Latarnik - cykl lekcji

Latarnik - cykl lekcji

Przygotowała: Anna Stasiak

W czasie cyklu lekcji z lekturą „Latarnik”Waszym zadaniem będzie uzupełnienie notatek graficznych

RYSUNKOWE KARTY PRACY DO KAŻDEJ Z LEKCJI

4. „Latarnik” - arcydzieło kompozycji.

3. Ojczyzna w książce zamknięta. Przebudzenie Skawińskiego.

2. Na wyspie szczęśliwej. Pobyt Skawińskiego w latarni.

1. Wśród przeciwności losu. Dzieje Skawińskiego.

* FILM + TEKST LEKTURY

CYKL LEKCJI:

WRÓĆ

„Latarnik” w reżyserii Zygmunta Skoniecznego (1977 rok)

Tekst lektury

Poznaj autora

Lekcja 1Temat: Wśród przeciwności losu. Dzieje Skawińskiego.

fragmenty

„Lecz gdyby ten sam ktoś przyszedł do mnie w lutym i rzekł mi, że przy końcu marca przejadę Niemcy, Francję, całą długość Anglii; że przepłynę na wiosnę burzliwy Atlantyk, a następnie jak ptak na skrzydłach przelecę niezmierzone przestrzenie wielkiej kolei od New Yorku do San Francisco i strząsnę proch z obuwia mego na brzegach Oceanu Spokojnego, temu odrzekłbym bez wahania: – Przyjacielu! [...] widzę, że zmysły twoje nie są z tego świata. [...]Człowiek, który wyjeżdża do Ameryki, jest jeszcze u nas rzadkością. [...] Mój dziad nieboszczyk, Panie świeć nad jego duszą, raz jeden tylko za dni swych był w Puławach, a raz w Królewcu, i miał o czym opowiadać przez całe życie”.

W latach 70. XIX wieku HenrykSienkiewicz wyruszył z Heleną Modrzejewską i innymi przyjaciółmi do Kalifornii, gdzie próbowali wspólnie prowadzić farmę – podobna podróż była czymś niezwyczajnym w tamtych czasach...

Geneza „ Latarnika”

Julian Horain (polski korespondent „Tygodnika Ilustrowanego”, emigrant mieszkający w USA, przyjaciel H. Sienkiewicza),Listy z Kalifornii XIX, „Gazeta Polska”, 1877, nr 32

„Gazety nowojorskie doniosły o śmierci ziomka naszego, Siellawy, niegdyś obywatela gub. witebskiej. Poznałem go osobiście w czasie pobytu w Nowym Jorku, przeto mogę udzielić kilku szczegółów z jego życia i jeden psychologiczny. Śp. Siellawa (nie wiem, jakie miał imię chrzestne) był człowiek wysoko ukształcony, prawy i szlachetny. Miał wszakże jedną dziwną monomanię: wszędzie, gdziekolwiek przebywał, zdawało mu się, że go szpieguje, ściga i prześladuje jeden z rządów europejskich. Stąd też nigdzie nie mógł zagrzać na długo miejsca, a nawet z nikim utrzymać trwałych stosunków przyjaznych. Zdarzało się często, że po kilka miesięcy nie pokazywał się żadnemu z ziomków i zwykle nie wiedziano, gdzie mieszka. Gnany myślą, że go ścigają i prześladują, po opuszczeniu Europy (zdaje się w r. 1848) zwiedził Przylądek Dobrej Nadziei, Madagaskar, Australię, Amerykę Południową, Środkową i nareszcie Stany Zjednoczone.Powiadał mi nieraz, że za najszczęśliwsze chwile swojego życia uważa te parę lat. które przebył na międzymorzu Panama, spełniając obowiązek strażnika latarni morskiej przed portem Colon-Aspinwall. Obowiązkiem jego było o każdej szóstej godzinie zapalać lub gasić latarnię. Mieszkał o 10 mil od brzegu, sam jeden wśród morza na samotnej skale, której przez 26 miesięcy nie opuszczał. Co dwa tygodnie przywożono mu żywność (niekiedy żywe ptastwo lub barana, gdyż w tym klimacie mięso świeże pół dnia nie da się przechować). Raz mu przysłano pakę z gazetami i książkami polskimi – i to go wygnało z samotnego raju, w którym żył najszczęśliwszy, bez Ewy i węża, jak się sam wyrażał. W liczbie przysłanych książek była powieść Zygmunta Kaczkowskiego „Murdelio”. Otóż w pewien mglisty dzień Siellawa tak się zaczytał przy lampie w owej powieści, że wiecznym prawem zapomniał zapalić lampę latarnianą. To zmyliło z drogi jakiś okręt i o mało nie stało się powodem rozbicia. Zaskarżono strażnika i Siellawa stracił miejsce. Odtąd znienawidził książki, a każdego, którego podejrzewał o złe względem siebie zamiary, nazywał „Murdelio”. Przysłanie zaś książek przypisywał intrydze [caratu]. W Nowym Jorku pracował po aptekach. Cierpiąc bezsenność, używał morfiny czy innego jakiegoś niebezpiecznego lekarstwa i tym się podobno otruł. Dopiero w kilka dni po jego śmierci ziomkowie dowiedzieli się o tym i pośpieszyli pochować”. (J. Krzyżanowski, Henryk Sienkiewicz. Kalendarz życia i twórczości, Warszawa 1956, s. 88–89)

