Interactive image

Renesansowy sposob myslenia w "Piesniach" Jana Kochanowskiego

Przypomnij sobie informacje biograficzne dotyczące poety. Przydadzą Ci się w interpretacji utworów. Krótki przewodnik po życiu i twórczości Jana Kochanowskiego Wydawnictwa Nowa Era

Obejrzyj film przedstawiający najważniejsze motywy obecne w twórczości Jana Kochanowskiego

Jan Kochanowski nie tytułował swoich pieśni. Mówiąc o nich posługujemy się incipitem incipit [wym. inc-ipit] «początkowe wyrazy utworu literackiego, piosenki itp. przytaczane wtedy, gdy utwór nie ma tytułu» Dziś poznamy wybrane utwory tego najwybitniejszego przedstawiciela polskiego renesansu.

Przypomnij sobie cechy gatunkowe pieśni. Pieśń to najstarszy i najbardziej popularny gatunek liryczny, związany na początku z muzyką. W antyku był to tekst słowny śpiewany z akompaniamentem muzyki i tańca. Z czasem pieśń stała się samodzielną formą literacką (np. u Horacego). Cechy charakterystyczne pieśni: podział na strofy, powtarzający się układ wersów zwrotki, skłonność do zauważalnej rytmizacji, częste powtórzenia, obecność refrenu. W tradycji literackiej powstało kilka typów pieśni, związanych z określonymi sytuacjami, których one dotyczą: biesiadne, taneczne, sobótkowe, pochwalne, powitalne, pożegnalne, miłosne, religijne. Rys. Irmina Żarska

Zapoznaj się z przygotowaną na platformie Humaniści w ZSOiZ prezentacją poświęconą pieśniom i psalmom Jana Kochanowskiego. PREZENTACJA

Pieśń 20 z kiąg pierwszych

""Miło szaleć, kiedy czas po temu"

Biesiadno-filozoficzny utwór Jana Kochanowskiego „Pieśń XX”, znany także pod tytułem „Miło szaleć, kiedy czas po temu” został opublikowany w zbiorze „Księgi dwoje”, wydanym nakładem Drukarni Łazarzowej w Krakowie w 1586 roku.Poeta podejmuje w nim najbardziej charakterystyczne motywy swojej twórczości – poszukiwanie tak zwanego „złotego środka” w życiu i w sztuce, dążenie do zachowania postawy stoickiej w najróżniejszych momentach, z jednoczesną gotowością do oddawania się zabawie i uciesze (epikureizm). O najczęstszych wątkach, podejmowanych przez renesansowego poetę w „Pieśniach” traktuje fragment opracowania Teodora Farenta: „W wielu pieśniach znaleźć można motywy antyczne – tworzą one bogaty zestaw obrazów i scen, aluzji do poszczególnych mitów, odwołań do konkretnych wydarzeń i postaci. Składają się one na wyrazisty, wspólny dla większości utworów nastrój, a co więcej pozwalają czytelnikowi wnioskować o postawie i światopoglądzie autora. Atmosfera spokoju i pogody, pełnej łagodności – a nierzadko humoru i dystansu – zadumy nad światem, tworzą „artysty portret własny”, którego najważniejsze cechy to dowcip, wszechstronna wiedza, żywa inteligencja, a przy tym umiar, harmonia, sceptycyzm podparty rzetelną podbudową filozoficzną, tolerancja. Obcy Kochanowskiemu jest wszelki radykalizm poglądów, a szerokość prezentowanych horyzontów myślowych i wielostronność wykształcenia sytuują autora w rzędzie najwybitniejszych postaci renesansu europejskiego” (T. Farent, „Fraszki, pieśni, treny Jana Kochanowskiego”, „Biblioteczka opracowań”, Lublin 2007).

Przeczytaj pieśń i wysłuchaj jej recytacji:

Jan Kochanowski, który stworzył z zebranych w dwuksięgu pieśni dzieło wręcz doskonałe, nie miał, jeżeli chodzi o gatunek, żadnego rodzimego poprzednika. Sięgnął do tradycji rzymskiego poety Horacego, którego zbiór wierszy Carmina w epoce renesansu uznawany był za niedościgniony wzór liryki. Nazwa gatunku sugeruje, że mamy do czynienia z utworami przeznaczonymi do śpiewania, ale już w czasach Horacego miała ona tylko uzasadnienie historyczne. Początkowo teksty takie rzeczywiście śpiewano, a nierzadko także przy nich tańczono, ale z biegiem czasu nazwę pieśni rozciągnięto na wszystkie utwory liryczne. W wierszach przetrwały zaledwie drobne ślady tradycji melicznej (związanej ze śpiewem). Były to:

• podział na strofy,
• tendencja do wyrazistej rytmizacji,
• liczne powtórzenia,
• posługiwanie się refrenem,
• prosta budowa zdań.

