Treny Jana Kochanowskiego

Cykl lekcji o Trenach

TEMAT:

Żaden ociec podobno barziej nie miłował dziecięcia - wizerunek dziecka i ojca w Trenach Jana Kochanowskiego

Powtórzenie wiadomości z gimnazjum o Trenach: V, VII i VIII

Notatka

Definicja gatunku

Tren - odmiana poezji żałobnej (funeralnej) ukształtowana już w starożytności. Poświę- cano go wybitnej zmarłej osobie - chwalił jej czyny, dokonania, zalety, wyrażał żal po jego odejściu (wszystko to w ramach jednego utworu).

Notatka

Straszna inspiracja

Inspiracja, która stoi za napisaniem przez Jana Kochanowskiego tych utworów, niesie za sobą autobiograficzny wątek. W 1575 r. poecie umiera dwuipółletnia córka - Urszula. Treny mają być pamiątką po zmarłej, ale przy okazji stają się też świadectwem kryzysu wiary człowieka w ideały, które nigdyś stanowiły podstawę jego świata.

Kompozycja cyklu

Cykl 19 utworów poświęconych zmarłej córeczce Urszulce, które należy traktować jako całościowe dzieło, i które razem wzięte noszą cechy ustalone w starożytności dla trenu pojedynczego (epicedium). Kochanowski rozpisuje budowę pojedynczego epicedium na dziewiętnaście utworów.

napomnienie (IX i X)

IX

XI

XII

VIII

zwątpienie

pochwała połączona z ukazaniem wielkości straty (XII, XIII)

okaywanie straty (VII, VIII)

XIII

VII

uzasadnienie zwiątpienia

XIV

VI

żal (XIV)

pochwała zmarłej osoby (VI)

XV

XVI

Jak czytać graf? Informacje napisane nad oznaczeniem kolejnych trenów odpowiadają następującym elementów, z których zbudowane było epicedium - jako jeden wiersz - wzór dla trenu. Informacje pod linią to uczucia podmiotu lirycznego.

żal (III-V)

wyraz wzrastającego bólu

IV

pocieszenie (VII-XIX)

XVII

szukanie ukojenia

XVIII

ukazanie wielkości straty

III

I II

XIX

uspokojenie

przedmowa

Kim jest podmiot w Trenach?

KREACJE PODMIOTU LIRYCZNEGO

Na przestrzeni kolejnych wierszów podmiot wielokrotnie przyjmuje zupełnie inną postać. Widzimy go jako ojca, który cierpi po śmierci córki, filozofa zwiedzionego dawnymi systemami (stooicyzmem, epikureizmem), a także człowieka postawionego wobec Boga.

CZŁOWIEK

OJCIEC

POETA

(w opozycji do Boga)

tren

IX

VIII

XII

III

VII

XI

XIII

XVII

VI

XVIII

XV

II

IV

XIV

XIX

XVI

CZŁOWIEK

FILOZOF

FILOZOF

POETA

(wizja senna)

Notatka do zeszytu

TREN V

posłuchaj

przeczytAJ

1. Wizerunek Urszuli (dziecka).

2. Obraz rodziców.

Notatka do zeszytu

TREN VII

posłuchaj

przeczytaj

1. Wizerunek ojca cierpiącego po straci dziecka.

Notatka do zeszytu

TREN VIII

posłuchaj

Przeczytaj

1. Dom przed stratą dziecka i po stracie dziecka.

Podsumowanie

Zygmunt Trembecki, Jan Kochanowski z Urszulką, 1878, Muzeum Narodowe w Krakowie

Kryzy światopoglądowy w Trenach Jana Kochanowskiego

TEMAT:

Światopogląd podmiotu lirycznego

Światopogląd podmiotu lirycznego

Czym jest światopogląd? Inaczej - pogląd na świat - przekonania kogoś dotyczące świata, czyli jakie wartości są ważne dla danej osoby, co się dla niej liczy, przez co ocenia świat, na czym opierała swój system wartości.

W Trenach podmiot będzie podważał dwa największe filary swojego światopoglądu - wiarę w filozofię stoicką (antyczną) oraz wiarę w Boga. Skąd wiemy, że to są wartości, które wyznaje podmiot liryczny w cyklu? Znamy je ze zbioru Pieśni, a w Trenach i Pieśniach podmiot utożsamiamy z samym autorem.

W co wierzył podmiot (Kochanowski)?

Pieśni

wiara w Boga

filozofia stoicka

Notatka do zeszytu

TREN IX

posłuchaj

PRZECZYTAJ

Obejrzyj

1. Zwątpienie w stoicyzm

Notatka do zeszytu

TREN X

posłuchaj

Przeczytaj

1. Kryzys światopoglądowy

2. Motyw ubi est? ubi sunt?

TeTeraz, mistrzu, sam się lecz - czyli o Trenie XIX albo Śnie.

TEMAT:

Tren XIX

posłuchaj

Przeczytaj

jako pocieszenie i napomnienie

NAPOMNIENIE

POCIESZENIE

1. Sprawdź, jakie prośby kieruje podmiot do Urszuli w Trenie X?

1. Co to jest napomnienie?

NOTATKA

2. Kto występuje w roli tego, który napomina?

2. Znajdź fragmenty, w których podmiot otrzymuje odpowiedź na swoje prośby.

3. Znajdź fragmenty ilustrujące napomnienie

Motyw snu(motyw oniryczny)

1. Czym jest sen? Czym być poiwnien?

2. Czym jest sen dla podmiotu mówiącego? (motyw snu w Trenach)

Zofia Stryjeńska, ilustracje do Trenów Kochanowskiego, 1930