TKANKI ZWIERZĘCE

Lekcja

Tkanki zwierzęce - budowa i funkcje

TKANKA - zespół komórek o wspólnym pochodzeniu, podobnej budowie i pełniących określoną funkcję. Poszczególne typy tkanek mogą pełnić jednocześnie kilka funkcji. TKANKI ZWIERZĘCE dzieli się na cztery grupy: - TKANKĘ NABŁONKOWĄ - TKANKĘ ŁĄCZNĄ - TKANKĘ MIĘŚNIOWĄ - TKANKĘ NERWOWĄ Badaniem budowy i funkcji tkanek zajmuje się HISTOLOGIA.

TKANKA NABŁONKOWA

Pojawia się jako pierwsza w rozwoju zarodkowym organizmu.

Pokrywa ciało, wyściela narządy wewnętrzne i ściany jamy ciała.

Jest zbudowana ze ściśle przylegających do siebie komórek (mało substancji międzykomórkowej)

Zbudowana jest z dwóch warstw: PODSTAWNEJ (przymocowanej do tzw. BŁONY PODSTAWNEJ) oraz WIERZCHOŁKOWEJ

Brak naczyń krwionośnych

Zniszczone komórki nabłonka ulegają ciągłej regeneracji

TKANKA NABŁONKOWA JEDNOWARSTWOWA

NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY SZEŚCIENNY (KOSTKOWY)

NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY PŁASKI

- zbudowany ze spłaszczonych wielościennych komórek z centralnie umieszczonymi jądrami- w orgaznizmie człowieka spotyka się go w miejscach, gdzie transport substancji przez warstwy powinien być szybki (pęcherzyki płucne, naczynia krwionośne, naczynia limfatyczne, przedsionki i komory serca, tylna powierzchnia rogówki)

- zbudowany z komórek kształtem przypominających sześciany z centralnie umieszczonymi jądrami- w orgaznizmie człowieka spotyka się go w: kanalikach nerkowych, soczewkach oczu, oskrzelikach płucnych, przewodach wyprowadzających niektóre gruczoły

Nabłonek jednowarstwowy płaski- widok z góry

Nabłonek jednowarstwowy sześcienny- kanaliki nerkowe

TKANKA NABŁONKOWA- NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY

NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY WALCOWATY (CYLINDRYCZNY)

NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY WIELORZĘDOWY

- zbudowany z podłużnych komórek przypominających walce, których jądra położone są w pobliżu błony podstawnej- w orgaznizmie człowieka wystęuje w: przewodzie pokarmowym (odcinek od żołądka do odbytnicy), jajowodach, macicy

- zbudowany z wydłużonych komórek, których jądra układają się w kilka rzędów (wszystkie komórki spoczywają na błonie podstawnej)- w orgaznizmie człowieka spotyka się go w drogach oddechowych (jama nosowa, krtań, tchawica, oskrzela)

Nabłonek jednowarstwowy wielorzędowy- drogi oddechowe

Nabłonek jednowarstwowy walcowaty- jelito grube

TKANKA NABŁONKOWA - NABŁONEK WIELOWARSTWOWY

NABŁONEK WIELOWARSTWOWY PŁASKI

NABŁONEK WIELOWARSTWOWY PRZEJŚCIOWY

- zewnętrzna warstwa komórek jest spłaczszona- w orgaznizmie człowieka wystęuje w: jamie ustnej, pochwie, cewce moczowej żeńskiej, na przedniej powierzchni rogówki, buduje naskórek

- zbudowany z 3-5 warstw zachodzących na siebie komórek o zmiennym kształcie- w orgaznizmie człowieka wystęuje w: miedniczkach nerkowych, moczowodach, pęcherzu moczowym

Nabłonek wielowarstwowy przejściowy - pęcherz moczowy

Nabłonek wielowarstwowy płaski - nierogowaciejący - pochwa

NAJWAŻNIEJSZE FUNKCJE TKANKI NABŁONKOWEJ

FUNKCJA POWŁOKOWO -OCHRONNA (pokrywająca, wyścielająca) -nabłonki tworzą powłoki ciała i chronią miejsca narażone na uszkodzenia mechaniczne

FUNKCJA ZMYSŁOWA - nabłonki umożliwiają odbieranie bodźców ze środowiska, są elementem budującym narządy zmysłów

FUNKCJA GRUCZOŁOWA - niektóre nabłonki produkują ważne substancje (np. enzymy trawienne, śluz, hormony)

TKANKA ŁĄCZNA

Zbudowana z komórek zanurzonych w wydzielanej przez nie SUBSTANCJI MIĘDZYKOMÓRKOWEJ zbudowanej z organicznej SUBSTANCJI PODSTAWOWEJ i WŁÓKIEN BIAŁKOWYCH.