Wszystkie te cechy bez trudu odnajdziemy w Pieś­niach.

Wysłuchaj lub przeczytaj tekst piosenki Marka Grechuty: Wesele piosenka z albumu Marek Grechuta & Anawa (1970) Panno młoda, młoda panno, Myślę sobie, Że co zechcesz to się stanie. Jako ja nie umiem nic, Niby na moje zawołanie? Na prośbę i na rozkaz twój, Żeś ty dzisiaj panna młoda, Jak jaśmin, jak jagoda. I o cóż się rozchodzi to, Że pan tyle się spodziewa? Ty dzisiaj jesteś szczęśliwa, panno młoda Zaproś gości, Tych, którym gdzie złe wciórności dopiekają, Którym źle. I po cóż te z Piekła duchy? Niechaj przyjdą na podsłuchy, Na wesele, gdzie muzyka. Gdzie muzyka? Jak się żenić, to się żenić! To tak jak by w uniesieniu, W równe nogi wskoczyć w studnie! Nie utoniesz, nie utoniesz! Topi się, kto bierze żonę. A niech się stopi, niech się spali, Byle ładnie grajcy grali, Byle grali na wesele, Jak się ta muzyka miele, Jak na żarnach, hula, dzwończy, Niech se huka, stuka, puka, Pląsa, bije, przybasuje, Piska skrzypiec struną cienką, Tak podskocznie! Tak mileńko! Niech się miele jak młyn wodny, W noc miesięczną, w czas pogodny, Szumiejącą niech się snuje, A niech w dźwiękach się nie kończy. Choćby usnąć w tańcowaniu, Przy mieleniu, przy hukaniu, W zapomnieniu, w zapomnieniu, w kołysaniu, W zapomnieniu, w kołysaniu, W zapomnieniu, w kołysaniu. Światy czarów – czar za światem! Jestem wtedy wszystkim bratem, I wszystko jest dla mnie swatem. W tym weselu, w tej radości Bóg mi gości pozazdrości. Od czego zależy szczęście – od człowieka czy od świata, w którym żyje? Wypisz cytaty z pieśni J. Kochanowskiego mówiące o tym, co ma wpływ na doświadczanie szczęścia, oraz wskazujące warunki konieczne do jego osiągnięcia. cytat z pieśni Jana Kochanowskiego Od czego zależy szczęście?

Pieśń 9 z kiąg wtórych

"Nie porzucaj nadzieje"

Podmiot liryczny pieśni Jana Kochanowskiego dostrzega piękno świata, potrafi cieszyć się jego darami. Uważa jednak, że nie należy gromadzić wielkich bogactw, ponieważ nie one stanowią o prawdziwym szczęściu człowieka. Uważa, że ważniejsze są takie wartości jak dobro, uczciwość, sprawiedliwość, których przewrotny los nie jest w stanie odebrać – w przeciwieństwie do wartości materialnych. Odwołuje się do stoicyzmu – jednego ze starożytnych kierunków filozoficznych – apelując o zachowanie spokoju i rozsądku zarówno w chwilach szczęści, jak i w momentach trudnych, taka bowiem postawa pozwala człowiekowi w pełni cieszyć się życiem. Podmiot liryczny to osoba, która manifestuje swą wiarę i zawierza życie opiece Stwórcy. Czy możesz sformułować tezę, jaką w tekście formułuje Kochanowski? Jakich argumentów używa na poparcie tej tezy?

