Untitled genially

Makbet jako studium niszcząej mocy żądzy władzy.

Basic guide to create an awesome presentation

Data powstania Makbeta pozostaje nieznana, ale możemy się domyśleć, iż Szekspir pisał utwór już po koronacji Jakuba Stuarta na króla Anglii w 1603 roku. Najprawdopodobniej niedługo potem, w roku 1605 lub 1606, tragedia została odegrana na dworze królewskim.

Pierwowzór historyczny Makbet (ur. ok. 1005, zm. 15 sierpnia 1057), król Szkocji w latach 1040–1057, mąż królowej Gruoch, pierwowzoru postaci lady Makbet z dramatu Williama Szekspira. W 1040 roku zabił Duncana I w potyczce pod Bothgouanan koło Elgin i objął tron Szkocji. Został pokonany w bitwie pod Dunsinane koło Perth, w wyniku czego musiał zrzec się części południowej Szkocji na rzecz syna Duncana, Malcolma. Makbet udał się do Rzymu, żeby odkupić swe grzechy. Po jego powrocie, w 1057 r. Malcolm ze swoją armią, zgromadzoną przy angielskiej pomocy, wtargnął w głąb Szkocji. Do decydującej bitwy doszło pod Lumphanan koło Aberdeen, gdzie Makbet został pokonany i zabity. Pochowano go na wyspie Iona, tradycyjnym miejscu pochówku prawowitych władców Szkocji.

Treść dramatu Szekspir zaczerpnął z Kronik Anglii, Szkocji i Irlandii Raphaela Holinsheda, który korzystał z wcześniejszych źródeł. Osnutą na rzeczywistych wydarzeniach historię Makbeta, szkockiego władcy z drugiej połowy XI w., kolejni opowiadający ją autorzy wzbogacili o nowe wątki. Szekspir oczyścił fabułę ze zbędnych szczegółów, dodał też kilka własnych pomysłów, m.in. rozbudował rolę i charakterystykę lady Makbet.

Makbeta poznajemy jako dowódcę wojsk szkockich, jest kuzynem króla Duncana. Już na samym początku utworu dowiadujemy się o jego waleczności i odwadze na placu boju, to jego postawa zdecydowała, że w czasie bitwy z Norwegami szala zwycięstwa przechyliła się na stronę Szkotów.

Król Duncan ofiarowuje Makbetowi w dowód uznania tytuł tana Kawdoru. Gdy dochodzi do spotkania Makbeta i czekającego na niego Duncana, Makbet deklaruje swe przywiązanie wobec władcy i chęć służby dla niego, którą postrzega jako zaszczyt. Mówi, że oddanie państwu i królowi jest jego obowiązkiem. Makbeta możemy uznać za człowieka spełnionego. Cieszy się uznaniem i wdzięcznością króla, powszechnym szacunkiem, przywiązaniem swojej żony. Wydawać by się mogło, że ma już wszystko. To człowiek kierujący się określonym kodeksem moralnym, etosem rycerskim, który jest zadowolony ze swej pozycji.

Spotkanie z czarownicami rozbudza jednak jego nienasyconą ambicję. Rodzi się w nim żądza władzy Obejrzyj:

Makbet po wielu wewnętrznych rozterkach zabija Duncana by zdobyć upragnioną władzę. Wkracza w ten sposób na drogę znaczoną zdradą, okrucieństwem i krwią. W obawie przed ujawnieniem tej zbrodni oraz utratą tronu popełnia kolejne morderstwa: giną m.in. strażnicy Duncana, Banko, rodzina Makdufa. Rządy Makbeta to czasy straszliwego terroru. Makbet staje się okrutnym tyranem.

Duch Banka, autor: Théodore Chassériau

W Makbecie dokonuje się straszna przemiana: prawy, honorowy rycerz staje się bezwzględnym mordercą, tyranem, który przybiera maskę obłudy i fałszu. Ulega pokusie zła, ponieważ nie ma dość siły, by stawić jej czoło.

Żądza władzy oraz wiara w przepowiednie Czarownic prowadzą Makbeta do klęski. U kresu życia jest człowiekiem świadomym swej porażki, niezdolnym do uczuć, który z obojętnością przyjmuje wiadomość o śmierci swej żony. Życie wydaje mu się pozbawione sensu i wartości, mówi: (...) A wszystkie wczoraj nasze przyświecały Głupcom na drodze do prochów mogiły. Zgaśnij, o zgaśnij świeco krótkotrwała! To życie tylko cieniem jest przelotnym, Nędznym aktorem, co przez swą godzinę Na scenie świata pawi się i puszy, I milknie potem; to opowiadana Z krzykiem i furią powieść przez idiotę, Nic nie znacząca.

