Związki wyrazowe

Lekcja

T: Związki wyrazowe

pani z polaka

Przypomnij sobie

Wyrazy w zdaniach tworzą związki.

Podstawowym związkiem w zdaniu jest związek główny, czyli podmiot z orzeczeniem.

Pozostałe wyrazy tworzą związki poboczne.

Przykład

Moja ciocia kupiła nowe buty.

co zrobiła?

kupiła

ciocia

Związek główny:

kto?

Związki poboczne: moja ciocia, kupiła buty, nowe buty

Zapamiętaj

W każdym związku pobocznym występuje wyraz nadrzędny, czyli określany oraz wyraz podrzędny, czyli okreslający.

czyja?

ciocia

moja

wyrazy podrzędne

wyrazy nadrzędne

co?

buty

kupiła

jakie?

nowe

buty

Wyrazy w zdaniu tworzą trzy rodzaje związków:

związek zgody

związek rządu

związek przynależności

Związek zgody

Zachodzi on, gdy wyraz określany i określający zgadzają się ze sobą w przypadku, liczbie i rodzaju.

W tym związku pozostają ze sobą:

• podmiot i orzeczenie, np. rzeka płynęła (l.poj., r. żeński)

• rzeczownik i przydawka, np. piękny krajobraz (M., l. poj., r. męski)

• dwa rzeczowniki, zgodne pod względem przypadka, liczby i rodzaju np. rzeką Wisłą (N., l. poj., r. żeński)

Związek rządu

Zachodzi on, gdy wyraz określany wymaga od wyrazu określającego, by wystąpił w ściśle określonym przypadku.

W tym związku pozostają ze sobą:

• czasownik i dopełnienie, np. czytam (co?) książkę

• dwa rzeczowniki w różnych formach, np. śpiew (czego?) ptaków

• rzeczownik i wyrażenie przyimkowe, np. gra (na czym) na skrzypcach

Związek przynależności

Zachodzi, gdy wyraz określający nie jest rządzony przez wyraz określany i nie musi się z nim zgadzać pod względem formy.

W tym związku pozostają ze sobą:

• czasownik i okolicznik, np. idę (dokąd?) do lasu

• dwa wyrazy nieodmienne, np. bardzo późno

• wyraz odmienny i nieodmienny, np. bardzo smaczne

Uwaga!

Niektóre wyrazy pozostają poza związkami w zdaniu - nie łączą się one z żadną częścią zdania

Zaliczamy do nich:

• wyrazy wtrącone, np. według ciebie, moim zdaniem, owszem, na pewno, jak wiesz

• wołacze, np. Kasiu, kolego, słuchaczu

• wykrzykniki, np. cześć, hej, ojej, ach

W zdaniu oddzielamy je przecinkami lub myślnikami. Po wołaczach możemy postawić przecinek lub wykrzyknik.

Przećwicz

Rozpoznawanie związków między wyrazami - quiz

Związki wyrazowe - grupowanie

Wyrazy poza związkami

Dziękuję!