Uzupełnij schemat odpowiednimi informacjami z Pieśni IX

Przeczytaj uważnie Pieśń IX z Ksiąg wtórych Jana Kochanowskiego oraz wysłuchaj jej muzycznej interpretacji. TEKST PIEŚNI

Pieśń 2 z kiąg pierwszych

"Serce roście"

Znajdź w tekście fragmenty, które można uznać za aforyzmy (złote myśli). Serce roście patrząc na te czasy! Mało przed tym gołe były lasy, Śnieg na ziemi wysszej łokcia leżał, A po rzekach wóz nacięższy zbieżał. Teraz drzewa liście na się wzięły, Polne łąki pięknie zakwitnęły; Lody zeszły, a po czystej wodzie Idą statki i ciosane łodzie. Teraz prawie świat się wszystek śmieje, Zboża wstały, wiatr zachodny wieje; Ptacy sobie gniazda omyślają, A przede dniem śpiewać poczynają. Ale to grunt wesela prawego, Kiedy człowiek sumnienia całego Ani czuje w sercu żadnej wady, Przeczby się miał wstydać swojej rady. Temu wina nie trzeba przylewać Ani grać na lutni, ani śpiewać; Będzie wesół, byś chciał, i o wodzie, Bo się czuje prawie na swobodzie. Ale kogo gryzie mól zakryty, Nie idzie mu w smak obiad obfity; Żadna go pieśń, żadny głos nie ruszy, Wszystko idzie na wiatr mimo uszy. Dobra myśli, której nie przywabi, Choć kto ściany drogo ujedwabi, Nie gardź moim chłodnikiem chruścianym; A bądź ze mną, z trzeźwym i z pijanym! Czy rady, jakich udziela Jan Kochanowski są aktualne?

Dokonaj analizy porównawczej Pieśni II z ksiąg I i Pieśni IX z ksiąg II. Uzupełnij tabelkę. Pieśń II z Ksiąg pierwszychPieśń IX z Ksiąg wtórychOsoba mówiącaAdresat wypowiedziOkoliczności wygłoszenia wypowiedziObrazy poetyckieGłówna myśl utworu Obydwa omawiane utwory:• mają charakter filozoficzny, rozważają kwestię postawy życiowej;• składają się z fragmentów obrazowych i refleksyjnych;• odwołują się do zjawisk natury – ich obrazy są punktem wyjścia do formułowanych refleksji.

Odpowiedz na poniższe pytania: 1. Jakie zjawisko przyrodnicze obserwuje podmiot liryczny? Jakie wnioski wyciąga z tych obserwacji? 2. Co jest prawdziwym źródłem szczęścia człowieka? 3. Co przeszkadza człowiekowi w osiągnięciu szczęścia? 4. Do jakiej filozofii nawiązuje Kochanowski w tym utworze?

Przeczytaj uważnie pieśń "Serce roście"- TUTAJ Jeśli nie rozumiesz niektórych słów zajrzyj do słownika lub skorzystaj z załączonych przypisów. Wysłuchaj recytacji utworu

Na dobry początek jeszcze raz przypominamy definicję pieśni w celu jej utrwalenia. Pieśń – gatunek liryczny podejmujący różnorodne tematy. Wyróżniają ją cechy wynikające z faktu, że utwory tego typu pierwotnie wykonywano przy akompaniamencie muzyki: rytmiczność, podział na strofy, występowanie powtórzeń (np. refrenu), stosowanie paralelizmów. Pieśni Kochanowskiego są utworami lirycznymi o budowie stroficznej. Cechuje je rytmiczność: w Pieśni II każdy wers składa się z dziesięciu zgłosek; strofy Pieśni IX mają taką samą budowę (pierwszy i drugi wers mają po siedem sylab, a w wersach trzecim i czwartym jest ich jedenaście); w obydwu utworach występują rymy parzyste dokładne.

Pieśń 14 z kiąg wtórych

"Wy, którzy Pospolitą Rzeczą władacie"

Czy dzieła artystyczne powinny pełnić funkcję perswazyjną? Rozważ problem, odwołując się do przytoczonego wiersza Czesława Miłosza oraz do utworu Kochanowskiego. Czesław Miłosz DO POLITYKA Kto ty jesteś człowieku – zbrodniarz czy bohater? Ty, którego do czynu wychowała noc. Oto starca i dziecka w ręku dzierżysz los I twarz twoja zakryta Jak golem nad światem. Czy obrócisz w popioły miasto czy ojczyznę? Stój! Zadrżyj w sercu swoim! Nie umywaj rąk! Nie oddawaj wyroku niespełnionym dziejom! Twoja jest waga i twój jest miecz. Ty, ponad ludzką troską, gniewem i nadzieją Ocalasz albo gubisz Pospolitą rzecz. Ty jesteś dobry i w gronie rodziny Pieściłeś nieraz blask dziecinnych głów. Ale jeżeli przeklnie ciebie – milion rodzin? Biada! Co pozostanie z twoich dobrych dni? Co pozostanie z twoich krzepkich mów? Ciemność nadchodzi. Gwarne miasta i pola, kopalnie, okręty Na twojej dłoni ludzkiej, jakże ludzkiej. Patrz. Linia twego życia tędy będzie szła. Trzykroć błogosławiony Po trzykroć przeklęty Władco dobra Albo władco zła.

