Stary człowiek i morze

Ernest Hemingway"Stary człowiek i morze"

1

2

3

4

5

6

Ernest Hemingway * urodził się w 1899 roku w Oale Park na przedmieściu Chicago, w rodzinie lekarza; miał rodzeństwo: cztery siostry i brata; gdy skończył szkołę średnią, przez pewien czas był dziennikarzem w piśmie "Star" w Kansas, * w 1918 roku, w czasie I wojny światowej, zaciągnął się do amerykańskiego Czerwonego Krzyża i walczył na froncie włoskim; został ranny; po wyleczeniu powrócił jednak do służby i walczył do końca wojny, * w 1919 roku, powróciwszy do Stanów Zjednoczonych, został ponownie został reporterem, a w 1921 roku powierzono mu stanowisko korespondenta w Paryżu dla dziennika "Toronto Star", * od 1925 roku zaczyna się publikacja jego utworów" "Rzeka dwóch serc", "Niepokonany", * w 1929 roku powrócił do Stanów Zjednoczonych i w tymże roku ukazała się jedna z najpopularniejszych powieści "Pożegnanie z bronią", * na wieść o wybuchu wojny domowej w Hiszpanii pisarz udał się do Europy i ponownie został korespondentem wojennym; w tym czasie ukazały się dwa popularne opowiadania: "Śniegi Kilimandżaro" i "Krótkie szczęśliwe życie Franciszka Macombera", * w 1940 roku została wydana słynna powieść "Komu bije dzwon", * od 1941 roku Hemingway zamieszkał na stałe na Kubie w San Francisco de Paulo w pobliżu Hawany - dzisiaj jest tam muzeum poświęcone pamięci pisarza, * pod koniec II wojny światowej w 1944 roku wyjechał do Europy znów jako korespondent wojenny; towarzyszył III Armii Amerykańskiej, potem I Armii, brał udział w wyzwalaniu Paryża, * lata 1951 - 1952 to okres pracy nad utworem "Stary człowiek i morze" - otrzymał nagrodę Pulitzera, zaś w październiku 1954 roku literacką Nagrodę Nobla, * stan zdrowia pisarza uległ pogorszeniu, leczył się, przechodził szereg kuracji, * dnia 2 lipca 1961 roku Hemingway popełnił samobójstwo.

GENEZA (zespół warunków i przyczyn, które złożyły się na powstanie czegoś, np. książki; sposób powstawania, rodowód) Podstawą opowiadania "Stary człowiek i morze" stała się historia starego rybaka zamieszczona przez pisarza w reportażu "Na błękitnej wodzie", opublikowana w kwietniu 1936 r. w miesięczniku "Esquire" . W finale tej historii starzec szalał z rozpaczy "na wpół obłąkany, po swojej stracie, a rekiny jeszcze krążyły dokoła". Opisane wydarzenie stało się zalążkiem przyszłego opowiadania.

Przebieg zdarzeń - ramowy plan wydarzeń. 1. Decyzja o dłuższej wyprawie w morze w celu przełamania złej passy. 2. Postać Santiago na tle bezmiaru morza. 3. Ryba na haczyku. 4. Holowanie łodzi przez marlina. 5. Zmagania rybaka z własnymi słabościami i zdobyczą. 6. Zabicie ryby. 7. Pojawienie się rekinów. 8. Ryzykowna i beznadziejna walka Santiago z napastnikami. 9. Zwycięstwo rekinów. 10. Powrót rybaka do domu z obgryzionym szkieletem ryby. 11. Sen o lwach.

NAJWAŻNIEJSZE PYTANIE: SANTIAGO WYGRAŁ CZY PRZEGRAŁ? WYGRAŁ, bo: a) choć od ponad 80 dni prześladował go pech, nie poddawał się - wypłynął na połów, mając nadzieję złowić ogromną rybę, b) wygrał przede wszystkim sam ze sobą - mimo bólu i zmęczenia wytrwał do końca walki, c) walczył z rekinami, chociaż wiedział, że to walka bezsensowna, d) walczył z szacunkiem do swojego przeciwnika, nawet po zabiciu marlina wypowiadał się o nim z sympatią, e) ani razu nie zwątpił, nie zawrócił z połowu, f) udowodnił, że jest godny swoich idoli, wielkich piłkarzy (Santiago z wielkim szacunkiem wypowiada się o Di Maggio i jego niewielkiej kontuzji, a sam przecież wykazuje się o wiele większą odwagą i determinacją), g) nie stosował wobec siebie "taryfy ulgowej" - mimo iż wiedział, że jest stary i mniej sprawny, nadal wymagał od siebie wielkiej siły. PRZEGRAŁ, bo: a) mimo wielkiego wysiłku nic nie zyskał, nadal będzie biedny, b) przekonał się, że z przyrodą nie można walczyć; zbyt daleko wypłynął i został za to ukarany, c) przez wiele dni nie będzie mógł wypłynąć na połów, ponieważ musi się wyleczyć i porządnie odpocząć, d) potwierdził opinię rybaków, że jest pechowcem - wprawdzie złowił ogromną rybę, ale jej nie dowiózł.

GŁÓWNĄ MYŚLĄ OPOWIADANIA SĄ SŁOWA: "Człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać. Człowiek nie jest stworzony do klęski" - tzn. w każdym człowieku tkwi taka siła, która nie pozwala mu się poddać. Mimo przeciwności losu zawsze powinno się wierzyć w możliwość zwycięstwa, mieć nadzieję. Prawdziwą klęskę człowiek ponosi nie wtedy, gdy inni uznają go za przegranego, ale wówczas gdy sam się poddaje, przestaje walczyć o swoje szczęście.

