Latarnik - cykl lekcji

Latarnik - cykl lekcji

Przygotowała: Anna Stasiak

W czasie cyklu lekcji z lekturą „Latarnik”Waszym zadaniem będzie uzupełnienie notatek graficznych

CYKL LEKCJI:

* FILM + TEKST LEKTURY

1. Wśród przeciwności losu. Dzieje Skawińskiego.

2. Na wyspie szczęśliwej. Pobyt Skawińskiego w latarni.

3. Ojczyzna w książce zamknięta. Przebudzenie Skawińskiego.

4. „Latarnik” - arcydzieło kompozycji.

RYSUNKOWE KARTY PRACY DO KAŻDEJ Z LEKCJI

„Latarnik” w reżyserii Zygmunta Skoniecznego (1977 rok)

Tekst lektury

WRÓĆ

Lekcja 1 Temat: Wśród przeciwności losu. Dzieje Skawińskiego.

Poznaj autora

Geneza „ Latarnika”

W latach 70. XIX wieku HenrykSienkiewicz wyruszył z Heleną Modrzejewską i innymi przyjaciółmi do Kalifornii, gdzie próbowali wspólnie prowadzić farmę – podobna podróż była czymś niezwyczajnym w tamtych czasach...

fragmenty

„Lecz gdyby ten sam ktoś przyszedł do mnie w lutym i rzekł mi, że przy końcu marca przejadę Niemcy, Francję, całą długość Anglii; że przepłynę na wiosnę burzliwy Atlantyk, a następnie jak ptak na skrzydłach przelecę niezmierzone przestrzenie wielkiej kolei od New Yorku do San Francisco i strząsnę proch z obuwia mego na brzegach Oceanu Spokojnego, temu odrzekłbym bez wahania: – Przyjacielu! [...] widzę, że zmysły twoje nie są z tego świata. [...] Człowiek, który wyjeżdża do Ameryki, jest jeszcze u nas rzadkością. [...] Mój dziad nieboszczyk, Panie świeć nad jego duszą, raz jeden tylko za dni swych był w Puławach, a raz w Królewcu, i miał o czym opowiadać przez całe życie”.

Julian Horain (polski korespondent „Tygodnika Ilustrowanego”, emigrant mieszkający w USA, przyjaciel H. Sienkiewicza),Listy z Kalifornii XIX, „Gazeta Polska”, 1877, nr 32

„Gazety nowojorskie doniosły o śmierci ziomka naszego, Siellawy, niegdyś obywatela gub. witebskiej. Poznałem go osobiście w czasie pobytu w Nowym Jorku, przeto mogę udzielić kilku szczegółów z jego życia i jeden psychologiczny. Śp. Siellawa (nie wiem, jakie miał imię chrzestne) był człowiek wysoko ukształcony, prawy i szlachetny. Miał wszakże jedną dziwną monomanię: wszędzie, gdziekolwiek przebywał, zdawało mu się, że go szpieguje, ściga i prześladuje jeden z rządów europejskich. Stąd też nigdzie nie mógł zagrzać na długo miejsca, a nawet z nikim utrzymać trwałych stosunków przyjaznych. Zdarzało się często, że po kilka miesięcy nie pokazywał się żadnemu z ziomków i zwykle nie wiedziano, gdzie mieszka. Gnany myślą, że go ścigają i prześladują, po opuszczeniu Europy (zdaje się w r. 1848) zwiedził Przylądek Dobrej Nadziei, Madagaskar, Australię, Amerykę Południową, Środkową i nareszcie Stany Zjednoczone. Powiadał mi nieraz, że za najszczęśliwsze chwile swojego życia uważa te parę lat. które przebył na międzymorzu Panama, spełniając obowiązek strażnika latarni morskiej przed portem Colon-Aspinwall. Obowiązkiem jego było o każdej szóstej godzinie zapalać lub gasić latarnię. Mieszkał o 10 mil od brzegu, sam jeden wśród morza na samotnej skale, której przez 26 miesięcy nie opuszczał. Co dwa tygodnie przywożono mu żywność (niekiedy żywe ptastwo lub barana, gdyż w tym klimacie mięso świeże pół dnia nie da się przechować). Raz mu przysłano pakę z gazetami i książkami polskimi – i to go wygnało z samotnego raju, w którym żył najszczęśliwszy, bez Ewy i węża, jak się sam wyrażał. W liczbie przysłanych książek była powieść Zygmunta Kaczkowskiego „Murdelio”. Otóż w pewien mglisty dzień Siellawa tak się zaczytał przy lampie w owej powieści, że wiecznym prawem zapomniał zapalić lampę latarnianą. To zmyliło z drogi jakiś okręt i o mało nie stało się powodem rozbicia. Zaskarżono strażnika i Siellawa stracił miejsce. Odtąd znienawidził książki, a każdego, którego podejrzewał o złe względem siebie zamiary, nazywał „Murdelio”. Przysłanie zaś książek przypisywał intrydze [caratu]. W Nowym Jorku pracował po aptekach. Cierpiąc bezsenność, używał morfiny czy innego jakiegoś niebezpiecznego lekarstwa i tym się podobno otruł. Dopiero w kilka dni po jego śmierci ziomkowie dowiedzieli się o tym i pośpieszyli pochować”. (J. Krzyżanowski, Henryk Sienkiewicz. Kalendarz życia i twórczości, Warszawa 1956, s. 88–89)