1. Na czym polega trud sprawowania władzy? Jakimi cechami powinni odznaczać się ludzie sprawujący władzę? Czy warto przeczytać ten utwór współczesnym politykom? Pieśń ta została opublikowana przez autora dwukrotnie – jako Pieśń XIV oraz jako druga pieśń Chóru w Odprawie posłów greckich. 2. Pieśń XIV Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie .. ukazuje ideał władcy. Krótko go przedstaw. 3. Jaką rolę poeta przypisuje Bogu ? Jaką jego cechę podkreśla ? 4. Dlaczego grzechy władców, polityków są większe niż przewiny zwykłych ludzi ?

Ten tekst jest przykładem liryki apelu. Przypomnij sobie, co to oznacza KLIK. Czy potrafisz wskazać te miejsca tekstu, które na to wskazują?

Zapoznaj się z treścią utworu a następnie wysłuchaj recytacji. Jan Kochanowski Pieśni, Księgi wtóre Pieśń XIV[1][2]1 Wy, którzy Pospolitą Rzeczą władacie, A ludzką sprawiedliwość[3] w ręku trzymacie; Wy, mówię, którym ludzi paść poruczono I zwierzchności nad stadem Bożym zwierzono, 5 Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi, Żeście miejsca zasiedli Boże na ziemi, Z którego macie nie tak swe własne rzeczy Jako wszytek ludzki mieć rodzaj na pieczy. A wam więc nad mniejszemi zwierzchność jest dana, 10 Ale i sami macie nad sobą Pana, Któremu kiedyżkolwiek z spraw swych uczynić Poczet macie; trudnoż tam krzywemu wynić. Nie bierze ten Pan darów ani sie pyta, Jesli kto chłop czyli sie grofem[4] poczyta; 15 W siermiędze[5] li go widzi, w złotych li głowach[6], Jesli namniej przewinił, być mu w okowach. Więc ja podobno[7] z mniejszym niebezpieczeństwem Grzeszę, bo sam sie tracę swym wszeteczeństwem[8]; Przełożonych występki miasta zgubiły 20 I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły. Przypisy[1] Ks. 2, Pieśń XIV — pieśń ta pojawia się również w Odprawie posłów greckich jako chór drugi. [przypis redakcyjny] [2] W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Pieśniach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski] [3] ludzka sprawiedliwość — sprawiedliwość wobec ludzi. [przypis redakcyjny] [4] grof — graf, hrabia. [przypis redakcyjny] [5] siermięga — ubranie chłopskie. [przypis redakcyjny] [6] złotych (…) głowach — złotogłowach; złotogłów: kosztowna tkanina przetykana złotymi nićmi. [przypis redakcyjny] [7] podobno (daw.) — zapewne. [przypis redakcyjny] [8] wszeteczeństwo (daw.) — bezwstyd, nieprzyzwoitość, występek. [przypis redakcyjny]

Pieśń 5 z kiąg wtórych

O spustoszeniu Podola

Jest rok 1575. Wschodnie rubieże Rzeczypospolitej zostały zaatakowane i srodze spustoszone przez najazd Tatarów. Wróg wziął w jasyr tysiące bezbronnych kobiet i dzieci. Domostwa poszły z dymem. W państwie bezkrólewie, bo Walezjusz przedłożył tron francuski nad polski. Panowie szlachta! Zebraliśmy się sejmować nad obecną sytuacją ojczyzny, dajmy więc posłuch mowie Jana Kochanowskiego.

Wpisz do tabeli zarzuty formułowane przez poetę pod adresem rodaków. Wada PolakówCytat Do czego wzywa Kochanowski w drugiej części wiersza? Uzupełnij tabelę. Wezwanie doCytat

Kim jest adresat pieśni? Uzasadnij swoją odpowiedź przykładami z tekstu. Scharakteryzuj, odwołując się do odpowiednich fragmentów pieśni, kreację podmiotulirycznego. Wiersz pod względem poruszanej tematyki dzieli się na dwie części. Wskaż je i określ, czegodotyczą.