Ginie jako człowiek obłąkany strachem i rozpaczą, oczekuje śmierci jak wyzwolenia.

Makbet to człowiek, który jest świadomy, jak ohydne i niemoralne czyny popełnia, nie jest pospolitym zbrodniarzem, ale osobą, która nie potrafi pohamować ambicji i żądzy władzy. Jego tragizm polega na istnieniu sprzeczności w nim samym: z jednej strony jest człowiekiem honoru, który brzydzi się zbrodnią, z drugiej – tkwi w nim ogromna ambicja, której nie potrafi się oprzeć.

Znana z tragedii antycznej koncepcja tragizmu ulega więc przeobrażeniu. Szekspir oddaje swoim bohaterom pełną wolność: ich los nie jest zdeterminowany przez fatum, wyrocznię, przekleństwo bogów. Od własnych suwerennych decyzji bohaterów zależy ich przyszłość.

Edyp

Makbet

Sam dokonuje wyborów. Podejmuje decyzję o zabiciu króla, mimo iż dręczą go sumienie i wyobraźnia, która podsuwa mu wizje zakrwawionego sztyletu, a także tajemniczego głosu zapowiadającego, że już nigdy nie zaśnie dobrym snem. Na Makbeta wpływa żona, jednak ostatecznie to on jest odpowiedzialny za swoje czyny. Przepowiednie czarownic stanowią jedynie impuls, który budzi w Makbecie żądzę władzy. Nie muszą się spełnić, jednak Makbet ulega pokusie.

Jego losy zdeterminowane były przez wyrocznię. Przepowiednia mówiła, że zabije swego ojca i poślubi matkę, on za wszelką cenę stara się temu zapobiec. Chcąc uniknąć swojego tragicznego losu podejmuje działania w przekonaniu, iż postępuje najlepiej, jak jest to możliwe. Nad Edypem ciąży jednak fatum, a on nie zdaje sobie sprawy z faktu, iż uciekając przed nim, tak naprawdę je wypełnia.

VS

Wiedźmy pełnią tu funkcję tradycyjnie przypisywaną diabłu. To kusicielki, które wykorzystują swą nadprzyrodzoną moc przewidywania, by skłaniać ludzi do grzechu, niegodziwości. Człowiek jednak może oprzeć się pokusie.

Szekspir w swych utworach bardzo często podejmował problem władzy. Nie traktował jej w kategoriach obowiązku (jak np. Kochanowski) lub politycznych mechanizmów. Władza była dla niego przede wszystkim namiętnością zżerającą ludzką duszę. Makbet to studium jej niszczącej mocy. Tytułowy bohater najpierw jest niewolnikiem swojej żądzy, potem zaś – swojej zbrodni.

Wielokrotnie zwracano uwagę, że Makbet jest opowieścią tonącą w ciemnościach. Większość kluczowych scen sztuki rozgrywa się w mroku – w nocy, późnym wieczorem, o szarym świcie albo w ciemnym pomieszczeniu. Słusznie dostrzega się związek tej scenerii z treścią dramatu opowiadającego o mrocznych intrygach i spiskach, nad którymi unosi się cień śmierci. Przede wszystkim w mroku pogrąża się sam Makbet. Ciemność – przeciwieństwo wszystkich jasnych, pozytywnych stron ludzkiej osobowości, takich jak sumienie, dobro, szlachetne uczucia, miłosierdzie – opanowuje duszę głównego bohatera.

Zadania: 1. Jakie wydarzenia historyczne zainspirowały Szekspira do napisania utworu pt. Makbet? 2. Wyjaśnij, jaki wpływ na Makbeta wywarło zamordowanie króla Duncana? Zrób tabelę, w której porównasz Makbeta przed popełnieniem zbrodni i po niej (np. wartości, postawa moralna, stosunek do życia, poczucie spełnienia) 3. Porównaj sytuację bohaterów utworu pt. ,,Antygona" i Makbeta (rola przeznaczenia i własnych decyzji). 4. Jaką rolę w utworze pełnią Czarownice?

Dziękuję za uwagę!K. Podsadniak -Golec