HISTORIAURREA 2

HISTORIAURREA 2

1.-ARTEA eta ERLIJIOA PALEOLITOAN eta NEOLITOAN

1.1.- Erlijoaren jatorria

1.2.- Tresnen Artea

1.3.- Labar pinturak

2.- MEGALITISMOA

2.1.- Eraikin megalitikoak

2.2.- Megalito motak

3.- METAL AROA

6.1.- Metalgintza

6.2.- Bizimodu Berriak

- Zergaitik egiten zituzten margolanak, eskulturak edo grabatuak? - Zerikusia zuten sinemenekin, erlijio nahiz magiako errituekin?

Bizitzan eta naturan misterio asko daude. Guretzat zaila da ulertzea, Beraientzat???????- Nola ulertzen zuten jaiotza, heriotza, landereen hazkundea, fenomeno atmosferikoak, eguna eta gaua, eklipseak..................

Guzti hau ulertzeko erantzunak bilatu zituzten. Ulertzen ez zuten guztia erantzuteko jainkozko goren baten bidez esplikatzen zuten. Horrela errituak eta zeremoniak asmatu zituzten jainko-jainkosekin harremanetan jartzeko, haiek ohoratzeko edo laguntza eskatzeko, eskaintzak, sakrifizioak era dantzak eginez.

Hilobiak aurkitu dira, hildak lurperazten zituzten, eta badirudi heriotzaren ondoko bizitzan sinesten zutela eta honekin lotuta hileta.errituakegiten zituztela (ehorzketa, erraukstea, hilobiko tretxuak.....(

Neolitoan lehen nekropoliak agertu ziren.

Objetuak apaingarriz edertzen zituzten

Goi-paleolitoan hasi zen. Harrizko, hezurrezko, zurezko eta adarrezko objetu apainduak aurkitu dira ( koilarak, aginte-makilak, animalien grabatuak venus izeneko iruditxoak)

Nor zen aipatu dugun VENUS hau?

Haitzean egindako margolanak dira. Goi Paleolitoan eta Neolitoan egin zituzten. Aire zabalean, haitzuloetan egiten zituzten, koloratzaile mineralak erabiliz (okrea, ikatza, buztina,,,,,,,)

Denetariko irudiak margoztu zituzten (animaliak, gizakiak, ikurrak,,,,,

Suposatzen dugu magiari eta erlijioari loturik zeudela eta ehiza ona edo emankortsauna eskatzeko, jainko edo jainkosa baten babesa lortzeko.......

Iberiar penintsulan asko aurkitu dira, bi eskualdetan:

- Eskualde franko-kantabriarra: Margolan naturalistak. Goi paleolitikoak. Polikromatikoak eta animalien irudiak jasotzen dituzte. Gehienak haitzuloetan

- Levante aldean: Margolanak eskematikoak dira. Giza eta animalien irudiak. Monokromatikoak dira. Gehienah aire zabalean

Harritzarrez aurkitu diren eraikinei ERAIKIN MEGALITIKOAK deritza

Europako kostalde atlentikoan, Neolitoan, gizarte batzuek eraikitzen hasi ziren k.a bosgarren milaurtekoaren amaieran eta Brontze arora arte altxatu ziren, k.a bigarren milaurtekora arte

Harrizko bloke handiak (400 kg baino gehiago). Oso zaila zen horrelako bloke handiak mugitzea. Komunitateko kide guztien elkarlana eta trebetasun tekniko handia behar zuten.

Erabilera ez dago oso argi, baina ziur aski erlijioak zerikusia izango zuen edo bestela komunitatearen lurraldea mugarritzeko

Megalito motak hauek dira:

MENHIRRA Harrizko monolito handia da

Megalito batzuk hilobiak dira, ehorzleku kolektiboak:

K.a seigarren milaurtekoan gaude. (Neolitoan).

Non bizi gara? Non hasten da Metal Aroa hau?

Urrea, zilarra eta kobrea lantzen zituzten, baina K.a laugarren milaurtekorarte ez zen erabat hedatu metalgintza. Hau da historiaurreko azken aldia eta historialariek Metal Aroa deitu zuten.

Geroago europa beste lurraldetara zabaldu zen

Gizakiek landu zuten lehen metala urrea izan zen. Joka ematen zioten forma. Gero zilarra, beruna eta kobrea teknika bera erabiliz. Apaingarriak egiteko eta ospe-ikurra ziren.

K.a laugarren milaurtekotan, kobre urtzen hasi ziren eta moldeeekin taxutzen zuten. Zeramikan izandako esperientziari esker?

Kobrea bigunegia zen eta lortu zuten estainuarekin nahastea gogorragoa lortzeko (K.a bigarren milaurtekotan). Horrela brontzea sortu zuten

Labeetan tenperatura beroagoak lortu zituztenean,burdina lantzen hasi ziren, K.a lehen milaurtekotan. Metala askoz gogorragoa zen eta forjak erabiltzen zituzten.

Metalgintzaren garapenak hainbat aldaketa eragin zituen:

- Nekazaritzarako tekniken hobekuntzari eta abeltzaintzararen hazkundeari esker soberakinak (janari erreserbak) pilatzen zituzten (negurako, trukerako...)

- Merkataritza-trukeak ugaritu ziren

- Nabigazio-teknikak garatu, gurpila eta zaldi gainean bidaiatu

- Lanaren espezializazioa agertzen da

- Ondasunen eta metalen pilaketarekin buruzagiak agertzen dira eta horrela gizarte-desberdintasunak.

Aldaketa hauekin zibilizazio handiak agertu ziren