Określ rodzaj liryki utworu i podaj cytaty potwierdzające takie przyporządkowanie.

Na podstawie fragmentu artykułu naukowego określ kontekst historyczny powstania Pieśni o spustoszeniu Podola. W roku 1533 Rzeczpospolita zawarła z Portą1 pokój „wieczysty”, który w rzeczy samej przetrwał bez mała wiek, bo po rok 1620. Przetrwał, mimo że wyprawy łupieskie Tatarów, w XVI w. już tureckich lenników, były źródłem stale ponawianych zadrażnień. Watahy tatarskie zazwyczaj najeżdżały ziemie Rzeczypospolitej, nie pytając się Porty o pozwolenie (tak jak wbrew zakazom z Krakowa Kozacy raz po razu zapuszczali się w ziemie tureckie). Inny jednak charakter miał wielki najazd tatarski na Podole z września 1575 r. Dzisiaj wiemy, iż narodził się on z podpuszczenia Porty właśnie, że ona to nakazała chanowi „tak dobrze przygotowaną wyprawę zbójecką przeciwko Polsce, żeby ludzie ze zgrozą musieli ją wspominać”. Skąd taka zawziętość turecka? Jesteśmy w trzecim roku wielkiego bezkrólewia. Wybór na tron polski rakuskiego2 lub moskiewskiego kandydata oznaczał koniec dotychczasowych pokojowych stosunków polsko-tureckich. Aby temu zapobiec, dyplomacja Stambułu sugerowała Polakom wybór „Piasta”, ewentualnie kandydata szwedzkiego lub Batorego. Najazd tatarski na Podole był w tej grze swoistym manewrem dyplomatycznym. Miał unaocznić Polakom, na co się narażają, gdyby przeszli do antytureckiego obozu. Wiktor Weintraub, Ekspresja a polityka w poezji Jana Kochanowskiego, [w:] Jan Kochanowski. Interpretacje, pod red. Jana Błońskiego, Kraków 1989, s. 70–71. 1 Porta Ottomańska, Wysoka Porta – historyczna nazwa dworu, rządu albo państwa tureckiego za czasów sułtanów. 2 Rakuzy – dawna nazwa Austrii.

Zapoznaj się z treścią utworu oraz jego recytacją. Wieczna sromota i nienagrodzona Szkoda, Polaku! Ziemia spustoszona Podolska leży, a pohaniec sprosny, Nad Niestrem siedząc, dzieli łup żałosny! Niewierny Turczyn psy zapuścił swoje, Którzy zagnali piękne łanie twoje Z dziećmi pospołu a nie masz nadzieje, By kiedy miały nawiedzić swe knieje. Jedny za Dunaj Turkom zaprzedano, Drugie do hordy dalekiej zagnano; Córy szlacheckie (żal się mocny Boże!) Psom bisurmańskim brzydkie ścielą łoże. Zbójce (niestety), zbójce nas wojują, Którzy ani miast, ani wsi budują; Pod kotarzami tylko w polach siedzą, A nas nierządne, ach, nierządne, jedzą! Tak odbieżałe stado więc drapają Rozbójce wilcy, gdy po woli mają, Że ani pasterz nad owcami chodzi, Ani ostrożnych psów za sobą wodzi. Jakiego serca Turkowi dodamy, Jesli tak lekkim ludziom nie zdołamy? Ledwieć nam i tak króla nie podawa; Kto się przypatrzy, mała nie dostawa. Zetrzy sen z oczu, a czuj w czas o sobie, Cny Lachu! Kto wie, jemu czyli tobie Szczęście chce służyć? A dokąd wyroku Mars nie uczyni, nie ustępuj kroku! A teraz k'temu obróć myśli swoje Jakobyć szkody nieprzyjaciel twoje Krwią swą nagrodził i omył tę zmazę, Którą dziś niesiesz prze swej ziemie skazę. Wsiadamy? Czy nas półmiski trzymają? Biedne półmiski, czego te czekają? To pan, i jadać na śrebrze godniejszy, Komu żelazny Mars będzie chętniejszy. Skujmy talerze na talery, skujmy, A żołnierzowi pieniądze gotujmy! Inszy to darmo po drogach miotali, A my nie damy, bychmy w cale trwali? Dajmy; a naprzód dajmy! Sami siebie Ku gwałtowniejszej chowajmy potrzebie. Tarczej niż piersi pierwej nastawiają, Pozno puklerza przebici macają. Cieszy mię ten rym: "Polak mądr po szkodzie": Lecz jesli prawda i z tego nas zbodzie, Nową przypowieść Polak sobie kupi, Że i przed szkodą, i po szkodzie głupi.