Etapy życia Skawińskiego

Skawiński, - Polak, ok. 70 lat, tułacz

ŻOŁNIERZ

LATARNIK

EMIGRANT

Miejsca wspomniane w utworze

Jak myślicie, czemu może służyć takie nagromadzenie wydarzeń w życiorysie Skawińskiego?

Charakterystyka Skawińskiego

Cechy charakteru, które pozwoliły bohaterowi przetrwać kolejne porażki:

odważny, dzielny, mężny, nieustraszony, śmiały, podejmujący wyzwania

uczciwy, sprawiedliwy, otwarty, honorowy, mający poczucie godności, prawy

niezłomny, cierpliwy, niestrudzony, pracowity, wytrwale walczący z przeciwnościami losu

ufny, pełen nadziei, przekonany, że uda mu się osiągnąć cel

Poszukajcie cytatów pomagających scharakteryzować głównego bohatera

Jak rozumiecie porównania i metafory określające sytuację bohatera?

Sprawdzcie

DZIEKUJE ZA UWAGE!

WRÓĆ

Lekcja 2 Temat: Na wyspie szczęśliwej. Pobyt Skawińskiego w latarni.

Dlaczego Skawiński marzył o pracy latarnika?

Jak wyglądało życie Skawińskiego w latarni?

Opis wyspy, na której znajdowała się latarnia Skawińskiego

Powody, dla których Skawiński pragnął pozostać w latarni do końca swoich dni

Symbolika dwóch przestrzeni

„Tam, na dworze, ludzie na owych okrętach walczyli z nocą, z ciemnością, z falą; w izbie zaś spokojnie było i cicho”.

Symbolika ukazanych w cytacie przestrzeni:

Etapy powolnego wyobcowywania się Skawińskiego ze świata ludzi

„Zaczęły płynąć godziny, dnie i tygodnie...”

schodził z wieży na pogawędki ze strażnikiem Johnsem, który dostarczał mu żywność i wodę

przestał bywać w mieście, rozmawiać z ludźmi, nie opuszczał latarni

w niedzielę wychodził na ląd, brał udział we mszy, czytał gazety

zżył się z wieżą i jej otoczeniem, przywyknął do samotności

fascynacja, radość uspokojenie, zadowolenie akceptacja, afirmacja przywiązanie, oddanie zobojętnienie, apatia izolacja, alienacja letarg, odrętwienie, stopienie się z naturą, pozbawienie pamięci

Etapy powolnego wyobcowywania się Skawińskiego ze świata ludzi c.d.

Sprawdzcie

DZIEKUJE ZA UWAGE!