Cytaty, które mogą się przydać: a) "Nikt nie powinien zostawać sam na starość. Ale to nieuniknione", b) "Nikt nie jest nigdy samotny na morzu", c) "Głupio jest nie mieć nadziei", d) "Szczęście jest czymś, co przychodzi pod wieloma postaciami, więc któż je może rozpoznać?".

"Stary człowiek i morze"jako parabola

1

2

3

PARABOLA (przypowieść) to jeden z gatunków literatury dydaktycznej, w której fabuła, zwykle uschematyzowana, służy przekazaniu uniwersalnych, ponadczasowych prawd filozoficznych, moralnych. Oprócz sensu dosłownego możemy w paraboli doszukiwać się symboli bądź alegorii.

Opowiadanie amerykańskiego noblisty możemy odczytać jako parabolę o ludzkim losie: stary człowiek to każdy z nas, morze zaś - to życie.

a) walka z rekinami - pokonywanie trudności, niebezpieczeństw, b) meduzy z jadowitymi odnogami - uleganie złudnemu urokowi, c) rybak sam w łodzi - samotność, d) rybak holowany przez rybę - przyjęcie wyzwania losu, stawienie mu czoła, e) lwy - hart ducha, szlachetność, walka ze swymi słabościami. W utworze "Stary człowiek i morze" Ernest Hemingway zawarł pochwałę życia, stoicyzm (życie w zgodzie z naturą) i franciszkańską pokorę.

Santiago

1

2

3

4

próba charakterystyki postaci

Przedstawienie postaci: - rybak, - wdowiec, - w podeszłym wieku, - biedny, - żywił się jajami żółwi, pił tran z rekina, - przyjaźni się z Manolinem.

Wygląd zewnętrzny: - bardzo szczupły, wręcz chudy, - kark poraniony bruzdami, - policzki pokryte brunatnymi plamami po niezłośliwym raku skóry, - ręce poorane szramami, - "niepokonane" oczy w kolorze morza, - silne ramiona, - siwe włosy, - nosił łataną koszulę, zniszczone spodnie, jeszcze we wrześniu chodził boso.

Cechy charakteru i uzasadnienie: - w młodości – bardzo silny i zręczny, zwyciężył pewnego silnego Murzyna – zyskał miano championa (mistrza); - mimo podeszłego wieku: a. cechuje go jasność umysłu, umiejętność logicznego rozumowania i wyciągania wniosków; b. przygnębiony biedą i samotnością – zwalcza te stany przez pozytywne myślenie; godzi się z samotnością i starością – jest to nieuchronne, zwykła kolej rzeczy, c. wierzy, że uda mu się złowić rybę – jest pewny swego doświadczenia, śmiały; zna tajniki rybactwa, samodzielny, zachowuje nadzieję, optymista, nie poddaje się, dokładny (starannie i precyzyjnie rozwiesza przynęty); jest odważny: sam wypływa na morze, ma świadomość, że nie jest to szczęśliwy pomysł, ale chce sprawdzić samego siebie d. kocha zwierzęta i przyrodę – żyje w zgodzie z naturą, nigdy nie łowi ryb bez potrzeby; Santiago posiada umiejętność obserwacji przyrody, znajomość oceanu (sokół pływający nad morzem wskazuje rybę); żółwie uważa za niezwykłe stworzenia – w nich widział samego siebie: niby nieudolnego, z chorymi, nadwerężonymi rękami i nogami, a jednak bardzo silnego, odpornego na życiowe trudy, niepowodzenia i klęski; wierzył, że wyjadając żółwie jaja i pijąc tran, człowiek hartuje się, uodparnia swój organizm; nadaje zwierzętom cechy ludzkie, ryby nazywa braćmi, żałuje, że musi je zabijać – czyni to jednak z konieczności, e. w czasie samotnych wypraw – mówi głośno sam do siebie, modli się; zachwyca się gwiazdami i księżycem; bezbłędnie określa kierunek żeglowania bez kompasu, f. po złowieniu wielkiej ryby – walczy, zawzięty, silny psychicznie, potrafi walczyć z własnymi słabościami (pokrwawione ręce, kurcz lewej dłoni, stany bliskie omdlenia, zawroty głowy, zalewające strugi potu, drętwiejący kark, obolałe ciało), wytrzymały na ból; cierpliwy, opanowany, szczęśliwy a jednocześnie pełen obaw – ma świadomość, że złapanie przynęty przez rybę jest dla niego szansą na przełamanie złej passy, ale jeszcze nie zwycięstwem; uparty, wytrwały, nieugięty, zdeterminowany, wierzy w siłę swej woli (kiedy przemawia do swej ręki, by się rozkurczyła); g. po zjedzeniu ryby przez rekiny – cechy starca: ogromna pokora wobec zrządzeń losu, skromność, prostota, szczerość, wrażliwość, prostolinijność

Ocena postaci: Santiago walczył z własną słabością i pokonał ją, udowadniając tym samym, że jest wartościowym człowiekiem. Poniósł klęskę jako rybak, odniósł jednak zwycięstwo jako człowiek; poczuł się znowu silny, młody, sprawny. Udowodnił samemu sobie, że na wiele go jeszcze stać, że nie jest niepotrzebny, że może zostać bohaterem. Ten wspaniały człowiek uczy pozytywnego stosunku do ludzi, świata, szacunku i miłości do przyrody, ponadto tego, że w życiu trzeba się doskonalić, pracować nad sobą – wiele można dokonać, jeżeli się wierzy we własne siły.