Wyjaśnij, jaką funkcję w wierszu pełni ostatnia zwrotka. Dlaczego w zakończeniu utworuKochanowski, wyznawca idei renesansowych, użył zjadliwej wersji popularnego wówczasprzysłowia?

Jan Kochanowski, Pieśń o spustoszeniu Podola (fragment) Wieczna sromota i nienagrodzona Szkoda, Polaku! Ziemia spustoszona Podolska leży, a pohaniec sprosny, Nad Niestrem siedząc, dzieli łup żałosny! Niewierny Turczyn psy zapuścił swoje, Którzy zagnali piękne łanie twoje Z dziećmi pospołu a nie masz nadzieje, By kiedy miały nawiedzić swe knieje. [...] Jakiego serca Turkowi dodamy, Jesli tak lekkim ludziom nie zdołamy? Ledwieć nam i tak króla nie podawa; Kto się przypatrzy, mała nie dostawa. Zetrzy sen z oczu, a czuj w czas o sobie, Cny Lachu! Kto wie, jemu czyli tobie Szczęście chce służyć? A dokąd wyroku Mars nie uczyni, nie ustępuj kroku! A teraz k'temu obróć myśli swoje Jakobyć szkody nieprzyjaciel twoje Krwią swą nagrodził i omył tę zmazę, Którą dziś niesiesz prze swej ziemie skazę. Wsiadamy? Czy nas półmiski trzymają? Biedne półmiski, czego te czekają? To pan, i jadać na śrebrze godniejszy, Komu żelazny Mars będzie chętniejszy. Skujmy talerze na talery, skujmy, A żołnierzowi pieniądze gotujmy! Inszy to darmo po drogach miotali, A my nie damy, bychmy w cale trwali? [...] Cieszy mię ten rym: „Polak mądr po szkodzie”: Lecz jesli prawda i z tego nas zbodzie, Nową przypowieść Polak sobie kupi, Że i przed szkodą, i po szkodzie głupi. Przemówienie Winstona Churchilla (fragment) Pozostaje to tajemnicą i tragedią historii, że naród [Polacy] gotów do wielkiego heroicznego wysiłku, uzdolniony, waleczny, ujmujący powtarza zastarzałe błędy w każdym prawie przejawie swoich rządów. Wspaniały w buncie i nieszczęściu, haniebny i bezwstydny w triumfie. 1. Określ problematykę obu tekstów. Jan Kochanowski Winston Churchill 2. Wymień zalety i wady Polaków, o których mówią obaj autorzy.

Wskaż tytuł innego tekstu Jana Kochanowskiego o wymowie patriotycznej. Wyjaśnij, w jaki sposób autor objawia w nim swoje zaniepokojenie losem ojczyzny. Udowodnij, że Pieśń o spustoszeniu Podola można zaliczyć do tekstów o charakterze tyrtejskim. Podaj dwa argumenty.

Pieśń Świętojańska o Sobótce

Pieśń Panny 12

Wieś jest miejscem radości, współpracy i szacunku, w przeciwieństwie do życia w mieście. Tu człowiek, obcując z przyrodą, może czerpać z niej niezmierzone korzyści. Wieś ukazana jest jak starożytna kraina Arkadii.

• Jakie korzyści przynosi oraczowi praca?
• Jak żyje oracz? Co świadczy o jego oszczędności?
• Co przychodzi po jesiennych pracach?
• Jak gospodarz umila sobie czas na łonie natury?
• Co składa się na krajobraz, z którym obcuje na co dzień oracz? Wskaż elementy krajobrazu.
• Jaki tryb życia prowadzi oracz?
• Jakie są jego relacje rodzinne?
• Jaki jest stosunek oracza do natury?

Kolejne fragmenty tekstu zawierają istotne argumenty przemawiające za arkadyjskim wizerunkiem wsi. Aby wyeksponować życie oracza, życie wiejskie, poeta wymienia inne zawody, profesje, które nie przynoszą szczęścia i pożytku. Uzupełnij tabelę: ZAJĘCIECYTATSTOSUNEK POETY DO WYMIENIONEGO ZAJĘCIALICHWIARZDWORZANINŻEGLARZADWOKAT (PRAWNIK)ŻOŁNIERZZIEMIANIN (ORACZ)

Jakie pytania pojawiają się na początku tekstu? Co one oznaczają?