SUBSTANCJA PODSTAWOWA w zależności od rodzaju tkanki łącznej, jest twarda i zmineralizowana lub ma postać żelu. Zawiera trzy typy włókien, które różnią się składem chemicznym i właściwościami:- WŁÓKNA KOLAGENOWE (grube, mocne) zbudowane z białka o nazwie KOLAGEN, decydują o mechanicznej wytrzymałości tkanki (struktura tych włókien nie zmienia się nawet wtedy, gdy tkanka jest rozciągnięta)

TKANKA ŁĄCZNA

- WŁÓKNA SPRĘŻYSTE (elastyczne), zbudowane z białka nazywanego ELASTYNĄ (są cieńsze od kolagenowych), pod wpływem siły łatwo się rozciągają, a potem wracają do pierwotnego rozmiaru i kształtu. - WŁÓKNA SIATECZKOWE to drobne razgałęzione włókienka zbudowane z kolagenu i pewnych glikoprotein. Oplatają komórki lub ich grupy - są tzw. "rusztowaniem" komórek.

TKANKA ŁĄCZNA - PODZIAŁ

TKANKA ŁĄCZNA STAŁA ZARODKOWA

- występuje wyłącznie w okresie zarodkowym (pojawia się najwcześniej ze wszystkich tkanek łącznych) - później zanika.- zbudowana ze słabo zróżnicowanych komórek TOTIPOTENCJALNYCH (mogą przekształcać się w inne typy komórek) o gwiaździstym kształcie. - buduje organizm zarodka - w niezmienionej postaci utrzymuje się w pępowinie płodu

TKANKA ŁĄCZNA STAŁA WŁAŚCIWA

- SUBSTANCJA PODSTAWOWA tkanki łącznej właściwej nie jest twarda.- tkanka ta ma dużą zdolność regeneracyjną - można ją podzielić (biorąc pod uwagę różne rodzaje włókien, jakie w niej występują) na: * TKANKĘ ŁĄCZNĄ WŁAŚCIWĄ WIOTKĄ, * TKANKĘ ŁĄCZNĄ WŁAŚCIWĄ SIATECZKOWATĄ, * TKANKĘ ŁĄCZNĄ WŁAŚCIWĄ ZBITĄ.

TKANKA ŁĄCZNA STAŁA WŁAŚCIWA WIOTKA

- najczęściej spotykany rodzaj tkanki łącznej w organizmie- łączy pod względem strukturalnym i funkcjonalnym wszystkie tkanki danego narządu oraz wypełnia wolne przestrzenie między narządami - w jej strukturach znajdują się wszystkie rodzaje włókien (najwięcej siateczkowych), dzięki temu tkanka jest elastyczna - tkanka ta otacza m.in. naczynia krwionośne i nerwy, współtworzy warstwę podskórną, tworzy przegrody łącznotkankowe

TKANKA ŁĄCZNA STAŁA WŁAŚCIWA ZBITA

- jest bardzo wytrzymała na działanie siły mechanicznej- w jej strukturach najwiecej jest włókien kolagenowych (komórek jest bardzo mało) - pęczki włókien kolagenowych moga być ułożone nieregularnie (np. spodnia warstwa skóry) lub regularnie (np. w ścięgnach, którymi mięśnie są przyczepione do kości) - z tkanki tej zbudowane są fragmenty narządów, które rozciągają się i powracają do pierwotnego stanu, np. ściany dużych tętnic, torebki stawowe, ścięgna

TKANKA ŁĄCZNA STAŁA WŁAŚCIWA SIATECZKOWATA

- jest zbudowana z komórek o gwiaździstym kształcie, połączonych ze sobą wypustkami- w jej SUBSTANCJI PODSTAWOWEJ znajdują się włókna siateczkowe, które tworzą rusztowanie np. dla węzłów chłonnych, śledziony, grasicy, szpiku kostnego.

