Untitled genially

Wesele - kształt arystyczny dzieła

Basic guide to create an awesome presentation

Język utworu

Język użyty w weselu pełni rozmaite funkcje: m.in. realistycznie charakteryzuje status społeczny postaci, np. wyszukany, literacki styl Poety kontrastuje z gwarowymi i dosadnymi wypowiedziami Czepca.

Może być też elementem psychologicznej charakterystyki postaci: egzaltowane wypowiedzi Pana Młodego w równej mierze wystawiają dobre świadectwo jego wrażliwości, jak też karykaturalnie rysują jego skłonność do przesady w uzewnętrznianiu uczuć.

Język potrafi być nasycony liryzmem i niejasnymi, poetyckimi znaczeniami, ale potrafi także zaskakiwać prozaiczną dosłownością, a nawet wulgarnością („nie polezie orzeł w gówna”).

Twory językowe odsyłają także do znaczeń symbolicznych (niejasny sens wypowiedzi Stańczyka i Czarnego Rycerza, opis chochołów w sadzie w rozmowie Poety i Racheli).

Wiele określeń i powiedzonek z Wesela niemal od razu weszło do polszczyzny – są one w niej obecne do dziś: Niech na całym świecie wojna, byle polska wieś zaciszna, byle polska wieś spokojna (Dziennikarz )

Panowie duza by już chcieli mieć, ino oni nie chcą chcieć

Czepiec

Sami swoi, polska szopa

Ksiądz

Trza być w butach na weselu

Panna Młoda

Pan się narodowo bałamuci

Żyd

a tu pospolitość skrzeczy

Poeta

chłop potęgą jest i basta

Gospodarz

A to Polska właśnie

Polska to jest wielka rzecz

Poeta

Poeta

Miałeś, chamie złoty róg

Chochoł

Skrzydlate słowa - to metaforyczna nazwa cytatów, powiedzeń, aforyzmów i wypisów z tekstów kultury, które pojawiają się zarówno w języku oficjalnym i literackim, jak i w języku potocznym. Mają one swe źródło w tekstach literatury (spopularyzowane cytaty z arcydzieł i poczytnych w danej epoce utworów), a także w innych tekstach kultury (np. w piosenkach estradowych i kabaretowych, dziełach filmowych, nawet w reklamie i polityce).

Teatr według Wyspiańskiego

W zamierzeniu Wyspiańskiego teatr nie miał być tylko sposobem przekazania literackiego tekstu i zawartych w nim znaczeń. Miał spleść w jedno artystyczne dzieło: słowo, kolor, kształt, dźwięk i ruch.

Twórczości pisarskiej Wyspiańskiego przez całe życie towarzyszyła twórczość plastyczna: malarstwo, sztuka witrażowa, malarstwo ścienne oraz plastyka teatralna (scenografia, kostiumologia). Wyobraźnia plastyczna wyraźnie oddziaływała na jego twórczość dramatopisarską.

Sztuki plastyczne obecne są w inscenizacji od chwili podniesienia kurtyny. Dekoracja, którą poeta zaprojektował, sygnalizuje widzowi zarówno realistyczny, jak i nastrojowy i symboliczny charakter dramatu.

Wśród obrazów wiszących w bronowickiej izbie spotykamy odniesienia i aluzje do narodowych mitów i składników świadomości zbiorowej:

Matka Boska Częstochowska

Matka Boska Ostrobramska

Reprodukcja Matejkowskiego obrazu przedstawiającego Wernyhorę

,,Izba wybielona siwo, prawie błękitna”, półmrok, chochoły za oknem i deszcz budują nastrój – może się wydawać, że za realistycznym wyglądem izby kryje się tajemnica. Jest to przestrzeń, w której może się wydarzyć wszystko: towarzyska rozmowa i przywidzenie.

Elementem niezwykle ważnym w Weselu jest muzyka. Towarzyszy wydarzeniom całego pierwszego aktu w sposób oczywisty: do izby biesiadnej przez uchylone drzwi dobiegają cały czas dźwięki ludowej kapeli, to skoczne, to posuwiste, ale zawsze z silnie akcentowanym rytmem, który przez swą jednostajność nabiera znaczenia kontrastowego wobec szybko zmieniających się sytuacji dialogowych. W akcie drugim muzyka jest nieobecna (z wyjątkiem piosenki Jaśka o czapce z pawimi piórami). Powraca na koniec trzeciego aktu w przygrywce Chochoła, czaruje zebranych i wplątuje ich w senny, otępiały taniec niemocy.

Wesele odznacza się także konsekwentnie przemyślanym ruchem scenicznym. Jest on życiowo i realistycznie uprawdopodobniony: zmęczeni hałasem weselnicy przechodzą do bocznej, biesiadnej izby, aby odetchnąć w zgiełku. W ten sposób pojawiają się dialogujące pary w pierwszym akcie, w drugim akcie samotni goście spotykają wytwory swojej wyobraźni. Ów ruch sceniczny ma swoją tradycyjną, kulturową genezę, przypomina bowiem układ scen w szopce, szopkowe wyjścia postaci, ich dialogi i znikanie.

Tradycja szopki przedstawiającej (często za pomocą kukiełek) zdarzenia związane ze świętami Bożego Narodzenia była w XIX-wiecznej Polsce niezwykle żywa. W szopkach pojawiały się akcenty polityczne, patriotyczne i satyryczne, a do grona tradycyjnych jasełkowych figur przybywających do żłóbka dołączyły charakterystyczne postaci współczesne (np. Dziad, Żołnierz, Żyd). Ich żywe, często dowcipne rozmowy były dopełnieniem dialogu o charakterze misteryjnym. Koncepcja szopki w swoisty sposób łączyła współczesność z tradycją.

W koncepcji Wyspiańskiego publiczność była współtwórcą wizji scenicznej. Widz, ogarnięty nastrojem poszczególnych scen, miał się stać uczestnikiem dramatu. Na jego wyobraźnię działały: melodia słowa, narkotyczny rytm muzyki, gra ciemności i światła, żywe kolory krakowskich strojów. Odbiorcy Wesela mieli zobaczyć w trakcie spektaklu własne sny i rozterki, zmierzyć się – tak samo jak bohaterowie – z tajemnicą własnej podświadomości.

Dziękuję za uwagę! Katarzyna Podsadniak-Golec

Zadanie: 1. 1. Na podstawie prezentacji sporządź w zeszycie notatkę. 2. Wymień pojawiające się w utworze przedmioty i sytuacje o charakterze symbolicznym.