Arkadia jest mityczną krainą szczęśliwości – wiecznej wiosny, prostoty i miłosnych wzruszeń. Obraz taki stworzył Wergiliusz w swojej bukolicznej poezji – w Eklogach. Pierwowzorem krainy była Arkadia na środkowym Peloponezie – obszar biedny, zamieszkany przez pasterzy. W strofach Wergiliusza stała się jednak symbolem odwiecznych marzeń człowieka o mlekiem i miodem płynącej krainie spokoju, w której żyją ludzie w zgodzie z prawami natury. Arkadia – kraj szczęśliwy i sprawiedliwy. Inaczej raj, eden, kraina marzeń. Pisarze upatrywali jej w: życiu na wsi (arkadia wiejska), minionych latach dzieciństwa, utopijnych, wymyślonych krainach sprawiedliwości społecznej. Cechy arkadii wiejskiej: spokój, życie w zgodzie z prawami natury, szczęście i harmonia, współistnienie z pięknem, sens życia odnaleziony w pracy na roli Cechy arkadii utopijnej: sprawiedliwość społeczna, równość wszystkich obywateli wobec prawa, pogarda dla pieniądza czy pochodzenia,szacunek dla pracy. Nicolas Poussin - Et in Arcadia ego Et in Arcadia ego – słynny cytat tradycyjnie tłumaczy się jako: i ja żyłem niegdyś w Arkadii i ja byłem szczęśliwy. Uwiecznił go jako napis nagrobkowy obraz Poussina Pasterze arkadyjscy.

Pieśń 24 z ksiag wtórych

"Niezwykłym i nie leda piórem..."

Jaki był stosunek Jana z Czarnolasu do sławy poetyckiej?

Podaj tytuł utworu Horacego, do którego nawiązuje Kochanowski. Na czym polegają nawiązania poety?

Scharakteryzuj koncepcję twórcy zawartą w Pieśni XXIV.

KLASYCYZM – (termin pochodzi od łac. słowa classicus – czyli wzorowy, doskonały) prąd artystyczny, którego trwanie nakłada się aż na kilka epok literackich. Ideały sztuki klasycystycznej nawiązują w prostej linii do antycznego rozumienia działalności artystycznej. . Za doskonały wzór sztuki i działalności twórczej uznano epokę starożytną, na długie wieki określiła ona kryteria piękna i poprawności danego dzieła, w kręgu kultury europejskiej. Dlatego nazwą klasycyzm określamy po pierwsze twórczość starożytnych, a po drugie: wszystkie późniejsze prądy artystyczne odwołujące się do wzorców antycznych. Klasycyzm renesansowy – jest to prąd literacki i kulturowy, który w renesansie polegał m.in. na powrocie do wzorów literatury antycznej i wzorców klasycznego piękna. I tak

• powstawały parafrazy dzieł antycznych poetów (np. Horacego, bardzo popularnego w tej epoce),
• chętnie sięgano po gatunki znane z antyku (pieśń, tren itd.);
• interesowano się starożytną filozofią (w twórczości Jana Kochanowskiego największą rolę odegrały stoicyzm i epikureizm);
• artyści z kolei chętnie sięgali do scen mitologicznych, takich jak narodziny Wenus, jej pożegnanie z Marsem czy Adonisem, dzieje Apollina, przygody erotyczne Zeusa z pięknymi ziemiankami;
• w dziełach – literackich i plastycznych – ceniono harmonię, jasność i umiar

Znajdź w tekście Kochanowskiego cechy stylu klasycznego.