Skawiński, - Polak, ok. 70 lat, tułacz

Etapy życia Skawińskiego

EMIGRANT

LATARNIK

ŻOŁNIERZ

Miejscawspomniane w utworze

Jak myślicie, czemu może służyć takie nagromadzenie wydarzeń w życiorysie Skawińskiego?

Poszukajcie cytatów pomagających scharakteryzować głównego bohatera

uczciwy, sprawiedliwy, otwarty, honorowy, mający poczucie godności, prawy

odważny, dzielny, mężny, nieustraszony, śmiały, podejmujący wyzwania

niezłomny, cierpliwy, niestrudzony, pracowity, wytrwale walczący z przeciwnościami losu

ufny, pełen nadziei, przekonany, że uda mu się osiągnąć cel

Charakterystyka Skawińskiego

Cechy charakteru, które pozwoliły bohaterowi przetrwać kolejne porażki:

Jak rozumiecie porównania i metafory określające sytuację bohatera?

Sprawdzcie

WRÓĆ

DZIEKUJE ZA UWAGE!

Lekcja 2Temat: Na wyspie szczęśliwej. Pobyt Skawińskiego w latarni.

Powody, dla których Skawiński pragnął pozostać w latarni do końca swoich dni

Opis wyspy, na której znajdowała się latarnia Skawińskiego

Jak wyglądało życie Skawińskiego w latarni?

Dlaczego Skawiński marzył o pracy latarnika?

Symbolika ukazanych w cytacie przestrzeni:

„Tam, na dworze, ludzie na owych okrętach walczyli z nocą, z ciemnością, z falą; w izbie zaś spokojnie było i cicho”.

Symbolika dwóch przestrzeni

przestał bywać w mieście, rozmawiać z ludźmi, nie opuszczał latarni

schodził z wieży na pogawędki ze strażnikiem Johnsem, który dostarczał mu żywność i wodę

w niedzielę wychodził na ląd, brał udział we mszy, czytał gazety

Etapy powolnego wyobcowywania się Skawińskiego ze świata ludzi

„Zaczęły płynąć godziny, dnie i tygodnie...”

zżył się z wieżą i jej otoczeniem, przywyknął do samotności

Etapy powolnego wyobcowywania się Skawińskiego ze świata ludzi c.d.

fascynacja, radość uspokojenie, zadowolenie akceptacja, afirmacja przywiązanie, oddanie zobojętnienie, apatia izolacja, alienacja letarg, odrętwienie, stopienie się z naturą, pozbawienie pamięci

Sprawdzcie

WRÓĆ

DZIEKUJE ZA UWAGE!