TKANKA ŁĄCZNA STAŁA SWOISTA TŁUSZCZOWA

- tkanka zbudowana jest z dużych komórek gromadzących tłuszcz (tzw. ADIPOCYTÓW lub LIPOCYTÓW), zawiera małą ilość substancji podstawowej.- funkcją tej tkanki jest m in. ochrona organizmu przed utratą ciepła i urazami mechanicznymi oraz magazynowanie substancji będących źródłem energii. - wyróżnia się dwa rodzaje tkanki łącznej tłuszczowej: ŻÓŁTĄ (zawierająca w komórkach po jednej dużej wakuoli tluszczowej) oraz BRUNATNĄ (z drobnymi wakuolami tłuszczowymi występującymi licznie w komórkach)

TKANKA ŁĄCZNA STAŁA OPOROWA

- to grupa tkanek zapewniajacych podporę ciała i jego ochronę mechaniczną.- ze względu na różnice w budowie tkanke łączną oporowa dzieli się na: CHRZĘSTNĄ (tzw. chrząstkę) oraz KOSTNĄ - oba rodzaje tkanki oporowej sa charakterystyczne dla kręgowców (zwierząt, które maja twardy szkielet osiowy).

TKANKA ŁĄCZNA STAŁA OPOROWA CHRZĘSTNA

- tkanka zbudowana jest z dojrzałych komórek chrzęstnych tzw. CHONDROCYTÓW oraz substancji międzykomórkowej utworzonej ze zbitej i sprężystej substancji podstawowej i zanurzonych w niej włóknach kolagenowych. W tkance znajdują się także CHONDROBLASTY, które w przeciwieństwie do chondrocytów zachowują zdolność rozmnażania i wydzielają substancję międzykomórkową.

- tkanka chrzęstna nie jest unerwiona, nie ma naczyń krwionośnych - ze względu na rodzaj włókien wystęujących w substancji podstawowej wyróżnia się trzy typy tkanki chrzęstnej: * TKANKĘ CHRZĘSTNĄ SPRĘŻYSTĄ, * TKANKĘ CHRZĘSTNĄ WŁÓKNISTĄ, * TKANKĘ CHRZĘSTNĄ SZKLISTĄ

TKANKA ŁĄCZNA STAŁA OPOROWA KOSTNA

- tkanka zbudowana jest z trzech rodzajów komórek: * KOMÓREK KOŚCIOTWÓRCZYCH (OSTEOBLASTÓW) - budują one kości i odpowiadają za ich regenerację (np. po złamaniach) * KOMÓREK KOSTNYCH (OSTEOCYTÓW) - to przekształcone komórkami kościotwórcze (są stałym składnikiem kości) * KOMÓREK KOŚCIOGUBNYCH (OSTEOKLASTÓW) - umożliwiają niszczenie martwej lub zbędnej tkanki kostnej- substancja międzykomórkowa tkanki kostnej zawiera duże ilości soli mineralnych (np. fosforan wapnia, fosforan magnezu) oraz włókna kolagenowe - wyróżnia się dwa rodzaje tkanki kostnej: #TKANKĘ KOSTNĄ ZBITĄ - buduje m.in. trzon kości długich i zewnętrzne warstwy kości płaskich. Charakteryzuje ją duża wytrzymałość mechaniczna. #TKANKĘ KOSTNĄ GĄBCZASTĄ -wystęuje w nasadach kości długich i wewnątrz kości płaskich. Pełni funkcje podporowe oraz jest magazynem soli mineralnych (głównie fosforanu wapnia), które moga być wykorzystywane przez organizm. Dodatkowo zawiera SZPIK KOSTNY - odpowiedzialny za powstawanie składników krwi

TKANKA ŁĄCZNA PŁYNNA

- to tkanki łącznej płynnej zalicza się: KREW i LIMFĘ- krew krąży po całym organizmie, pełni wiele funkcji: transportuje substancje odżywcze, gazy oddechowe, hormony i zbędne produkty przemiany materii, przyczynia się do utrzymania stałej temperatury ciała (TERMOREGULACJA) oraz zwalczania infekcji - krew ma zdolność krzepnięcia (to bardzo ważne w przypadku zranienia) - badania krwi są pomocne przy diagnozowaniu wielu chorób (zaobserowane zmiany w budowie, rodzaju lub proporcjach różnych składników krwi mogą służyć do wykrywania wielu zaburzeń lub infekcji) - objętość krwi dorosłego człowieka o masie 60kg wynosi około 5 litórw