WRÓĆ

Lekcja 3 Temat: Ojczyzna w książce zamknięta. Przebudzenie Skawińskiego.

Jak Skawiński wszedł w posiadanie książki Adama Mickiewicza?

W dowód wdzięczności Towarzystwo przysłało Skawińskiemu paczkę z polskimi książkami.

Niedługo po rozpoczęciu pracy latarnika bohater przeczytał w „Heraldzie” o utworzeniu polskiego Towarzystwa w Nowym Jorku.

Jednym z nadesłanych utworów był „Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza, który tak poruszył latarnika.

Przekazał organizacji połowę swej miesięcznej pensji.

Skąd wiadomo, jaką książkę dostał Skawiński, skoro nie podano jej tytułu ani nazwiska autora?

Przyjrzyjmy się zachowaniu Skawińskiego i emocjom, których doznawał podczas czytania książki

Tęsknota to inaczej: tęsknica, utęsknienie, smutek, żal, pragnienie czegoś, odczuwanie braku czegoś

"Bo tęsknię po tobie..."

Przypomijcie, dlaczego Skawiński musiał na zawsze opuścić ojczyznę Wskażcie odpowiednie fragmenty tekstu, które podają przykłady zachowania bohatera świadczące o odczuwanej przez niego nostalgii

Tragiczny finał

Zwolnienie z pracy zburzyło spokój bohatera, wyrwało go z letargu, zmusiło do działania. Jego wędrówka nabrała teraz jednak innego charakteru. Skawiński odzyskał nadzieję. Uczucia, które w sobie odkrył, przywróciły go do życia, nadały sens jego dalszej podróży.

„Na nowe zaś drogi życia miał także na piersiach swoją nową książkę, którą od czasu do czasu przyciskał ręką, jakby w obawie, by mu i ona nie zginęła”. Wyjaśnijcie, czym stał się „Pan Tadeusz” dla Skawińskiego. Czy nadal można go nazwać tułaczem? Jak nazywa się osobę, która wędrując, zna cel swojej drogi?

Zwolniony z pracy latarnik opuścił Aspinwall, „otwierały się przed nim nowe drogi tułactwa...”

Do piersi przyciskał swoją książkę, którą zabierał „na nowe drogi życia”

Jego oczy odzyskały blask

WSPARCIE

NADZIEJA

NIESZCZĘSCIE

Bohater tragiczny

nie może podjąć właściwej decyzji, bo każdy wybór prowadzi do klęski

jego działania są daremne, bo ciąży nad nim zły los, fatum

został zbyt surowo ukarany

Skawiński nosi pewne cechy bohatera tragicznego, ponieważ: • został surowo ukarany, doświadcza wielu przeciwności losu (wrogość natury, nieprzystosowanie, pech); • mimo licznych prób nie może zmienić swojego losu, wciąż ponosi klęski, ciąży na nim fatum, zły los, wszystkie jego próby stabilizacji okazują się daremne; • bohater utożsamia ciążące na nim fatum z działaniem „mściwej ręki” sięgającej z północy – czyli carskiej Rosji, jednego z zaborców.

Sprawdzcie

DZIEKUJE ZA UWAGE!

WRÓĆ

Lekcja 4 Temat: „Latarnik” - arcydzieło kompozycji.

Przeanalizujcie konstrukcję „Latarnika” i wskażcie elementy fabuły charakterystyczne dla noweli

GATUNEK

Wątek – część składowa fabuły utworu, ciąg zdarzeń połączonych układem przyczynowo-skutkowym, skupionych wokół jednej postaci lub grupy osób

Nowela Henryka Sienkiewicza to utwór jednowątkowy. Akcja „Latarnika” związana jest z postacią Skawińskiego.