Lekcja 3Temat: Ojczyzna w książce zamknięta. Przebudzenie Skawińskiego.

Skąd wiadomo, jaką książkę dostał Skawiński, skoro nie podano jej tytułu ani nazwiska autora?

Jednym z nadesłanych utworów był „Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza, który tak poruszył latarnika.

Przekazał organizacji połowę swej miesięcznej pensji.

W dowód wdzięczności Towarzystwo przysłało Skawińskiemu paczkę z polskimi książkami.

Jak Skawiński wszedł w posiadanie książki Adama Mickiewicza?

Niedługo po rozpoczęciu pracy latarnika bohater przeczytał w „Heraldzie” o utworzeniu polskiego Towarzystwa w Nowym Jorku.

Przyjrzyjmy się zachowaniu Skawińskiego i emocjom, których doznawał podczas czytania książki

Przypomijcie, dlaczego Skawiński musiał na zawsze opuścić ojczyznęWskażcie odpowiednie fragmenty tekstu, które podają przykłady zachowania bohatera świadczące o odczuwanej przez niego nostalgii

Tęsknota to inaczej: tęsknica, utęsknienie, smutek, żal, pragnienie czegoś, odczuwanie braku czegoś

"Bo tęsknię po tobie..."

Jego oczy odzyskały blask

Do piersi przyciskał swoją książkę, którą zabierał „na nowe drogi życia”

Zwolniony z pracy latarnik opuścił Aspinwall, „otwierały się przed nim nowe drogi tułactwa...”

„Na nowe zaś drogi życia miał także na piersiach swoją nową książkę, którą od czasu do czasu przyciskał ręką, jakby w obawie, by mu i ona nie zginęła”. Wyjaśnijcie, czym stał się „Pan Tadeusz” dla Skawińskiego. Czy nadal można go nazwać tułaczem? Jak nazywa się osobę, która wędrując, zna cel swojej drogi?

NADZIEJA

WSPARCIE

NIESZCZĘSCIE

Zwolnienie z pracy zburzyło spokój bohatera, wyrwało go z letargu, zmusiło do działania. Jego wędrówka nabrała teraz jednak innego charakteru. Skawiński odzyskał nadzieję. Uczucia, które w sobie odkrył, przywróciły go do życia, nadały sens jego dalszej podróży.

Tragiczny finał

Skawiński nosi pewne cechy bohatera tragicznego, ponieważ: • został surowo ukarany, doświadcza wielu przeciwności losu (wrogość natury, nieprzystosowanie, pech); • mimo licznych prób nie może zmienić swojego losu, wciąż ponosi klęski, ciąży na nim fatum, zły los, wszystkie jego próby stabilizacji okazują się daremne; • bohater utożsamia ciążące na nim fatum z działaniem „mściwej ręki” sięgającej z północy – czyli carskiej Rosji, jednego z zaborców.

jego działania są daremne, bo ciąży nad nim zły los, fatum

został zbyt surowo ukarany

Bohater tragiczny

nie może podjąć właściwej decyzji, bo każdy wybór prowadzi do klęski

Sprawdzcie

WRÓĆ

DZIEKUJE ZA UWAGE!

Lekcja 4Temat: „Latarnik” - arcydzieło kompozycji.

Nowela Henryka Sienkiewicza to utwór jednowątkowy. Akcja „Latarnika” związana jest z postacią Skawińskiego.

