Danse macabre

temat:

Danse macabre

w "Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią"

Po tej lekcji potrafisz:

Omówić wizję śmierci na podstawie średniowiecznego tekstu.

Odwołać się do słynnego w średniowieczu hasła „memento mori”.

Wyjaśnić pojęcia danse macabre i ars moriendi.

Opisać, czym jest alegoria i groteska - i odnaleźć je w tekście.

Jak wyobrażasz sobie Śmierć?

Jeśli chcesz, narysuj w zeszycie

Śmierć jako szkielet to średniowieczny pomysł!

• Najstarszy zachowany wizerunek kościotrupa znajduje się w „Mszale z Worms” z ok. 960 r.
• Do XIV w. śmierć uosabiały na ogół szkaradne wiedźmy, często ze skrzydłami nietoperza,
• lub rozkładające się zwłoki (jak w znanym utworze z końca XV w. „Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią”).
• Najsłynniejszym dziełem plastycznym o tej tematyce jest cykl drzeworytów Hansa Holbeina Młodszego, zatytułowany „Taniec Śmierci” (1523 r.)

Ogromne znaczenie śmierci

Na popularność motywów związanych ze śmiercią wpływała powszechność śmierci. Higiena na niskim poziomie powodowała ogromną śmiertelność wśród dzieci. Więc w każdej niemal rodzinie już od dziecka bywało się na pogrzebach sióstr i braci. Na kazaniach księża głosili ars moriendi - sztukę umierania: trzeba pojednać się z Bogiem, wyznać grzechy, odeprzeć rozpacz i lęk (są to podszepty diabła). W latach 1347-1352 przez Europę przetoczyła się Czarna Śmierć - epidemia dżumy. Wyginęła 1/3 populacji kontynentu.

Danse macabre

- jeden z najpopularniejszych motywów w sztuce plastycznej i literaturze średniowiecznej, powstały pod koniec XIII wieku. Taniec śmierci przedstawiał korowód tytułowej postaci (zwykle kościotrupa) i reprezentantów różnych płci, wieku, zawodów, funkcji itd. Zadaniem danse macabre było uzmysłowienie równości wszystkich ludzi wobec śmierci.

Ogromne znaczenie śmierci

ZAPISZ!

Danse macabre

Memento mori

Ars (bene) moriendi

(łac. 'pamiętaj o śmierci') - popularne hasło średniowieczne;

(łac. sztuka dobrego umierania) gatunek literacki, ale też motyw: ukazywanie, jak powinno się umierać.

(franc. 'taniec śmierci') - motyw w sztuce: przedstawienie korowodu śmierci (kościotrupa) i przedstawicieli różnych profesji;

Rozmowa miistrza Polikarpa ze Śmiercią

• To utwór świecki i jedno z najważniejszych dzieł polskiego średniowiecza.
• Anonimowy łaciński Dialogus magistri Polycarpi cum morte pochodzi z XIII wieku.
• Tekst polski z XV wieku jest przykładem przeniesieniaz łaciny na polszczyznę i z prozy na wiersz - to NIE JEST prosty przekład.
• Polska wersja miała charakter satyryczny (groteska).
• Utwór jest wierszowanym dialogiem moralistyczno-dydaktycznym.

ZAPISZ!

Ciekawostka

Uźrzał człowieka nagiego,Przyrodzenia niewieściego,Obraza wielmi skaradnego.Łoktuszą przepasanego.Chuda, blada, żołte liceŁszczy się jako miednica;Upadł ci jej koniec nosa,Z oczu płynie krwawa rosa;Przewiązała głowę chustąJako samojedź krzywousta;Nie było warg u jej gęby,Poziewając skrżyta zęby;Miece oczy zawracając,Groźną kosę w ręku mając;Goła głowa, przykra mowa,Ze wszech stron skarada postawa –Wypięła żebra i kości,Groźno siecze przez lutości.

Zapoznajcie się z tekstem - w podręczniku str. 234-236. Po pierwszych 6 wersach następuje opis śmmierci:

Tekst jest też tutaj:

A tu nagranie:

Uźrzał człowieka nagiego,Przyrodzenia niewieściego,Obraza wielmi skaradnego.Łoktuszą przepasanego.Chuda, blada, żołte liceŁszczy się jako miednica;Upadł ci jej koniec nosa,Z oczu płynie krwawa rosa;Przewiązała głowę chustąJako samojedź krzywousta;Nie było warg u jej gęby,Poziewając skrżyta zęby;Miece oczy zawracając,Groźną kosę w ręku mając;Goła głowa, przykra mowa,Ze wszech stron skarada postawa –Wypięła żebra i kości,Groźno siecze przez lutości.

W jaki sposób jest ukazana śmierć? spróbuj sobie przypomnieć, zanim zobaczysz odpowiedź:

ZAPISZ!

To ALEGORIA:Przedstawienie w sposób obrazowy abstrakcyjnych pojęć czy idei (np. za pomocą postaci- PERSONIFIKACJA). Oprócz znaczenia dosłownego alegoria niesie za sobą znaczenie ukryte (alegoryczne). Jest ono jednoznaczne, umowne i stałe (w obrębie danej kultury). Na trop interpretacji alegorycznej mogą wskazywać atrybuty, np. kosa w ręku postaci kobiecej.

"Duchownego i świecskiego Zbawię żywota każdego"

ZADANIA:

Danse macabre

1. O kim mówi śmierć? Wypisz z tekstu, jakie profesje wymienia.
2. Skąd Śmierć ma swoją moc?
3. Kto powinien się lękać śmierci, a kto nie? Dlaczego?

Zapisz odpowiedzi w zeszycie pełnymi zdaniami, tak, by powstała notatka.

"I chorego, i zdrowego Zbawię żywota każdego"

ZADANIA:

Danse macabre

Wypisz z tekstu cytaty, pokazujące, że Śmierć nie ma względu na osoby (minimum 3 z wymienionych kategorii):

Cytat z tekstu:

Atrybuty, które Śmierć ignoruje,wybierając ofiary:

Wiek Możliwości intelektualne Stan zdrowia Stopień zamożności Płeć Zawód Inne (nazwij)

VIDEO

Archaizmy: krótkie przypoomnienie i podsumowanie wiedzy o archaizmachna podstawie tego i wcześniejszych tekstów

+info

Memento mori!

Dziękuję

Lekcja przygotowana na podstawie podręczników wydawnictwa Nowa Era, Wsip, Gwo, materiałów dla nauczyciela z wydawnictwa Nowa Era oraz https://epodreczniki.pl/a/pamietaj-o-smierci-rozmowa-mistrza-polikarpa-ze-smiercia/DTFyQrWkE. Wykorzystano grafiki Hansa Holbeina mł. z serii Danse Macabre, CC-PD-Art (PD-old-100)