TKANKA ŁĄCZNA PŁYNNA KREW

TKANKA ŁĄCZNA PŁYNNA KREW

OSOCZE

- ma postać płynu o słomkowym zabarwieniu.- składa się głównie z: * wody (90%), * innych związków nieorganicznych (1%) - np. kationów sodu (Na+), anionów chlorkowych (Cl-), wodorowęglanowych (HCO-) - mają one duże znaczenie w utrzymaniu prawidłowego pH krwi oraz ciśnienia osmotycznego * związków organicznych (ok. 9%) - głównie białek, m.in. IMMUNOGLOBULIN (biorących udział w niszczeniu antygenów), FINRYNOGENU (biorącego udział w krzepnięciu krwi), a także innych związków, np. glukozy, aminokwasów, witamin, zbędnych produktów przemiany materii (np. mocznika, kwasu moczowego) oraz hormonów - osocze pozbawione fibrynogenu to SUROWICA KRWI

TKANKA ŁĄCZNA PŁYNNA KREW

ELEMENTY MORFOLOGICZNE KRWI - ERYTROCYTY

- inaczej nazywane CZERWONYMI KRWINKAMI- najliczniejsza grupa wśród elementów morfologicznych krwi - podstawową funkcją jest transport tlenu i dwutlenku węgla (umożliwia to zawarty w erytrocytach barwnik - HEMOGLOBINA) - erytrocyty ssaków mają kształt dwuwklęsłych krążków (nie mają jąder) - erytrocyty żyją średnio 120 dni (rozkładane są w ŚLEDZIONIE i WĄTROBIE), - nowe erytrocyty powstają w SZPIKU KOSTNYM

TKANKA ŁĄCZNA PŁYNNA KREW

ELEMENTY MORFOLOGICZNE KRWI - LEUKOCYTY

- inaczej nazywane BIAŁYMI KRWINKAMI- są najbardziej zróżnicowaną pod względem budowy grupą elementów morfologicznych - komórki te są bezbarwne (można je zobaczyć pod mikroskopem dopiero po zastosowaniu odpowiednich metod barwienia) - uczestniczą w reakcjach obronnych organizmu - ze względu na różnice w budowie i czynnościach leukocyty dzielimy na: * GRANULOCYTY (krwinki zawierające ziarnistości w cytoplazmie podstawowej) - wykazują one różną zdolność do wchodzenia w reakcje z barwnikami. Wyróżniamy: NEUTROFILE (obojętnochłonne) - pochłaniają drobnoustroje chorobotwórcze, EOZYNOFILE (kwasochłonne) - niszczą obce białka, które dostały się do organizmu, BAZOFILE (zasadochłonne) - wydzielają związki, które pobudzają do działania inne typy leukocytów * AGRANULOCYTY (krwinki bez ziarnistości) - można wyróżnić: LIMFOCYTY (wytwarzają przeciwciała, rozpoznają antygeny), MONOCYTY (największe elementy morfologiczne krwi, pochłaniają bakterie i martwe komórki organizmu). - Długość życia leikocytów jest bardzo różna (np. LIMFOCYTY - żyją nawet kilka lat, MONOCYTY - 3-5 dni)

TKANKA ŁĄCZNA PŁYNNA KREW

ELEMENTY MORFOLOGICZNE KRWI - TROMBOCYTY

- inaczej zazywane PŁYTKAMI KRWI- u większości zwierząt mają postać wrzecionowatych komórek z dużym owalnym jądrem, u ssaków to różnego kształtu fragmenty cytoplazmy- uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi - jeżeli nie zostaną wykorzystane, to po 8-10 dniach ulegają rozkładowi w ŚLEDZIONIE

BADANIE KRWI - PRZYKŁADOWE WYNIKI

TKANKA ŁĄCZNA PŁYNNA LIMFA

- inaczej nazywana CHŁONKĄ- powstaje w skutek przenikania nadmiaru płynu tkankowego z przestrzeni międzykomórkowych do włosowatych naczyń limfatycznych- w limfie wystęują duże ilości limfocytów, które pochodzą z narządów limfatycznych znajdujących się na drodze jej przepływu - pełni funkcje transportowe i uczestniczy w reakcjach obronnych organizmu

Dziękuję za uwagę

Do zobaczenia na następnej lekcji on-line