematen duzun denbora murriztea, baina beste era batera erlazionatuko zara harekin. Mugikorraren arloan, kalitatea da garrantzitsuena, ez kantitatea.

Itzuli