Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο

Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο

Ο γάμος στους χριστιανούς γίνεται ανάμεσα σε έναν άντρα και μια γυναίκα που έχουν φτάσει στην κατάλληλη ηλικία. Αυτή είναι για έναν άντρα τα δεκαπέντε και για μια γυναίκα τα δεκατρία χρόνια. Αν το επιθυμούν και οι δύο και οι γονείς τους συμφωνούν, ο γάμος γίνεται είτε με έγγραφο είτε με το λόγο. Εκλογή νόμων, έτος 726 Ποιος έγραψε αυτό το κείμενο ; Πότε γράφτηκε; Τι είδους έγγραφο είναι; Γιατί γράφτηκε το συγκεκριμένο έγγραφο; Υπάρχει, κατά τη γνώμη σας, περίπτωση κάποιος να πλαστογράφησε αυτό το έγγραφο; Τι πληροφορίες αντλούμε από το έγγραφο αυτό; Είναι αντικειμενικές ή έχουμε λόγους να αμφιβάλλουμε;

Γάμος

• Ο νόμος δεν επέτρεπε να παντρεύονται τα κορίτσια κάτω από 12 και τα αγόρια κάτω από 14.
• Πριν το γάμο τελούνταν οι αρραβώνες και υπογράφονταν συμβόλαιο που καθόριζε την προίκα της νύφης και τα δώρα του γαμπρού.
• Παρά την αντίθεση της Εκκλησίας το κράτος επέτρεπε το διαζύγιο “κοινή συναινέσει”.

Η θέση της γυναίκας

• Oι γυναίκες δεν είχαν τα ίδια δικαιώματα με τους άντρες στην κοινωνική ζωή, αν και στην οικογενειακή ζωή πολλές φορές κυριαρχούσαν .
• Όταν έβγαιναν από το σπίτι όφειλαν να σκεπάζουν το πρόσωπό τους και οι πλούσιες συνοδεύονταν από έναν δούλο.
• Από τον 11ο αι. οι γυναικες μπορούσαν να λάβουν μέρος στα κοινά και είχαν πρόσβαση στην παιδεία.

Τα παιδιά

Η γέννηση ενός παιδιού ήταν οπωσδήποτε ένα ευχάριστο γεγονός. Για να το ξεχωρίζουν από τα άλλα παιδιά πρόσθεταν το όνομα του πατέρα του σε πτώση γενική, αργότερα όμως καθιερώθηκε και το επώνυμο, αρχικά στις αριστοκρατικές οικογένειες.

Το Σχολείο

• Υπήρχαν δύο κύκλοι σπουδών: Ο κύκλος του γραμματιστή (από 7 ετών) και ο κύκλος του γραμματικού (από 12 ετών) .
• Διδάσκονταν ανάγνωση, γραφή, αριθμητική, ρητορική, φιλοσοφία, γεωμετρία, αστρονομία, μουσική .
• Οι μαθητές κατέβαλαν δίδακτρα .
• Υπήρχαν κοσμικά και εκκλησιαστικά σχολεία .
• Όσοι είχαν έφεση (και χρήματα) συνέχιζαν στο πανεπιστήμιο.

Μαθητές και φιλόσοφοι. Χρονογραφία του Ιωάννη Σκυλίτζη (Εθνική Βιβλιοθήκη Μαδρίτης).https://www.archaiologia.gr

Κοινωνική περίθαλψη

• Κάθε πόλη διέθετε νοσοκομείο .
• Ωστόσο οι δεισιδαιμονίες οδηγούσαν συχνά το λαό στη μαγεία παρά την αντίδραση της εκκλησίας .
• Υπήρχαν πτωχοκομεία και ορφανοτροφεία που συντηρούνταν από την εκκλησία .
• Ρόλο γηροκομείων έπαιζαν τα μοναστήρια όπου οι ηλικιωμένοι συχνά άφηναν και την περιουσία τους.

Παρακάτω βλέπουμε ένα απόσπασμα από το Τυπικό του μοναστηριού του Παντοκράτορα, που ίδρυσαν στην Κωνσταντινούπολη μέλη από την οικογένεια των Kομνηνών. Το μοναστήρι είχε, ανάμεσα στα άλλα, τρεις εκκλησίες, πτωχοκομείο, νοσοκομείο, φρενοκομείο και ξενώνα για ηλικιωμένους. Το Τυπικό όριζε πώς θα λειτουργεί και το νοσοκομείο του μοναστηριού. Η Αυτοκρατορική Μεγαλειότητά μου αποφάσισε να ιδρύσει ένα νοσοκομείο για πενήντα ασθενείς. Ορίζω τα εξής: Να υπάρχουν πενήντα άνετα κρεβάτια για τους εισαγόμενους· δέκα απ’ αυτά τα πενήντα κρεβάτια να προορίζονται για ασθενείς με ανοιχτές πληγές ή κατάγματα, οχτώ για ασθενείς με οφθαλμικές, κοιλιακές ή άλλες σοβαρές παθήσεις, δώδεκα για γυναίκες ασθενείς και τα υπόλοιπα για τους συνηθισμένους αρρώστους. Αν οι πτέρυγες για τις πληγές, τις οφθαλμικές παθήσεις και τα άλλα ιδιαιτέρως επώδυνα νοσήματα δεν είναι πλήρεις, τα ελεύθερα κρεβάτια να δίνονται σε συνηθισμένους αρρώστους. Κάθε κρεβάτι να έχει ένα στρώμα, μια κουβέρτα και ένα μαξιλάρι· το χειμώνα να δίνονται δυο επιπλέον κουβέρτες. [...] Τα πενήντα κρεβάτια να μοιράζονται σε πέντε πτέρυγες. Σε κάθε πτέρυγα να υπάρχει ένα κρεβάτι επιπλέον, που να προορίζεται για επείγουσες περιπτώσεις [...] να υπάρχουν και άλλα έξι κρεβάτια με ένα άνοιγμα στο στρώμα για τους ασθενείς που δεν μπορούν καθόλου να κινηθούν. Τυπικό του μοναστηριού του Παντοκράτορα, πρώτο μισό 12ου αιώνα Μετάφραση: Δ. Κούρτοβικ