Wątek – część składowa fabuły utworu, ciąg zdarzeń połączonych układem przyczynowo-skutkowym, skupionych wokół jednej postaci lub grupy osób

Przeanalizujcie konstrukcję „Latarnika” i wskażcie elementy fabuły charakterystyczne dla noweli

GATUNEK

„Nadszedł nareszcie dla niego czas spokoju. Poczucie bezpieczeństwa napełniło jakąś niewysłowioną rozkoszą jego duszę. Oto mógł na tej skale po prostu urągać dawnemu tułactwu, dawnym nieszczęściom i niepowodzeniom. [...] Część swych dziwnych kolei opowiadał sam Falconbridge’owi, nie wspomniał jednak o tysiącznych innych przygodach. [...] Spoglądając teraz z wieżowego balkonu na oświecone fale, wspominał o wszystkim, co przeszedł. Oto bił się w czterech częściach świata – i na tułaczce próbował wszystkich niemal zawodów. Pracowity i uczciwy, nieraz dorabiał się grosza i zawsze tracił go wbrew wszelkim przewidywaniom i największej ostrożności. Był kopaczem złota w Australii, poszukiwaczem diamentów w Afryce, strzelcem rządowym w Indiach Wschodnich. Gdy w swoim czasie założył w Kalifornii farmę, zgubiła go susza; próbował handlu z dzikimi plemionami zamieszkującymi wnętrze Brazylii: tratwa jego rozbiła się na Amazonce, on sam zaś bezbronny i prawie nagi tułał się w lasach przez kilka tygodni, żywiąc się dzikim owocem, narażony co chwila na śmierć w paszczy drapieżnych zwierząt. Założył warsztat kowalski w Helenie, w Arkansas, i – spalił się w wielkim pożarze całego miasta. Następnie w Górach Skalistych dostał się w ręce Indian i cudem tylko został wybawiony przez kanadyjskich strzelców. Służył jako majtek na statku kursującym między Bahią i Bordeaux, potem jako h arpunnik na wielorybniku: oba statki rozbiły się. Miał fabrykę cygar w Hawanie – został okradziony przez wspólnika w chwili, gdy sam leżał chory na »vomito«. Wreszcie przybył do Aspinwall – i tu miał być kres jego niepowodzeń. Cóż go bowiem mogło doścignąć jeszcze na tej skalistej wysepce?”.

- Jak zmienia sposób opowiadania o zdarzeniach?

- Jaką wiedzę posiada?

- Czy jest jedną z postaci świata przedstawionego utworu?

Określcie typ narratora. W tym celu odpowiedzcie na pytania:

Narrator

• Punkt kulminacyjny utworu ma charakter głębokiego przeżycia (wynika to z przekonania o ważności pojedynczych momentów w życiu człowieka, doznań, które mogą wywołać przełom i w zasadniczy sposób zmienić losy bohatera). • Duża część narracji poświęcona jest analizie i próbie opisania psychicznego stanu bohatera. • Narrator relacjonuje wpływ bodźców zewnętrznych na psychikę postaci (np. widoków, przestrzeni, spotkań itd.). • Narrator formułuje ogólne prawa, którym podlega bohater (np. „W ciągłym odosobnieniu i wobec otoczenia nadzwyczaj prostego a wielkiego począł stary tracić poczucie własnej odrębności, przestawał istnieć jakoby osoba, a zlewał się coraz więcej z tym, co go otaczało”). • Opisy pejzażu mają charakter subiektywny, wiążą się mocno z psychiką bohatera, jego przeżyciami, są dopełnieniem „wewnętrznego krajobrazu” postaci (np. „Wiedział, pod jakim jarzmem żyje człowiek w tych niezgłębionych puszczach, w których pojedyncze liście przenoszą dziesięciokrotnie jego wielkość, w których mrowią się krwiożercze moskity, pijawki drzewne i olbrzymie jadowite pająki. Wszystkiego sam doznał”).

„Latarnik" Sienkiewicza - nowelą psychologiczną

• Odwołuje się do doświadczeń wielu Polaków, którzy musieli opuścić ojczyznę po powstaniu i spędzili życie na emigracji. • Podejmuje problem poczucia polskości, budowania swojej tożsamości z dala od ojczyzny. • Wszystko, co spotyka Skawińskiego, jest symbolem losu polskich wygnańców (motyw „mściwej ręki” ścigającej go po całym świecie, nieszczęścia, pech, przeciwności losu).

„Latarnik" to metafora polskiego losu

Sprawdzcie

DZIEKUJE ZA UWAGE!