„Nadszedł nareszcie dla niego czas spokoju. Poczucie bezpieczeństwa napełniło jakąś niewysłowioną rozkoszą jego duszę. Oto mógł na tej skale po prostu urągać dawnemu tułactwu, dawnym nieszczęściom i niepowodzeniom. [...] Część swych dziwnych kolei opowiadał sam Falconbridge’owi, nie wspomniał jednak o tysiącznych innych przygodach. [...] Spoglądając teraz z wieżowego balkonu na oświecone fale, wspominał o wszystkim, co przeszedł. Oto bił się w czterech częściach świata – i na tułaczce próbował wszystkich niemal zawodów. Pracowity i uczciwy, nieraz dorabiał się grosza i zawsze tracił go wbrew wszelkim przewidywaniom i największej ostrożności. Był kopaczem złota w Australii, poszukiwaczem diamentów w Afryce, strzelcem rządowym w Indiach Wschodnich. Gdy w swoim czasie założył w Kalifornii farmę, zgubiła go susza; próbował handlu z dzikimi plemionami zamieszkującymi wnętrze Brazylii: tratwa jego rozbiła się na Amazonce, on sam zaś bezbronny i prawie nagi tułał się w lasach przez kilka tygodni, żywiąc się dzikim owocem, narażony co chwila na śmierć w paszczy drapieżnych zwierząt. Założył warsztat kowalski w Helenie, w Arkansas, i – spalił się w wielkim pożarze całego miasta. Następnie w Górach Skalistych dostał się w ręce Indian i cudem tylko został wybawiony przez kanadyjskich strzelców. Służył jako majtek na statku kursującym między Bahią i Bordeaux, potem jako h arpunnik na wielorybniku: oba statki rozbiły się. Miał fabrykę cygar w Hawanie – został okradziony przez wspólnika w chwili, gdy sam leżał chory na »vomito«. Wreszcie przybył do Aspinwall – i tu miał być kres jego niepowodzeń. Cóż go bowiem mogło doścignąć jeszcze na tej skalistej wysepce?”.

Narrator

Określcie typ narratora. W tym celu odpowiedzcie na pytania:

- Czy jest jedną z postaci świata przedstawionego utworu?

- Jaką wiedzę posiada?

- Jak zmienia sposób opowiadania o zdarzeniach?

„Latarnik" Sienkiewicza - nowelą psychologiczną

• Punkt kulminacyjny utworu ma charakter głębokiego przeżycia (wynika to z przekonania o ważności pojedynczych momentów w życiu człowieka, doznań, które mogą wywołać przełom i w zasadniczy sposób zmienić losy bohatera). • Duża część narracji poświęcona jest analizie i próbie opisania psychicznego stanu bohatera. • Narrator relacjonuje wpływ bodźców zewnętrznych na psychikę postaci (np. widoków, przestrzeni, spotkań itd.). • Narrator formułuje ogólne prawa, którym podlega bohater (np. „W ciągłym odosobnieniu i wobec otoczenia nadzwyczaj prostego a wielkiego począł stary tracić poczucie własnej odrębności, przestawał istnieć jakoby osoba, a zlewał się coraz więcej z tym, co go otaczało”). • Opisy pejzażu mają charakter subiektywny, wiążą się mocno z psychiką bohatera, jego przeżyciami, są dopełnieniem „wewnętrznego krajobrazu” postaci (np. „Wiedział, pod jakim jarzmem żyje człowiek w tych niezgłębionych puszczach, w których pojedyncze liście przenoszą dziesięciokrotnie jego wielkość, w których mrowią się krwiożercze moskity, pijawki drzewne i olbrzymie jadowite pająki. Wszystkiego sam doznał”).

„Latarnik" to metafora polskiego losu

• Odwołuje się do doświadczeń wielu Polaków, którzy musieli opuścić ojczyznę po powstaniu i spędzili życie na emigracji. • Podejmuje problem poczucia polskości, budowania swojej tożsamości z dala od ojczyzny. • Wszystko, co spotyka Skawińskiego, jest symbolem losu polskich wygnańców (motyw „mściwej ręki” ścigającej go po całym świecie, nieszczęścia, pech, przeciwności losu).

Sprawdzcie

DZIEKUJE ZA UWAGE!