Treny Jana Kochanowskiego

Cykl lekcji o Trenach

TEMAT:

Powtórzenie wiadomości z gimnazjum o Trenach: V, VII i VIII

Żaden ociec podobno barziej nie miłował dziecięcia - wizerunek dziecka i ojca w Trenach Jana Kochanowskiego

Notatka

Definicja gatunku

Tren - odmiana poezji żałobnej (funeralnej) ukształtowana już w starożytności. Poświę- cano go wybitnej zmarłej osobie - chwalił jej czyny, dokonania, zalety, wyrażał żal po jego odejściu (wszystko to w ramach jednego utworu).

Notatka

Inspiracja, która stoi za napisaniem przez Jana Kochanowskiego tych utworów, niesie za sobą autobiograficzny wątek. W 1575 r. poecie umiera dwuipółletnia córka - Urszula. Treny mają być pamiątką po zmarłej, ale przy okazji stają się też świadectwem kryzysu wiary człowieka w ideały, które nigdyś stanowiły podstawę jego świata.

Straszna inspiracja

Jak czytać graf? Informacje napisane nad oznaczeniem kolejnych trenów odpowiadają następującym elementów, z których zbudowane było epicedium - jako jeden wiersz - wzór dla trenu. Informacje pod linią to uczucia podmiotu lirycznego.

uspokojenie

szukanie ukojenia

uzasadnienie zwiątpienia

zwątpienie

wyraz wzrastającego bólu

przedmowa

pocieszenie (VII-XIX)

żal (XIV)

pochwała połączona z ukazaniem wielkości straty (XII, XIII)

napomnienie (IX i X)

okaywanie straty (VII, VIII)

pochwała zmarłej osoby (VI)

żal (III-V)

ukazanie wielkości straty

XIX

XVIII

XVII

XVI

XV

XIV

XIII

XII

XI

IX

IV

VI

VII

VIII

III

I II

Cykl 19 utworów poświęconych zmarłej córeczce Urszulce, które należy traktować jako całościowe dzieło, i które razem wzięte noszą cechy ustalone w starożytności dla trenu pojedynczego (epicedium). Kochanowski rozpisuje budowę pojedynczego epicedium na dziewiętnaście utworów.

Kompozycja cyklu

Na przestrzeni kolejnych wierszów podmiot wielokrotnie przyjmuje zupełnie inną postać. Widzimy go jako ojca, który cierpi po śmierci córki, filozofa zwiedzionego dawnymi systemami (stooicyzmem, epikureizmem), a także człowieka postawionego wobec Boga.

(wizja senna)

CZŁOWIEK

(w opozycji do Boga)

CZŁOWIEK

FILOZOF

FILOZOF

OJCIEC

POETA

POETA

XVIII

XVII

XVI

XV

XIV

XIII

XII

XI

IX

VIII

XIX

VII

VI

IV

III

II

tren

KREACJE PODMIOTU LIRYCZNEGO

Kim jest podmiot w Trenach?

2. Obraz rodziców.

1. Wizerunek Urszuli (dziecka).

Notatka do zeszytu

przeczytAJ

posłuchaj

TREN V

1. Wizerunek ojca cierpiącego po straci dziecka.

Notatka do zeszytu

przeczytaj

posłuchaj

TREN VII

1. Dom przed stratą dziecka i po stracie dziecka.

Notatka do zeszytu

Przeczytaj

posłuchaj

TREN VIII

Zygmunt Trembecki, Jan Kochanowski z Urszulką, 1878, Muzeum Narodowe w Krakowie

Podsumowanie

TEMAT:

Kryzy światopoglądowy w Trenach Jana Kochanowskiego

W Trenach podmiot będzie podważał dwa największe filary swojego światopoglądu - wiarę w filozofię stoicką (antyczną) oraz wiarę w Boga. Skąd wiemy, że to są wartości, które wyznaje podmiot liryczny w cyklu? Znamy je ze zbioru Pieśni, a w Trenach i Pieśniach podmiot utożsamiamy z samym autorem.

W co wierzył podmiot (Kochanowski)?

Światopogląd podmiotu lirycznego

wiara w Boga

filozofia stoicka

Pieśni

Czym jest światopogląd? Inaczej - pogląd na świat - przekonania kogoś dotyczące świata, czyli jakie wartości są ważne dla danej osoby, co się dla niej liczy, przez co ocenia świat, na czym opierała swój system wartości.

Światopogląd podmiotu lirycznego

Obejrzyj

1. Zwątpienie w stoicyzm

Notatka do zeszytu

PRZECZYTAJ

posłuchaj

TREN IX

2. Motyw ubi est? ubi sunt?

1. Kryzys światopoglądowy

Notatka do zeszytu

Przeczytaj

posłuchaj

TREN X

TEMAT:

TeTeraz, mistrzu, sam się lecz - czyli o Trenie XIX albo Śnie.

Tren XIX

Przeczytaj

posłuchaj

3. Znajdź fragmenty ilustrujące napomnienie

2. Kto występuje w roli tego, który napomina?

1. Co to jest napomnienie?

2. Znajdź fragmenty, w których podmiot otrzymuje odpowiedź na swoje prośby.

1. Sprawdź, jakie prośby kieruje podmiot do Urszuli w Trenie X?

NOTATKA

NAPOMNIENIE

POCIESZENIE

jako pocieszenie i napomnienie

2. Czym jest sen dla podmiotu mówiącego? (motyw snu w Trenach)

1. Czym jest sen? Czym być poiwnien?

Zofia Stryjeńska, ilustracje do Trenów Kochanowskiego, 1930

Motyw snu(motyw oniryczny)