Η κατοικία

• Τα σπίτια στην πόλη είχαν μια κεντρική αίθουσα που τη χρησιμοποιούσαν γαι υποδοχή. Στο δεύτερο όροφο βρίσκονταν τα υπόλοιπα δωμάτια .
• Οι φτωχοί των πόλεων και οι χωρικοί ζούσαν σε άθλιες κατοικίες με ελάχιστες ανέσεις .
• Οι μεγαλοκτηματίες της επαρχίας ζούσαν μακριά από τα χωριά σε πολυτελείς επαύλεις.

"Σε αυτή τη βασιλική μας πόλη μία από τις πλέον ευχάριστες ανέσεις είναι η θέα της θάλασσας [...] Οποιοσδήποτε παραβαίνει το νόμο κατά τέτοιον τρόπο (κρύβει τη θέα της θάλασσας) πρέπει να υποχρεωθεί να κατεδαφίσει το κτίριο που ανήγειρε και, επιπλέον, καλείται να καταβάλει πρόστιμο δέκα λιβρών χρυσού"

Ιουστινιανού, Νεαραί 63

Η ενδυμασία και η μόδα

• Οι αστοί φορούν μακρύ χιτώνα, μπότες δερμάτινες το χειμώνα και ανατολίτικα παπούτισα το καλοκαίρι .
• Οι χιτώνες των χωρικών είναι χωρίς μανίκια αλλά πάντα ζωσμένα στη μέση. Οι βράκες είναι μακριές και κυκλοφορούν ξυπόλυτοι ή με παπούτσια ανοιχτά στη φτέρνα .
• Οι πλούσιες γυναίκες φορούν πολυτελή ενδύματα, μεταξωτά ή λινά.

Ψυχαγωγία

• Οι κάτοικοι της πρωτεύουσας διασκέδαζαν στον Ιππόδρομο, όπου γίνονταν αρματοδρομίες, θρησκευτικές πομπές, τελετές, θεατρικές παραστάσεις .
• Τις απόκριες μεταμφιέζονταν και έκαναν παρέλαση στους δρόμους.
• Στη νέα σελήνη άναβαν φωτιές στους δρόμους και πηδούσαν πάνω από αυτές .
• Στην επαρχία περίμεναν τα ετήσια πανηγύρια όπου εμφανίζονταν μάγοι, θεραπευτές, αστρολόγοι, θαυματοποιοί (παρά την απαγόρευση της εκκλησίας).

Τοιχογραφία. Φενεός, Μονή Αγίου Γεωργίου, Αναπαράσταση μουσικών και χορευτών. (©Φωτογραφικό Αρχείο ΕΚΒΜΜ)

Περιγραφή αρματοδρομίας από τον άραβα ιστορικό του 11ου αιώνα Marvazi "Από πριν ετοιμάζουν ευκίνητα και γυμνασμένα άλογα και βγάζουν έξω οκτώ άλογα. Έχουν επίσης έτοιμα δύο μεγάλα άρματα στολισμένα με χρυσάφι. Σε καθένα από αυτά προσδένονται τέσσερα άλογα, και πάνω τους παίρνουν θέση δύο άντρες ντυμένοι με χρυσοΰφαντα ρούχα. Έπειτα αφήνουν τα άλογα να φύγουν, σπιρουνιάζοντάς τα μέχρι να φτάσουν στις δύο πύλες. Έξω από αυτές υπάρχει ένας χώρος με είδωλα και αγάλματα και οι ηνίοχοι πρέπει να περιστραφούν γύρω τους τρεις φορές αγωνιζόμενοι μεταξύ τους. Όποιος νικήσει φορτώνεται με δώρα. Αν νικήσει η ομάδα του βασιλιά, αυτό είναι λόγος χαράς και καλός οιωνός,και λέγεται: "Η νίκη θα είναι δική μας κατά των Μουσουλμάνων". Αν ωστόσο νικήσει η ομάδα της αυτοκράτειρας, ο αυτοκράτορας το εκλαμβάνει ως κακό οιωνό και λέει, "Οι Μουσουλμάνοι θα μας νικήσουν". Αποκαλούν αυτή την ημέρα "μέρα του ιπποδρόμου". V. Minorsky, "Marvazi on theByzantines", στο: Melanges H. Gregoire, Annuaire de l' Institut dephilologie et d' histoire orientales et slaves 10 (1950) σ. 462.

Ο Μοναχισμός

• Μοναχική μορφή (Αντώνιος - ασκητές)
• Κοινοβιακή (Παχώμιος – μοναστήρια)

Περιοχές ολόκληρες στον Όλυμπο της Βιθυνίας, στην Καππαδοκία και αλλού καλύφθηκαν με μοναστήρια. Το σημαντικότερο μοναστικό κέντρο ήταν ο Άθως (Άγιον Όρος)