Dusiołek - Bolesław Leśmian

Temat: Dlaczego Bajdała kłóci się z Bogiem?- „Dusiołek” Bolesława Leśmiana

Poznaj autora

Przygotowała: Anna Stasiak

???

Sróbujcie odpowiedzieć na pytanie, skąd bierze się zainteresowanie ludzi potworami, zmorami itp.? Co jest źródłem takich wierzeń?

Ogon miał ci z rzemyka,Podogonie zaś z łyka.Siadł Bajdale na piersi, jak ten kruk na snopie –Póty dusił i dusił, aż coś warkło w chłopie!Warkło, trzasło, spotniało!Coć się stało, Bajdało?Dmucha w wąsy ze zgrozy, jękiem złemu przeczy –Słuchajta, wszystkie wierzby, jak chłop przez sen beczy!Sterał we śnie BajdałaPół duszy i pół ciała,Lecz po prawdzie niedługo ze zmorą marudził –Wyparskał ją nozdrzami, zmarszczył się i zbudził.Rzekł Bajdała do szkapy:Czemu zwieszasz swe chrapy?Trzeba było kopytem Dusiołka przetrącić,Zanim zdążył mój spokój w całym polu zmącić!Rzekł Bajdała do wołu:Czemuś skąpił mozołu?Trzeba było rogami Dusiołka postronić,Gdy chciał na mnie swej duszy paskudę wyłonić!Rzekł Bajdała do Boga:O, rety – olaboga!Nie dość ci, żeś potworzył mnie, szkapę i wołka?Jeszcześ musiał takiego zmajstrować Dusiołka?

Dusiołek

Szedł po świecie Bajdała,Co go wiosna zagrzała –Oprócz siebie – wiódł szkapę, oprócz szkapy – wołu,Tyleż tędy, co wszędy, szedł z nimi pospołu.Zachciało się BajdalePrzespać upał w upale,Wypatrzył zezem ściółkę ze mchu popod lasem,Czy dogodna dla karku – spróbował obcasem.Poległ cielska tobołemMiędzy szkapą a wołem,Skrzywił gębę na bakier i jęzorem mlasnąłI ziewnął wniebogłosy i splunął i zasnął.Nie wiadomo dziś wcale,Co się śniło Bajdale?Lecz wiadomo, że szpecąc przystojność przestworza,Wylazł z rowu Dusiołek, jak półbabek z łoża. Pysk miał z żabia ślimaczy –(Że też taki żyć raczy!) –A zad tyli, co kwoka, kiedy znosi jajo.Milcz, gębo nieposłuszna, bo dziewki wyłają!

KONTEKSTY:

Streszczenie

Chłop Bajdała podróżował po świecie w towarzystwie konia i wołu. Pewnego dnia, chcąc przeczekać upał, Bajdała zdrzemnął się, a gdy spał, zaatakował go potwór (zmora senna) – Dusiołek, który wylazł z rowu i zaczął chłopa dusić. Bajdale udało się go, choć z wielkim wysiłkiem, pozbyć. Obudził się i zaczął oskarżać konia i wołu o brak reakcji, a Boga o to, że stworzył takie potwory.

GATUNEK

Narracja

Komu narrator opowiada historię Bajdały?

Czy narrator należy do świata przedstawionego, czy jest usytuowany poza nim? Kim może być? (Spróbujcie określić jego pochodzenie, wiek, język)

Charakterystyka bohaterów

Znaczące imię – bajarz. Postać realistyczna, chłop, włóczęga, podróżuje z koniem i wołem, leniwy, niezbyt wytworny (wąsy, cielsko, jęzor, ziewanie, splunięcie, język: o rety, olaboga), dusiołek dręczy go tak mocno, że aż krzyczy przez sen; za swoje nieszczęście obwinia cały świat, ma też pretensje do Boga.

Bajdała

Znacząca nazwa – ten, kto dusi – postać fantastyczna, potwór, zmora czająca się w rowach, szpetny – pysk z żabia ślimaczy, zad tyli, co kwoka, kiedy znosi jajo, ogon z rzemyka, podogonie – z łyka, pozwala się wyparskać nozdrzami, posiada duszy paskudę, siada na piersi i dusi.

Dusiołek

???

Rzekł Bajdała do Boga: O, rety - olaboga!Nie dość ci, żeś potworzył mnie, szkapę i wołka,Jeszcześ musiał takiego zmajstrować Dusiołka?

• Dlaczego Bajdała czyni Bogu wyrzuty?
• Jak można symbolicznie odczytać postać Dusiołka?

"Dusiołek" jako ballada

Leśmian sięgnął w tym utworze po gatunek literacki mający swoje korzenie w romantyzmie. Wybrał balladę, ponieważ najbardziej nadawała się do opisania przygody Bajdały. Był konsekwentny w tym wyborze: Dusiołek spełnia wszelkie formalne wymogi gatunku, zarówno kompozycyjne, jak i stylistyczne.

Jest to tekst stroficzny, podzielony na jedenaście czterowersowych rymowanych (rymy AABB) zwrotek. Przeplatają się w nim elementy fantastyczne z realnymi, współgrają ze sobą dwa światy: świat chłopa Bajdały, zmęczonego wędrówką w upale i zasypiającego na leśnym mchu oraz świat dziwnego stwora i maszkary Dusiołka, siadającego temu pierwszemu na piersi i zamierzającemu go udusić. Chęć zamordowania Bajdały przez zmorę realizuje kolejną cechę ballady: element dramatyczny.

Leśmian skorzystał także dla uwiarygodnienia opowieści o spotkaniu Bajdały i Dusiołka, z ze stylizacji językowej. Chłop mówi językiem pospolitym, prostym. Posługuje się wyrazami potocznymi, wywodzącymi się z gwary chłopskiej, na przykład cielska, tobołem, jęzorem, splunął, zad, gębo, beczy, paskudę, olaboga, słuchajta, wyłają.

Kolejną cechą formalną ballady romantycznej są elementy humorystyczne. Wystarczy tu wspomnieć chociażby wypominanie szkapie i wołu brak udzielenia pomocy duszonemu Bajdale.

Dziękuję za uwagę