Jan Kochanowski Pieśń XXIV z Ksiąg wtórych Niezwykłym i nie leda piórem opatrzonyPolecę precz, poeta, ze dwojej złożonyNatury: ani ja już przebywać na ziemiWięcej będę; a więtszy nad zazdrość, ludnemi Miasty wzgardzę. On, w równym szczęściu urodzony,On ja, jako mię zowiesz, wielce ulubiony,Mój Myszkowski, nie umrę ani mię czarnymiStyks niewesoła zamknie odnogami swymi. Już mi skóra chropawa padnie na goleni,Już mi w ptaka białego wierzch się głowy mieni;Po palcach wszędy nowe piórka się puszczają,A z ramion sążeniste skrzydła wyrastają. Terazże, nad Ikara prędszy przeważnego,Puste brzegi nawiedzę Bosfora hucznegoI Syrty Cyrenejskie, muzom poświęconyPtak, i pola zabiegłe za zimne Tryjony. O mnie Moskwa i będą wiedzieć Tatarowie,I róznego mieszkańcy świata Anglikowie;Mnie Niemiec i waleczny Hiszpan, mnie poznają,Którzy głęboki strumień Tybrowy pijają. Niech przy próznym pogrzebie żadne narzekanie,Żaden lament nie będzie ani uskarżanie:Świec i dzwonów zaniechaj, i mar drogo słanych,I głosem żałobliwym żołtarzów śpiewanych!

Komentarz do dwóch pierwszych wersów pieśni: Motyw ten wywodzi się z mitologii greckiej (Apollo i Zeus przybierali postać łabędzia). Starożytni wierzyli, że dusze poetów w ciałach ptaków osiągają nieśmiertelność. Zeus – najważniejszy z greckich bogów, gromowładny pan Olimpu, najmłodszy z synów Chronosa, któremu w udziale przypadło władanie niebem i bogami. Choć jego szlachetna powinność nakazuje mu strzec praw ziemskich i niebiańskich, utrzymując porządek w obu światach, to nie jest to jednak, jakbyśmy mogli się spodziewać, nobliwy starzec o nieposzlakowanej opinii. Grzeszki Zeusa są motorem napędowym fabuły przynajmniej połowy greckich mitów.Poślubiony ostatecznie własnej siostrze, Herze, władca bogów nigdy nie był wzorem cnót. Jednakże to nie jedyne małżeństwo Zeusa. Pierwszą jego żoną została Metsis, córka Okeanosa, a owocem tego związku była Atena, bogini mądrości i waleczna opiekunka Aten. Po tym jak bóg osobiście pozbył się Metsis (połykając ją!), jego kolejną małżonką została Temida, która zrodziła Hory (Pokój, Praworządność i Sprawiedliwość) oraz Mojry, reprezentujące siły przeznaczenia. Nieco później, mniej lub bardziej oficjalnie, Zeus związał się z Dione (z którą spłodził Afrodytę), następnie z Euronome (i tak narodziły się trzy Gracje), potem z Mnemosyną (co zaowocowało narodzinami dziewięciu Muz, opiekunek wszelkiej sztuki), a w końcu z Latoną, matką bliźniąt – Apolla i Artemidy. W śnieżnobiałego ptaka przemienił się Zeus, by zdobyć królową Sparty, Ledę. Z tego związku narodzili się bliźniacy Kastor i Polluks oraz siostry Helena i Klitajmestra. Helena stała się przyczyną wojny trojańskiej, a Klitajmestra została żoną i morderczynią Agamemnona, wodza, który pod Troją walczył po stronie Greków.

Horacjanizm jest to nurt w poezji, który nawiązuje do twórczości rzymskiego poety - Horacego. Można wyróżnić trzy główne prądy charakteryzujące ten nurt:

• refleksyjność oraz powściągliwość w wyrażaniu uczuć (tu również dążenie do panowania nad emocjami odbiorcy),
• dążenie do formy doskonałej w połączeniu z prostym stylem,
• wykorzystywanie motywów zaczerpniętych z mitologii (tu również korzystanie ze wzorców poezji greckiej).

Horacjanizm mógł oznaczać również postawę wobec życia, która polegała na współwystępowaniu dwóch kierunków filozoficznych: stoicyzmu i epikureizmu oraz poszukiwaniu tzw. „złotego środka”. Według Horacego życie na ziemi jest chwilą, w czasie której nie powinny się liczyć żadne dobra materialne ani społeczna pozycja. Wszystkich połączy kiedyś śmierć. Zwyczajne, prozaiczne rzeczy są nietrwałe, przemijające, wieczna jest tylko poezja. Naśladowcami horacjańskiego stylu byli między innymi: Franciszek Petrarka, Jan Kochanowski, Szymon Szymonowic.

DZIĘKUJĘ!

https://sites.google.com/view/humaniscizsoiz/

Wszystkie materiały są własnością intelektualna wydawnictw: GWO, WSiP, Nowa Era. Zebrane w jednym miejscu służą tylko i wyłącznie do celów edukacyjnych.