Kimya Slayt Proje

Hava Kirliliği Nasıl Oluşur?Hava Kirliliğine Neden Olan Gazlar Nelerdir?

Hazırlayan:Raşit Tuğhan Çavuş9/E-2084

Hava Kirliliği Nedir? Nasıl Oluşur?

Hava kirliliği, canlıların sağlığını olumsuz yönde etkileyen veya maddi zararlar meydana getiren havadaki yabancı maddelerin, normalin üzerinde miktar ve yoğunluğa ulaşmasıdır.Bir başka deyişle hava kirliliği; havada katı, sıvı ve gaz şeklindeki yabancı maddelerin insan sağlığına, canlı hayatına ve ekolojik dengeye zarar verecek miktar, yoğunluk ve sürede atmosferde bulunmasıdır. İnsanların çeşitli faaliyetleri sonucu meydana gelen üretim ve tüketim aktiviteleri sırasında ortaya çıkan atıklarla hava tabakası kirlenerek, yeryüzündeki canlı hayatı olumsuz yönde etkilenmektedir.

Hava Kirliliği Çeşitleri

Isınmadan kaynaklanan hava kirliliği:

Isınma amaçlı, düşük kalorili ve kükürt oranı yüksek kömürlerin yaygın olarak kullanılması ve yanlış yakma tekniklerinin uygulanması hava kirliliğine yol açar.

Motorlu taşıtlardan kaynaklanan hava kirliliği:

Nüfus artışı ve gelir düzeyinin yükselmesine paralel olarak, sayısı hızla artan motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları, hava kirliliğinde önemli bir faktör oluşturmaktadır. Buna önlem alınması için egzoz filitresinin sık sık kontrol edilmesi gerekir.

Sanayiden kaynaklanan hava kirliliği:

Sanayi tesislerinin kuruluşunda yanlış yer seçimi, çevrenin korunması açısından gerekli tedbirlerin alınmaması (baca filtresi, arıtma tesisi olmaması vb.), uygun teknolojilerin kullanılmaması, enerji üreten yakma ünitelerinde vasıfsız ve yüksek kükürtlü yakıtların kullanılması, hava kirliliğine sebep olan etkenlerin başında gelmektedir.

Hava Kirliliğinin Etkileri

Kirli hava, insanlarda solunum yolu hastalıklarının artmasına sebep olmaktadır. Örneğin; kurşunun kan hücrelerinin gelişmesini ve olgunlaşmasını engellediği, kanda ve idrarda birikerek sağlığı olumsuz yönde etkilediği, karbon monoksit (CO)'in ise, kandaki hemoglobin ile birleşerek oksijen taşınmasını aksattığı bilinmektedir. Bununla birlikte kükürt dioksit (SO2)'in, üst solunum yollarında keskin, boğucu ve tahriş edici etkileri vardır. Özellikle duman akciğerden alveollere kadar girerek olumsuz etki yapmaktadır. Ayrıca kükürt dioksit ve ozon bitkiler için zararlı olup; özellikle ozon, ürün kayıplarına sebep olmakta ve ormanlara zarar vermektedir. Sanayi, endüstri ve ısınmada kullanılan fosil yakıtlar ile ormanların tahribi ve arazi değişmesi sonucu, atmosferdeki karbondioksit miktarının %5 oranında arttığı tespit edilmiştir. Bunun ise küresel ısınmaya yol açabileceği öngörülmektedir.

Hava Kirliliğini Önleyebilmek İçin Alınabilecek Tedbirler

Sanayi tesislerinin bacalarına filtre takılması sağlanmalı, ayrıca sanayi kuruluşları yer seçimi düzenli yapılmalı.

Evleri ısıtmak için yüksek kalorili kömürler kullanılmalı, her yıl bacalar ve soba boruları temizlenmeli.

Kullanılan sobaların TSE belgeli olmasına dikkat edilmeli.

Pencere, kapı ve çatıların izolasyonuna önem verilmeli.

Kalorisi düşük olan ve havayı daha çok kirleten kaçak kömür kullanımı engellenmeli.

Yeşil alanlar arttırılmalı, imar planlarındaki hava kirliliğini azaltıcı tedbirler uygulamaya konulmalı.

Hava Kirliliğine Neden Olan Gazlar Nelerdir

Azotoksitler (NOx)

Kükürtdioksit (SO2)

Diğer Kirletici Maddeler

Asılı partiküller (parçacıklar – tozlar)

Karbonmonoksit (CO)

Hava Kirliliğine Neden Olan Gazlar Nedir

Kükürtdioksit (SO2):

Havayı kirleten kükürt bileşiklerinin en önemlisi S02′dir. Fosil yakıtlarının yakılmasından sonra geri kalan SO2 (kükürtdioksit) atmosferdeki katalitik (manganez ve demir tozları) veya fotokimyasal maddeler vb. ile reaksiyona girerek sülfür, sülfat ve nem durumuna göre sülfürik asite dönüşerek etkili olabilir. SO2, suda kolayca çözünebilen bir gaz olduğu için kana da kolayca karışabilmektedir. Kirli havada çok bulunan bu kirletici, insanlarda üst solunum yolu enfeksiyonlarına sebep olabilmektedir. Ayrıca yapı malzemelerinin içine girerek çabuk bozulmalarına yol açmaktadır

Hava Kirliliğine Neden Olan Gazlar Nedir

Azotoksitler (NOx)

Azot bileşikli maddeler genellikle büyük sanayi kuruluşlarından, büyük fabrikalardan, yüksek sıcaklıkta yanan kazanların bacalarından ve benzinli araçların egzozlarından havaya karışmaktadır. Azotlu bileşiklerin en önemli iki tanesi azotmonoksit (NO) ve azotdioksit (NO2) dir. İkisi de zehirlidir. Bunlar da SO2 gibi suda kolayca çözünür ve suya girer. Sonrada kana karışarak zehirlenmelere yol açar. Çok düşük miktarda bile, kana karıştığı zaman ödem ve kanamalara yol açtığı için hem insanlar hem diğer canlılar için oldukça tehlikelidir. Renksiz, kokusuz, tatsız olan NOx akciğeri tahrip edip, hastalık yapabilme özeliğine sahiptir. Atmosferde fotokimyasal sis oluşumuna da yardımcı olan bu gaz, subuharı ile karışarak asit yağmuruna dönüşebilmektedir.

Hava Kirliliğine Neden Olan Gazlar Nedir

Karbonmonoksit (CO)

Daha çok katı, sıvı ve gaz yakıtlarının tam yanma olayının gerçekleşmemesi sonucu atmosfere bacalardan (ev, fabrika) ve egzozlardan çıkarak karışır. Boğucu bir özelliğe sahip olan CO gazı, kanda O2 (Oksijen) taşımayı üstlenmiş olan hemoglobin ile birleşerek vücudun O2 kapasitesini azaltır.

Hava Kirliliğine Neden Olan Gazlar Nedir

Asılı partiküller (parçacıklar – tozlar)

Havada askıda bulunan partikül halindeki sıvı veya katı haldeki maddeler büyüklük ve yoğunluklarına bağlı olarak kirliliğe etki yapmaktadır. Endüstri kuruluşları ve evlerden çıkan kül, kömür, çimento tozu, kum, toprak vb. gibi katı maddelere toz denilmektedir. Bu kirleticilerin insanın fizyolojik yapısına iki şekilde etki yaptığı görülmüştür: - Kimyasal bakımdan aktif olmayan kirleticilerin çizme, tahriş etme etkisi- Kimyasal bakımdan aktif olan kirleticilerin zehirleyici (toksit) etkisi. Solunum yoluyla havadaki 3 mikron çapından büyük taneciklerin vücuda girme şansları yoktur. Daha ince toz ve partiküller akciğere yerleşir, sonra kana karışır, son safhada ise, sinir ve damar rahatsızlıklarına sebep olabilir.

Hava Kirliliğine Neden Olan Gazlar Nedir

Diğer Kirletici Maddeler

Bunlardan gaz halindeki hidrokarbonlar(HC) yakıtların iyi yanmamasından, egzozlardan ve benzin depolarından buharlaşmadan ortaya çıkar. Atmosferdeki fotokimyasal reaksiyon göstermesi ve kanserojen etkisi ile bilinmektedir.Ayrıca kurşun, çinko, kadmiyum, krom gibi ağır metallerin de solunum yoluyla vücuda girerek insanlar ve diğer canlılara zarar verdiği tespit edilmiştir. Doğrudan etki yapan tek organik gaz ise, etilendir. Flor ve florlu atık gazlar daha çok fosfatlı gübre üretimi esnasında ortaya çıkarlar. Bu florlu gazların da göz ve solunum yolu rahatsızlıklarına neden olduğu bilinmektedir.Klor ve klorlu bileşikler ise; temizleyici, soğutucu, yangın söndürücü gibi üretim kollarında kullanılırlar. İlaç ve kimya sanayisinde çok kullanılan klorlu bileşikler de havada yüksek oranlarda bulunursa, solunum ve cilt yoluyla vücuda girerek kalıcı rahatsızlıklara hatta ölümlere bile yol açabilirler.

Kavram Haritası

Maket